تحقیقات جدید دانشمندان ناسا نشان میدهد که برخورد سیارک در سطح زمین، منجر به تولید نوع نادری از الماس میشود که خواص بینظیری دارد.
برخورد سیارک ها معمولا به عنوان رویدادهای فاجعهآمیز در نظر گرفته میشوند و این موضوع چندان دور از ذهن نیست. به هرحال یکی از همین شهاب سنگها در حدود 65 میلیون سال پیش، دایناسورها را از روی زمین منقرض کرد. جدای از بحث تخریب و خسارات وارده، شرایط دمایی و فشار شدید در محل برخورد یک سیارک، قادر است مواد باارزشی مانند الماس را ایجاد کند. تحقیقات جدید توسط کارشناسان دانشگاه کالج لندن نشان میدهد که برخورد یک سیارک، میتواند به تشکیل مواد الماس مانند با خواص فیزیکی و شیمیایی غیرمنتظره ختم شود.
این یافتهها که در «مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم» به چاپ رسیده است، تجزیه و تحلیل پیشرفتهای از مادهای معدنی به نام «لونسدالیت» را که از شهاب سنگ آهنی «دره شیطان» (Canyon Diablo) سرچشمه میگیرد، ارائه میدهد. تاکنون دانشمندان میدانستند که ساختار شش ضلعی لونسدالیت چیزی است که آن را از ساختار مکعبی الماسهای معمولی متمایز میکند، اما یک تحلیل جدید نشان داده است که کانی مورد بحث دارای رشد درونی گرافن مانند است و از آنجایی که دو نوع رشد کریستال در اینجا اتفاق میافتد، این مورد در دستهی مواد معدنی با نام «دیافیتها» قرار میگیرد.
طبیعت دیافیت به آن ویژگیهای منحصر به فردی میدهد که قبلا در هیچ مادهی دیگری مشاهده نشده است. ساختارهای بیهمتای مشاهدهشده در لونسدالیت به عنوان راهی برای ایجاد موادی در نظر گرفته میشود که علاوه بر رسانای الکتریکی، بسیار سخت هم هستند. به این معنی که خواص آنها را میتوان بر اساس نیازهای هر کاربرد معین تنظیم کرد. ضمنا دانشمندان امیدوارند که آنالیز عمیقتر ساختار کامپوزیت الماس-گرافیت به آنها کمک کند تا درک بهتری از شرایط شدید دما و فشار ایجاد شده در محل برخورد سیارکها به دست بیاورند.
الماس چندان هم نایاب نیست
محققان حدس میزنند که چنین مواد پیشرفتهای میتواند به کاربردهای جدیدی از سوزنهای تراش و الکترونیک تا نانوپزشکی و فناوری لیزر منجر شود. برگردیم به لونسدالیت که به افتخار بلورشناس مشهور، کاتلین لونزدیل نامگذاری شده است. یک تحقیق، متعلق به سال 2016 که در مجله علمی «Nature» منتشر شده، اشاره میکند که برخورد شدید شهاب سنگ میتواند منجر به سنتز الماس و لونسدالیت با فشردهسازی خود به خودی گرافیت شود. این کار تحقیقاتی توضیح میدهد که چرا کریستالهای لونسدالیت معمولا در اطراف مکانهای برخورد شهابسنگ یافت میشوند.
به عنوان بخشی از تحقیقات فوق، دانشمندان موفق شدند با تقلید از شرایط ایجاد شده در برخورد سیارکی، لونسدالیت را در آزمایشگاه و با استفاده از پرتوهای لیزری پرقدرت ایجاد کنند. معدن الماس مِرنی در روسیه که به عنوان یکی از بزرگترین معادن الماس در جهان شناخته میشود، در اثر برخورد سیارکی ایجاد شده که به شکلگیری گودالی 60 مایلی در سطح زمین منتهی شد. فشار و گرمای عظیمی که در طول این رویداد ایجاد شد، ورقههای گرافیت را در مناطق دورتر از محل برخورد هم به الماس تبدیل کرد (در محدوده 8 مایلی).
با این حال، الماسها صرفا در مکانهای اصابت شهاب سنگ ایجاد نمیشوند، بلکه در اعماق همین اجرام فضایی هم قابل رویت هستند. به گفته محققان ناسا، بررسی میکروسکوپی یکی از شهاب سنگها نشان از وجود الماسهای بزرگ در ماتریکس آن داشت. مطالعه دیگری که در سال 2020 انجام شده، اشاره میکند که الماسها زمانی تشکیل میشوند که سیارات کوچک، در روزهای اولیهی تشکیلشان، با یکدیگر یا شهاب سنگها برخورد کنند. شاید برایتان جالب باشد که امروزه دانشمندان تصور میکنند که سیاره «Cancri 55e» بیشتر از الماس ساخته شده باشد.