لوح افسانه‌ای زمرد؛ گنجینه آتلانتیس و فاش کننده اسرار کیمیاگری

لوح زمرد که به عنوان «کتاب مقدس کیمیاگری» شناخته می‌شود، یکی از مرموزترین گنجینه‌های کشف شده توسط بشر است، اما واقعا چه کسی این لوح را نوشته است؟

لوح زمرد یکی از آن آثار باستانی است که سالها ذهن باستان شناسان را به خود مشغول کرده است؛ از متن مبهم و گنگ آن گرفته تا عدم قطعیت در مورد نویسنده و خالق آن. در این مطلب قصد داریم به بررسی و ریشه یابی لوح زمرد، ملقب به «انجیل کیمیاگری» بپردازیم.

بیشتر بخوانید: ترجمه لوح زمرد، منبعی اسرارآمیز از کیمیاگری و علوم غریبه

لوح افسانه‌ای زمرد و اسرار آن در جهان

تصویری منتسب به هرمس

خاستگاه کیمیاگری غربی را می‌توان در عصر هلنیستی مصر باستان، به ویژه در شهر اسکندریه جستجو کرد. یکی از مهمترین شخصیت‌های اساطیر کیمیاگری، هرمس الهراسه (هرمس مثلث العظمه) است. نام این شخصیت از خدای خرد مصری، توث (تحوت) و همتای یونانی او هرمس گرفته شده است.

کتاب «هرمتیکا» که گفته می‌شود توسط هرمس الهراسه نوشته شده، به طور کلی به عنوان اساس فلسفه و علم کیمیاگری غربی در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر این، اعتقاد بر این است که هرمس، نوشتن «لوح زمرد» را هم برعهده داشته است.

افسانه‌های پرتعداد و عجیب؛ کدام واقعی است؟

توث، خدای خرد در مصر باستان

لوح زمرد به لوحی از سنگ زمرد یا سنگ سبز گفته می‌شود که اسرار هستی در آن نقش بسته است. منبع اصلی آن نامشخص است. از این رو توسط افسانه‌های زیادی احاطه شده است.

شایع‌ترین داستان ادعا می‌کند که این کتیبه در یک مقبره به شکل غار، زیر مجسمه هرمس در تیانا پیدا شده است. گویا این لوح در دستان جسد هرمس قرار داشته است.

در اسطوره‌ها ذکر شده که خالق این کتیبه‌ی عجیب، توث خدای مصری است که «آرماندو می» در این باره نوشته: «او دانش خود را به 42 صفحه زمرد تقسیم کرد و اصول علمی حاکم بر جهان را تدوین کرد.

این افسانه می‌گوید که پس از سقوط خدایان، لوح‌های زمرد به طرز ماهرانه‌ای پنهان شدند تا هیچ انسانی آنها را پیدا نکند. تنها توث، در بازگشت به بُعد انسان‌ها توانست کتاب اسرارآمیز را بازیابی کند.

افسانه دیگری وجود دارد که می‌گوید این سومین پسر آدم و حوا، یعنی شیث بود که در ابتدا آن را نوشت. برخی دیگر معتقد بودند که لوح، زمانی در تابوت عهد نگهداری می‌شد. حتی برخی ادعا می‌کنند که منبع اصلی لوح زمرد به شهر افسانه‌ای آتلانتیس مربوط می‌شود. ادعاهای زیادی وجود دارد، اما هیچکدام مدرک موثقی ارائه نمی‌دهند.

کدام نویسندگان به لوح زمرد اشاره کرده‌اند؟

نقاشی قرن 17 از کتیبه کیمیاگری

همانطور که گفتیم، ادعاهای مختلفی در مورد منشا لوح زمرد مطرح شده، اما هنوز هیچ مدرک قابل تاییدی برای حمایت از آنها یافت نشده است. باستان شناسان هنوز هم نمی‌توانند این پازل دشوار را حل کنند!

قدیمی‌ترین منبع مستند از این کتیبه‌ی عجیب، کتاب سر الاسرار (کتاب راز آفرینش و هنر طبیعت) است که خود ترکیبی از آثار مکتوب پیش از خود محسوب می‌شود.

این اثر به زبان عربی بود که در قرن هشتم پس از میلاد نوشته شد و به «بلیناس حکیم» یا «آپولونیوس اهل تیانا» نسبت داده شد. این بلیناس بود که داستان چگونگی کشف لوح زمرد در مقبره‌ی غاری شکل را در اختیار ما قرار داد. با استناد به این کتاب عربی، برخی معتقدند که لوح زمرد هم متنی عربی بوده و بین قرن‌های ششم و هشتم میلادی نوشته شده است؛ نه اثری از دوران باستان که قبلا ادعا می‌شد.

اگرچه بلیناس ادعا می‌کرد که لوح زمرد در اصل به زبان یونانی نوشته شده، اما سند اصلی که در اختیار او قرار داشت، اکنون از بین رفته است. البته اگر فرض کنیم که واقعا چنین چیزی وجود داشته است! برخی می‌گویند که این متن در کتابخانه اسکندریه سوخته است. با این حال، نسخه‌ی کپی بلیناس از متن اصلی، به سرعت مشهور شد و در طول قرن‌ها توسط افراد مختلف ترجمه شد. ترجمه‌ی این کتاب در اروپا و بین قرن‌های 13 تا 16 میلادی به شدت محبوب بود.

به عنوان مثال نسخه اولیه لوح زمرد در اثری به نام کتاب ارکان بنیاد، منسوب به جابر بن حیان ظاهر شده است. با این حال چندین قرن طول کشید تا این متن در دسترس اروپایی‌ها قرار گیرد. در قرن دوازدهم پس از میلاد، لوح زمرد توسط هوگو سانتالا به زبان لاتین ترجمه شد.

روی لوح زمرد چه نوشته شده است؟

تصویری بازسازی شده از ظاهر احتمالی لوح زمرد

لوح زمرد به یکی از ارکان اصلی کیمیاگری غربی تبدیل شد. این متن، تاثیر بسزایی در کیمیاگری قرون وسطی و رنسانس داشت و احتمالا امروزه نیز به همین منوال است. علاوه بر ترجمه‌های مختلف، تفاسیر و تحلیل‌های متعددی نیز در مورد محتوای آن نوشته شده است.

به عنوان مثال ترجمه‌ای از این متن در میان مقالات کیمیاگری ایساک نیوتون کشف شده است. این ترجمه در حال حاضر در کتابخانه کینگز کالج در دانشگاه کمبریج نگهداری می‌شود. از دیگر مفسران برجسته، می‌توان به راجر بیکن (فیلسوف انگلیسی)، آلبرتوس مگنوس (فیلسوف آلمانی)، جان دی (ریاضیدان) و آلیستر کراولی (جادوگر مراسمی) اشاره کرد. شاید برایتان جالب باشد که این لوح افسانه‌ای (حداقل تفسیری از آن) در سریال آلمانی «Dark» حضور داشته است.

تفسیر این متن باستانی، کار ساده‌ای نیست، زیرا با متنی رمز گذاری شده و غیر صریح طرف هستیم. به عنوان مثال، یکی از تفسیرها می‌گوید که این متن، هفت مرحله کیمیاگری را توصیف می‌کند: تکلیس (عمل آهکی کردن)، انحلال، جداسازی، پیوند، تخمیر، تقطیر و انعقاد. با این حال علیرغم وجود تفاسیر مختلف، به نظر می‌رسد که هیچ نویسند‌ه‌ای نمی‌تواند ادعای کشف کامل حقیقت را کند. خوانندگان بارها تشویق شده‌اند که متن را بخوانند و سعی کنند حقایق پنهان در این متن باستانی را خودشان، تفسیر و تحلیل کنند.

آیا این لوح افسانه‌ای حاوی اسرار کشف نشده‌ای از علم کیمیاگری است یا با حقه‌ای زیرکانه از طرف بلیناس طرف هستیم؟