دانشمندان موفق به کشف قارچ زامبی وحشتناکی شدهاند که مگسهای نر را برای جفتگیری با لاشهی مگسهای ماده اغوا میکند.
قارچ زامبی «Entomophthora muscae» از یک استراتژی بقا عجیب استفاده میکند که هم جذاب و هم به طرز وحشتناکی تهوع آور است. این قارچ مرموز، مگسهای خانگی ماده را آلوده و تبدیل به زامبی میکند. سپس سیگنالهای شیمیایی (فرومون) به شدت قدرتمندی را ساطع میکند که مگسهای خانگی نر را به نکروفیلیا (مُرده گرایی) تشویق میکند. در نتیجه مگسهای نر با مگسهای مادهی مرده، جفتگیری میکنند!
با فریب دادن این مگسهای نر به جفت گیری با مادههای زامبی شده، قارچ میتواند به مگس نر منتقل شود و شانس بیشتری برای پراکندگی و بقای نسل داشته باشد. بعد از انتقال، مگس نر بدشانس هم به همان روش توسط E. muscae زامبی میشود و در نهایت از بین میرود.
برای آغاز این فرآیند، انتشار ترپنها یا پیامهای شیمیایی مهم است؛ موادی که در جسد مگس ماده سنتز شده و به عنوان یک سیگنال اغوا کننده برای جنس نر ارسال میشود. بر اساس آزمایشهای انجامشده توسط محققان، هر چه جسد کهنهتر و قدیمیتر باشد، برای مگس نر، جذابتر جلوه میکند!
هنریک دفینلیخت، زیستشناس تکاملی از دانشگاه کپنهاگ دانمارک میگوید:
سیگنالهای شیمیایی قارچ به عنوان فرومونهایی برای حشره عمل میکنند. به طوری که گویا مگسهای نر را جادو کرده باشند تا با میلی باورنکردنی به جفتگیری با لاشه بیجان ماده بپردازند.
هنگامی که E. muscae مگس ماده را با هاگ خود آلوده کرد، شروع به تکثیر میکند. پس از حدود شش روز، این قارچ زامبی میتواند رفتار حشره را کنترل کند و آن را قبل از مرگ به بالاترین نقطه ممکن (روی دیوار یا گیاه) بفرستد. سپس هاگهای قارچ از مگس مرده جدا و به امید فرود آمدن بر روی مگس دیگر به پرواز درمیآیند.
اما همانطور که این مطالعه جدید نشان میدهد، با فریب دادن یک نر، E. muscae میتواند اطمینان حاصل کند که حداقل به یک میزبان دیگر نیز منتقل میشود. اتفاقی که باعث میشود هاگهای این قارچ زامبی به محیطهای جدیدی منتقل شود و میزبانهای جدیدی را پیدا کند.
این تیم از انواع مختلف آنالیزهای شیمیایی و تکنیکهای توالی یابی ژنتیکی استفاده کردند تا با ساز و کار دقیق این قارچ آشنا شوند. آنها مگسهای نر را در تماس با همنوعان مادهای قرار دادند که در مراحل مختلف از عفونت قارچی به سر میبردند یا به دلایل دیگر مرده بودند.
دفینلیخت میگوید:
مشاهدات ما ثابت میکند که این فرآیند، یک استراتژی کاملا عمدی از سوی قارچ زامبی است. به راستی که این قارچ، استاد فریبکاری و نیرنگ محسوب میشود و این موضوع فوقالعاده جذاب است!
آزمایشها نشان داد که جسد مگسهای مادهای که به مدت 3 تا 8 ساعت مرده بودند، 15 درصد از مگسهای نر را جذب کردند. در حالی که این رقم در مگسهایی که 25 تا 30 ساعت مرده بودند به 73 درصد رسید. هر چه زمان بیشتر میگذشت، سیگنالهای شیمیایی بیشتر و قویتری منتشر میشد.
این اولین باری نیست که دانشمندان متوجه استفاده از ترپنها برای جلب توجه حشرات شدهاند. به نظر میرسد که سیگنالهای شیمیایی، یکی از موثرترین راهها جهت فریب این موجودات کوچک باشد. واضح است که هیچ جانداری به خوبی قارچ زامبی از این فرومونها برای بقای خود استفاده نمیکند.
فرصتهای زیادی برای تحقیقات بیشتر در این زمینه وجود دارد، به ویژه ساخت مواد دفعکننده حشرات با تاثیرگذاری بیشتر. همانطور که میدانید، مگسها قادرند انسان را با بیماریهای مختلف آلوده کنند و ترپنها میتوانند برای فریب دادن و دور کردن مگسها از مکانهای مهم مانند محل تهیهی غذا استفاده شوند.
دفینلیخت در این باره میگوید: «اینجاست که قارچ Entomophthora muscae میتواند مفید واقع شود. احتمالا این امکان وجود داشته باشد که بتوانیم از همین رایحههای قارچی به عنوان روش جدیدی از کنترل بیولوژیکی آفات استفاده کنیم که نرهای سالم را به جای جسد به سمت تلههای مگسگیر جذب میکند».
نسخهی کامل این تحقیق در مجله ISME منتشر شده است.