موشک الکترومغناطیسی HiJENKS تمام مدارهای الکترونیکی را از بین می‌برد

نیروهای مسلح آمریکا مشغول کار روی موشکی به نام HiJENKS هستند که در آن اثری از سرجنگی نیست و تنها سیستم‌های الکترونیکی را هدف قرار می‌دهد.

موشک HiJENKS پروژه‌ای مشترک بین نیروی هوایی و دریایی ارتش ایالات متحده آمریکا است که سامانه‌های مدرن و امروزی را از طریق نقطه ضعفشان یعنی سیستم‌های الکترونیکی دیجیتال هدف قرار می‌دهد. نام آن نیز کوتاه شده عبارت “High-Powered Joint Electromagnetic Non-Kinetic Strike Weapon” به معنی «سلاح تهاجمی الکترومغناطیسی پرقدرت غیرجنبشی مشترک» است که «غیرجنبشی» به عدم توان تخریب و «مشترک» نیز به همکاری دو قوا اشاره دارد.

این سلاح غیرمرگبار که مراحل پایانی آزمایش‌های خود را در جنوب دره مرگ در بیابان‌های ایالت کالیفرنیا که البته در شمال شهر لس آنجلس واقع می‌شود را طی می‌کند، کسی را نمی‌کشد و تنها سیستم‌های الکترونیکی از بین می‌برد که سبب از کار افتادن تسلیحات دشمن می‌شود.  دفتر تحقیقات نیروی دریایی با همکاری آزمایشگاه پژوهشی نیروی هوایی به طور مشترک این پروژه را پیش برده و سلاح مذکور که به ورود به خدمت نزدیک می‌شود، حاصل یک تلاش 5 ساله است.

ابتدا اجازه دهید نگاهی تاریخی به چگونگی اثرگذاری این سلاح‌ها داشته باشیم. در سال 1859 پالس الکترومغناطیسی یک توفان خورشیدی زمین را در نوردید که بسیار قوی بود و سبب آتش گرفتن ایستگاه‌های تلگراف‌ در بریتانیا شد. یک قرن بعد در سال 1969 هنگام آزمایش اتمی Starfish Prime توسط آمریکا که مربوط به انفجار بمب هسته‌ای در ارتفاع بسیار بالا بود، پالس الکترومغناطیسی ایجاد شده در مرکز اقیانوس آرام سبب از کار افتادن تجیهزات الکترونیکی در هاوایی شد.

در واقع یکی از کاربردهای تسلیحات هسته‌ای جدا از قابلیت تخریبی که دارند، انفجار در ارتفاع بسیار بالا است تا فقط پالس الکترومغناطیسی ایجاد شده سبب از بین بردن تجهیزات الکترونیکی شود. اگر بازی Call of Duty: Modern Warfare 2 محصول سال 2009 را انجام داده باشید پس به خاطر دارید که روسیه نیز با انفجار یک کلاهک هسته‌ای در خارج از جو سبب از کار افتادن تمام تجهیزات الکترونیکی در منقطه شد که حتی سقوط هلیکوپترهای خودش را به همراه داشت.

در دهه 1990 آمریکا تصمیم گرفت تا سرمایه گذاری و توسعه مربوط به تسلیحات غیرمرگبار را گسترش داده و موازی با تسلیحات کشنده پیش ببرد. این اقدام که در نهایت به عنوان دفاع نرم شناخته شد، شامل مجموعه تسلیحاتی است که فاقد توان انفجاری و انرژی جنبشی برای آسیب به انسان، ساختمان‌ها و اجسام دیگر بوده و تنها تجهیزات الکترونیکی را هدف می‌گیرند. نتایج بدست آمده از آزمایش‌های Starfish Prime و Carrington این ایده را در ذهن سازندگان برانگیخت.

موشک HiJENKS جایگزین CHAMP است که سلاحی مشابه برای از کار انداختن تجهیزات الکترونیکی تسلیحات ساخته و در سال 2019 وارد خدمت در نیروی هوایی آمریکا شد. در ساخت این سلاح از بدنه موشک کروز هواپرتاب AGM-86 ALCM استفاده شده که 6.3 متر طول دارد و توسط هواپیماهای بزرگ همچون بمب افکن راهبردی B-52H استراتوفروترس (Stratofortress) حمل می‌شود. از این رو تصمیم به ساخت نمونه کوچک‌تر آن جهت حمل توسط جنگنده گرفتند.

سامانه هایجنکس (HiJENKS) بر اساس موشک کروز هواپرتاب AGM-158B JASSM-ER ساخته شده و جنگنده‌های پنهانکار و رادارگریز نظیر F-35 لایتنینگ 2 (Lightning II) نیز می‌توانند آن را درون جایگاه حمل مهمات داخل بدنه خود قرار داده و شلیک کنند. دیگر جنگنده‌ها نیز آن زیر بال و بدنه و بمب افکن‌ها نیز می‌توانند آن را داخل و خارج بدنه نصب کنند. هواپیماهای ترابری نیز قادرند تا شمار زیادی از این موشک‌ها را درون خود حمل و اقدام به رهاسازی از پالت کنند.

موشک AGM-86 سطح مقطع راداری کمی داشته و به لطف استفاده از موتور توربوفن، اثر حرارتی و صوتی آن بسیار کم است که نه تنها سبب افزایش پنهانکاری موشک می‌شود، بلکه دود نیز تولید نکرده و امکان کشف موشک با چشم را نیز سخت می‌کند. این موشک قابلیت پرواز در ارتفاع فوق پست را داشته و با استفاده از این ویژگی‌های خود به حریم هوایی دشمن حتی در صورتی که توسط سنگین‌ترین چتر پدافندی ممکن حراست می‌شود نیز نفوذ کرده و به مقصد خود می‌رسد.

سپس نسخه CHAMP با ایجاد انفجارهای الکترومغناطیسی با امواج مایکروویو، مدارهای الکترونیکی را سوزانده که سبب از کار افتادن تجهیزات راداری، پدافندی، ایستگاه‌های مخابراتی، جنگ الکترونیک و… می‌شود. یک CHAMP می‌تواند در هر ساعت به 7 هدف مختلف حمله کرده و در آزمایش‌هایش حتی دوربین‌هایی که برای ضبط اثر حمله آن بودند را نیز از کار انداخت. در نسخه HiJENKS موشک ارتقا و توان و تعداد حمله و همچنین قدرت پالس‌های آن افزایش یافته است.

سامانه HiJENKS ماژولار است و می‌توان تجهیزات حمله الکترومغناطیسی را روی پهپاد یا موشک‌های دیگر نیز نصب کرد. همچنین از آن جا که سیستم‌ها جهت نصب روی AGM-158B JASSM-ER در نظر گرفته شده‌اند، از CHAMP کوچکتر و سبک‌تر است. ناگفته نماند JASSM-ER نیز از موتور توربوفن استفاده کرده و با فناوری رادارگریزی و بهره‌ گیری از مواد جذب کننده امواج رادار و طراحی هندسی رادارگریز ساخته و بسیار پنهانکارتر از CHAMP با بدنه AGM-86 ALCM است.

این سلاح‌های الکترومغناطیسی برد محدودی داشته و با پرواز در یک ناحیه مشخص، مثلا محل حضور دشمن و پدافند آن، تجیهزات الکترونیکی موجود در همان منطقه را از کار می‌اندازد. محدودیت برد سبب می‌شود تا برای مثال اگر یک شهر نزدیک پایگاه نظامی قرار دارد، تحت تاثیر حمله قرار نگیرد. زیرا داخل یک شهر نیز مراکزی نظیر بیمارستان حضور دارند که اگر پالس‌های مغناطیسی مایکرویو به آن‌ها برسد سبب از کار افتادن تجهیزات الکترونیکی آن‌ها نظیر ونتیلاتور می‌شود.

البته آمریکا استفاده از جنگ افزارهای پالس مایکروویو را تنها به نمونه‌ هواپرتاب نظیر HiJENKS و CHAMP محدود نکرده است. برای مثال سامانه دفاع نرم ضد پهپاد THOR نمونه‌ای دیگر از تسلیحات الکترومغناطیسی است که با تابش امواج مایکرویو قدرتمند، مدارهای الکترونیکی پهپادها را سوزانده و باعث سقوط آن‌ها می‌شود. این سامانه برای دفاع از پایگاه و دیگر مراکز و مناطق مهم جهت مقابله با حمله فوجی (زنبوری) پهپادها است که در شمار بالا به یک هدف حمله می‌کنند.

همچنین نمونه ارتقا یافته آن موسوم به میولنیر (Mjölnir) که نام چکش ثور (THOR) است، در حال گذراندن آزمایش‌های پایانی قبل از ورود به خدمت بوده و به زودی عملیاتی می‌شود. به طور کلی این چنین جنگ افزارهای که از امواج و انرژی بالای آن‌ها برای آسیب زدن به هدف استفاده می‌شود، تسلیحات انرژی مستقیم هستند. جنگ افزارهای لیزری نیز در این دسته جای می‌گیرند که البته شامل نمونه دفاع نرم با قابلیت کور کردن سنسورها و دفاع سخت با توان نابودی هستند.