سیاهچاله ها اجرامی چگال و مرموز هستند که مکان دقیق آنها مشخص نیست؛ ولی بهنظر میرسد آنها نزدیکتر از آن چیزی هستند که تا امروز فکر میکردیم!
کهکشان راه شیری باید سرشار از سیاهچالههای کوچک باشد. در آن دوردستها و در گوشه و کنار کهکشانی که در آن زندگی میکنیم، تخمین زده شده بیش از ده میلیون تا یک میلیارد سیاهچاله وجود دارد که تاریک و مرموز به حیات خود ادامه میدهند. بهطور معمول این اجرام پرتراکم جز در مواردی که فعال هستند، دیده نخواهند شد و به همین دلیل است که نمیتوانیم تعداد دقیق آنها را بشماریم.
علاوه بر این، محققان نمیدانند که آنها دقیقاً در کجای کهکشان راه شیری واقع شدهاند. اطلاعات پژوهشگران محدود به 20 مورد از سیاه چالهها است که نزدیکترین آنها به سیاره ما حدود 1565 سال نوری فاصله دارد. با این حال مطالعه جدیدی ثابت میکند که در کهکشان ما آنها بسیار نزدیکتر از آن چیزی هستند که تصور میکنیم.
سیاهچاله ها نزدیکتر از همیشه به ما
تیمی از محققان برجسته با تجزیه و تحلیل و مدلسازی خوشه هایدز – گروهی از ستارگان که در فاصله 150 سال نوری از ما قرار دارند و شبیه چهره گاو هستند – دریافتهاند که ممکن است دو یا شاید هم سه سیاه چاله ستارهوار در مرکز آن پنهان شده باشند. استفانو تورنیامنتی، اخترفیزیکدان دانشگاه پادوآ در ایتالیا، میگوید:
شبیهسازیهای ما تنها در صورتی میتواند با جرم و اندازه ستارگان هایدز مطابقت داشته باشد که برخی از سیاهچالهها تا همین اواخر در مرکز خوشه وجود داشته باشند.
خوشه زیبای هایدز را میتوان در آسمان شب و با چشم غیر مسلح تماشا کرد؛ چرا که در صورت فلکی ثور واقع شده و از آن به مثابه یک خوشه باز یاد میشود؛ دستهای از ستارگان که ویژگیهای مشابهی با یکدیگر دارند و بههمراه هم در فضا و در یک حباب گرانشی در حال حرکت هستند.
یک خوشه ستارهای باز، گروهی از ستارگان را تشکیل میدهد که از یک ابر مولکولی عظیم بهوجود آمدهاند و غالباً چند صد عضو دارند و گرانش بین آنها پایین است و قبل از آنکه هر یک از آنها به راه خود ادامه دهند، با یکدیگر میچرخند. به گمان اخترشناسان، خوشه هایدز قدمتی نزدیک به 625 میلیون سال دارد و از صدها ستاره بهوجود آمده است. بهنظر میرسد ستارههایی که فاصله زیادی با مرکز هایدز دارند در حال جدا شدن هستند و آنهایی که در مرکز قرار گرفتهاند دارای چگالی بسیاری هستند.
بنابراین در مرکز خوشههای ستارهای که تراکم بالاست، انتظار میرود ستارگان با سرعتی بسیار بالاتر از خوشههای کم جمعیت تکان بخورند و به همین دلیل است که برخورد و ادغام آنها با یکدیگر بیشتر خواهد شد و بهعقیده دانشمندان اخترشناس، دقیقاً همینجاست که احتمال میدهیم سیاهچالهها پیدا خواهند شد؛ در واقع محصول فعل و انفعالات مرکز خوشه باعث بهوجود آمدن سیاه چالهها میشود. نشانههایی از وجود سیاهچاله در سایر خوشههای ستارهای دیده شده، اما از آنجایی که این اجرام پرتراکم، نوری از خود ساطع نمیکنند، تشخصیشان چالش بزرگی است.
تورنیامنتی و همکاران وی بررسی و جستجوی سیاه چالهها را در خوشه هایدز بهشیوه غیر مستقیم ادامه دادند و بهکمک دادههای ماهواره گایا – ماهوارهای که موقعیت و سرعت ستارگان کهکشان راه شیری را بهصورت سهبعدی نمایش میدهد – جرم و حرکت ستارهای این خوشه را مدلسازی کردند.
سپس این اخترشناس ایتالیایی با همکاران خود شبیهسازیهایی را برای بازتولید مشاهدات خود ترتیب دادند و دریافتند زمانی که دو یا سه سیاهچاله را با هم ترکیب کردند شباهت و تطابق بسیاری با خوشه ستارهای بهوجود آمد. با این اوصاف سیاهچالههای مذکور یا هنوز در مرکز خوشه قرار دارند یا حدود 150 میلیون سال پیش به بیرون پرتاب شدهاند و هماکنون در حومه آن شناور هستند و آثار گرانشی آنها در مرکز خوشه ستارهای باقی مانده است.
محققان قادر به تشخیص مکان دقیق سیاهچاله ها نیستند، اما معتقدند که یافتههای جدید نشان میدهد خوشه هایدز حاوی نزدیکترین سیاه چالهها به منظومه شمسی ما هستند؛ ده برابر نزدیکتر نسبت به سیاهچالههای کشف شده قبلی. خبر خوب این است که هیچگونه خطری از جانب آنها سیاره ما را تهدید نمیکند. بهگفته محققان سریعترین حرکت این سیاهچالهها 3 کیلومتر در ثانیه است و حتی اگر به سمت ما در حرکت بودند، باز هم زمان زیادی طول میکشید تا به ما برسند.
اکتشاف جدید دانشمندان کمک میکند که جمعیت نامرئی سیاه چالههای ستارهوار کهکشان راه شیری را بدانیم. مارک گیلس اخترفیزیکدان از دانشگاه بارسلونا میگوید:
این مشاهدات به ما کمک میکند تا بفهمیم حضور سیاهچاله ها چگونه بر تکامل خوشههای ستارهای تأثیر میگذارد و چگونه خوشههای ستارهای بهنوبه خود در منابع امواج گرانشی نقش دارند. نتایج فوق همچنین بینشی درباره نحوه توزیع این اجرام مرموز در سراسر کهکشان در اختیارمان قرار میدهد.