شاید ندانید، اما حقیقتی جالب درباره آبی که هر روز می نوشیم وجود دارد و آن اینکه در حال استفاده از آبی هستیم که قبلا بارها مصرف شده؛ اما چگونه؟
جمله معروف «آب مایع حیات است» را بسیار شنیدهایم و شاید هیچگاه به اهمیت آبی که مینوشیم و از آن برای شستوشو استفاده میکنیم، دقت نکردهایم؛ اما بد نیست بدانید که بحران آب امروزه به بالاترین حد خود رسیده و شاید تا چند دهه دیگر آیندگان ما با شدیدترین تغییرات اقلیمی و خشکسالی روبهرو شوند.
حقیقتی جالب درباره آبی که هر روز می نوشیم و نمیدانیم!
همه ما روزانه چندین لیوان آب می نوشیم و فکر میکنیم این مایع بیرنگ و بیمزه (البته شیرین) کاملا سالم و مفید است؛ اما آیا میدانستید که پژوهشگران به تازگی دریافتهاند همین آب نوشیدنی انسانها پیش از مصرف حداقل ده مرتبه توسط افرادی دیگر نوشیده شده است؟ حتما باور نمیکنید پس با ما در ادامه همراه باشید.
به اعتقاد دانشمندان، آبی که روزانه مصرف میکنیم به علت بازگشت از فاضلاب به شیر آب در یکی از دو چرخه متفاوت تصفیه میشود و این یعنی ممکن است چندین بار نوشیده شده باشد. جالبتر اینجاست که بدانید آب موجود روی کره زمین، همان مایعی است که پنج میلیارد سال قبل وجود داشته است و یکی از محتویات آن، ادرار دایناسورها است.
اما آیا ما نیز مشغول نوشیدن آبی هستیم که هماکنون با ادرار دایناسور ترکیب شده است؟ پاسخ مسلما منفی خواهد بود؛ چرا که امروزه آب توسط تأسیسات تصفیه بارها تصفیه میشود. شاید فرآیند چندشآوری باشد، اما بد نیست بدانید که وقتی آب بدن ما از طریق ادرار دفع میشود، روانه کارخانههای فاضلاب شده و تا حدودی مواد تشکیل دهنده آن جدا میشوند و سپس یا به طرق مختلف مستقیم خواهد شد یا این که به دریا میریزد.
به هر حال آب استفاده شده به چرخه طبیعت باز میگردد و مجددا مورد استفاده قرار خواهد گرفت. از هزاران سال پیش تا به امروز، آدمی به تفکیک زباله و آب میپرداخت، اما هرگز به روشی نرسید که بتواند همچون امروز سالمسازی آب را انجام دهد و این مهم پس از قرن بیست و یکم محقق شد.
پژوهشگران معتقدند که میتوان با فرمولهای خاصی فهمید که آبی که امروز می نوشیم پیشتر توسط چه افرادی نوشیده شده است. برای رسیدن به پاسخ میبایست ادرار 350 میلیون ساله پنج میلیارد تن مهرهدار را که هشت برابر وزن خود ادرار میکردهاند، به عنوان ورودی در نظر گرفت.
با این اوصاف اتمهای موجود در مولکولهای آب پیشتر از ما به واسطه 10 فرد نوشیده شده و راستش را بخواهید این یک تخمین مسامحهگرایانه محسوب میشود. به لحاظ تاریخی از عصر برنز یا مفرغ که حدود 3200 سال پیش از میلاد بوده، انسانها از فاضلاب برای آبیاری و همچنین پرورش آبزیان استفاده میکردند. این روش در بین تمدنهای باستانی چین، مصر و بینالنهرین به کار میرفته است.
علاوه بر این مردمان هندی از آب باران پشت بامها برای مصارف خانگی بهرهبرداری میکردهاند. در طی قرن سیزدهم آلمانیها و فرانسویها برای پرورش آبزیان حوضچههایی ساخته بودند و برای برخورداری از فاضلاب غنی از توالتهای صومعهها استفاده میکردند.
در قرن نوزدهم نیز مزارع فاضلاب راهاندازی شد تا برای اهداف بهداشتی و مهندسی از آنها استفاده شود. در حال حاضر دولتها از روشهایی برای تبدیل فاضلاب به آب آشامیدنی استفاده میکنند که هم پیچیده است و هم به نوعی بیپایان محسوب میشود.
به عبارتی در این حالت آب از طریق دو چرخه به دست ما میرسد: اولین چرخه آب شهری و دومی آب طبیعی است. در چرخه آب شهری و پیش از آن که شیر را باز کنیم، آب به تصفیه خانه فرستاده میشود و به خانه ما میرسد. پس از این که آب را مصرف کردیم از طریق لوله فاضلاب به محلی دیگر منتقل میشود.
در حالت مذکور آب نهایتاً دو سرنوشت خواهد داشت: یا به تصفیه خانه فاضلاب میرود یا این که در آبراهها رها میشود. آبهایی که به آبراه میریزند، معمولا به یک آبراه دیگر سرازیر میشوند و سپس مقصدشان کارخانه آب آشامیدنی خواهد بود. در این کارخانهها چرخه آب شهری از دوباره آغاز خواهد شد.
اگر به هر ترتیبی آب استفاده شده به سمت تصفیهخانه نرود، وارد اقیانوس خواهد شد و در هوا تبخیر میشود. آب اقیانوس در محل خود چندین بار مصرف میشود و از حاصل تبخیر آنها ابر تشکیل خواهد شد. در ادامه فرآیند تبخیر و تشکیل ابر، باران میبارد. همانطور که میدانید باران باریده شده ممکن است مجددا در چرخه آب شهری قرار بگیرد و به رودخانه و دریاچه سرازیر گردد.
امروزه پژوهشگران اقدامات مفید و سازندهای در جهت تصفیه آب انجام دادهاند و روش آنها دیگر شباهتی با روش نیاکان ما ندارد. برای مثال هماکنون چین از ادرار جمعآوری شده در توالتها برای مصارف کشاورزی استفاده میکند که در نوع خود جالب است. همچنین کشورهای دیگر به سمت جداسازی ادرار از آب رفتهاند.
برای مثال در یمن، مردم ادرار را به محلی خارج از خانه انتقال میدادند تا بدین ترتیب به سرعت در هوا تبخیر شود. از طرف دیگر دو خروجی در توالتها وجود داشته که محل تفکیک ادرار از مدفوع بوده است. به هر حال روش مدرن جداسازی و تصفیه آب کاملا متفاوت از پیشینیان است.
تکنولوژی به کار رفته توسط کارخانهها شامل غشاهای میکروفیلتراسیون، اولترا فیلتراسیون و آُسمُز معکوس میشود. روشهای پیچیدهای در این مرحله اعمال میشود که از حوصله مقاله خارج است، اما میتوانید برای مطالعات بیشتر مقالات این حوزه را بخوانید و بدانید که روشهای امروزی مواد سمی موجود در آب را به خوبی از بین میبرند.