قوی ترین بمب‌ های هسته‌ ای که تا به حال منفجر شده‌اند

در این مطلب نگاهی به قوی ترین بمب‌ های هسته‌ ای که تا به حال منفجر شده‌اند خواهیم انداخت که نتایج تاثیرگذاری از خود به جا گذاشتند.

در طول تاریخ، انسان‌ نتوانسته سلاحی قدرتمندتر و ویرانگرتر از بمب هسته‌ای تولید کند. بمب‌های هسته‌ای قوی نه تنها می‌توانند کل شهرها را با خاک یکسان کنند، بلکه قادرند سطوح شدید تشعشعاتی را منتشر کنند که زمین و ساکنان آن را تا سال‌ها پس از وقوع انفجار آلوده می‌کند. اثرات ویرانگر این بمب‌های مرگبار به تازگی توسط دانشمندان درک شده است.

در اواخر دهه 50 و اوایل دهه 60 بود که اولین تسلیحات اتمی با عملکرد بسیار قدرتمند شروع به کار کردند. این در حالی بود که ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی برای برتری نظامی در نمایشی از وضعیت جنگ سرد در برابر یکدیگر قرار گرفتند.

در نهایت، توسعه‌ی این ابر بمب‌ها با پیمان منع آزمایش هسته‌ای در جو زمین، در سال 1963 به پایان رسید، اما تهدید جنگ هسته‌ای هنوز در کمین است و خطر استفاده از این سلاح‌ها در دنیای امروز نیز می‌تواند نتایج مرگباری در پی داشته باشد.

از نظر کارشناسان برجسته‌ی جهان، یک فاجعه هسته‌ای جهانی اکنون بیش از هر زمان دیگری نزدیک شده است و جامعه‌ی بشری را تهدید می‌کند. با این حال، خوشبختانه به نظر می‌رسد که روزهای توسعه‌ی بمب‌هایی با بازده بسیار بالا به‌اتمام رسیده است و ما می‌توانیم امیدوار باشیم که هیچ ورودی جدیدی در فهرست قوی ترین بمب‌ های هسته‌ ای که تاکنون منفجر شده‌اند مورد نیاز نباشد. در ادامه نگاهی به این لیست می‌اندازیم تا با مرگبار ترین سلاح‌هایی که در دهه‌های گذشته منفجر شدند آشنا شویم.

1. بمب تزار (Tsar Bomba)

تزار یک بمب هسته‌ای و قوی‌ترین سلاح هسته‌ای به‌شمار می‌رود که تاکنون ساخته و آزمایش شده است. این بمب با چتر نجات از یک هواپیمای Tu-95V پرتاب شد و به طور خودکار در ارتفاع 4 هزار متری (13 هزار فوت) بر فراز مجمع الجزایر دورافتاده نوایا زملیا، منطقه‌ای در شمال سرزمین اصلی در دایره قطب شمال منفجر شد. این انفجار توسط آژانس‌های اطلاعاتی ایالات متحده، از طریق یک هواپیمای KC-135A نظارت شد.

جعبه‌های باقی مانده از این بمب در موزه سلاح اتمی روسیه در ساروف و موزه سلاح‌های هسته‌ای، موسسه تحقیقات علمی تمام روسیه فیزیک فنی، در اسنژینسک قرار دارند. این بمب توسط دانشمندان شوروی به درخواست نیکیتا خروشچف، رهبر وقت کشور ساخته و در پایان اکتبر 1961 منفجر شد.

بمب تزار هرگز یک سلاح عملی نبود. این یک محصول واحد بود که طراحی آن امکان دستیابی به قدرت 100 Mt TE را فراهم می‌کرد و هدف طراحی آن منحصراً اعمال فشار روانی بر ایالات متحده بود.

در تلاش برای دادن زمان کافی به خلبانان بمب افکن برای فرار از انفجار، این بمب با چتر نجات انداخته شد، اگرچه تخمین‌های اولیه دانشمندان شانس زنده ماندن آنها را حدود 50 درصد می‌دانست. در حالی که آنها از این انفجار جان سالم به در بردند، جزایر محل انفجار به‌طور کامل از بین رفتند و دهکده‌ای در فاصله 34 مایلی از محل انفجار شاهد تخریب تمام ساختمان‌های اطراف بود.

به‌دلیل خسارات وارده به مناطق واقع شده در 100 مایلی محل انفجار، آزمایش این بمب با اعتراض جهانی روبرو شد. آزمایش بمب‌های مرگبار توسط شوروی تا دو سال پس از انفجار بمب تزار ادامه یافت تا اینکه پیمان منع آزمایش هسته‌ای در جو زمین تصویب شد. این پیمان در ۵ اوت ۱۹۶۳ توسط دولت‌های شوروی، بریتانیا و آمریکا امضا شد و از آن زمان تاکنون، ۱۲۳ کشور دیگر به آن پیوسته و آن را امضا کردند.

2. بمب قلعه براوو (Castle Bravo)

قلعه براوو اولین آزمایش از سری آزمایش‌های طراحی بمب هیدروژنی با بازده بالا بود که توسط ایالات متحده در جزایر مارشال، به عنوان بخشی از عملیات قلعه انجام شد. این مورد از قوی ترین بمب‌ های هسته‌ ای که در 1 مارس 1954 منفجر شد، قدرتمندترين سلاحی بود که توسط ایالات متحده منفجر شد و اولین سلاح هسته‌ای با سوخت لیتیوم دوترید بود. بازده قلعه براوو ۱۵ مگاتن TNT برآورد شد.

پس از آزمایش این بمب، وزارت انرژی ایالات متحده تخمین زد که 253 نفر از ساکنان جزایر مارشال تحت تأثیر آلودگی رادیواکتیو قرار گرفتند. این آزمایش تنها جمعیت‌های اطراف را در معرض سطوح مختلف تشعشع قرار داد. افرادی که در معرض سطوح بالایی از تشعشعات قرار گرفتند، به بیماری خفیف تشعشع (تهوع، استفراغ، اسهال) دچار شدند. چند هفته بعد، بسیاری از مردم دچار آلوپسی (ریزش مو) و همچنین ضایعات پوستی شدند.

قرار گرفتن در معرض تششعات با افزایش احتمال ابتلا به انواع مختلفی از سرطان مانند سرطان خون و سرطان تیروئید مرتبط است. افرادی که در جزایر مارشال زندگی‌ می‌کردند و در معرض رادیونوکلئیدها قرار گرفتند، خطر بسیار بیشتری برای ابتلا به سرطان داشتند. جمعیت زنان جزایر مارشال شصت برابر بیشتر از جمعیت قابل مقایسه در ایالات متحده آمریکا به دلیل سرطان دهانه رحم مرگ و میر دارند.

3. بمب تست 219 (Test 219)

اگرچه بمب تزار به‌عنوان مخرب‌ترین بمب هسته‌ای آزمایش‌شده شناخته می‌شود، اما تعدادی از بمب‌های دیگر اتحاد جماهیر شوروی که تقریباً در همان زمان ساخته شدند، هر چیزی را که ایالات متحده تا به حال منفجر کرده بود را تحت شعاع قرار دادند. اطلاعات بسیار کمتری در مورد این بمب‌ها وجود دارد و بیشتر آنها فقط در اسناد با شماره آزمون مربوطه در برنامه توسعه ذکر شده‌اند.

مقاله‌ای که در سال 1996 توسط شورای دفاع از منابع طبیعی گردآوری شده است، نشان می‌دهد که قوی‌ترین این آزمایش‌ها بمب «تست 219» است که نیرویی معادل 24.2 مگاتن دارد. آزمایش این بمب در شب کریسمس 1962، بر بیابان قطب شمال Novaya Zemlya انجام شد.

این یکی از آخرین انفجارهای هوایی بود که قبل از غیرقانونی شدن این تمرین نظامی در سال 1963 رخ داد. بمب 3.1 مگاتنی که در روز کریسمس منفجر شد، همراه با یک بمب بسیار کوچکتر 8 کیلوتنی دنبال شد.

4. تست 147

سومین آزمایش قدرتمند در اوایل سال 1962 با بازدهی 21.1 مگاتن انجام شد. آزمایش 147 نیز مانند دیگر آزمایش‌های بمب شوروی، بر فراز نوایا زملیا منفجر و در روزها و هفته‌های بعد با چندین بمب کوچک‌تر دنبال شد.

بسیاری از گزارش‌های آزمایشی پیرامون این بمب‌ها به صورت طبقه‌بندی شده یا غیرقابل دسترس باقی می‌مانند و تعیین دقیق هدفی که هر انفجار بمب با بازده بالا به‌دنبال دارد دشوار است. این اطلاعات در آن زمان نیز برای نیروهای دفاعی آمریکا بسیار جالب بود، اما مشخص نیست که آنها تا چه اندازه توانسته‌اند از برنامه آزمایش مطلع شوند.

یکی از راه‌های کلیدی که ایالات متحده اطلاعاتی در مورد میزان تولید پلوتونیوم برای بمب‌های هسته‌ای شوروی به دست می‌آورد، عملیات آزمایش هوایی مخفیانه بود. فرآیند تولید پلوتونیوم، ایزوتوپ کریپتون-85 را در جو آزاد می‌کند و با محاسبه مقدار ایزوتوپ موجود در یک نمونه هوا، نیروهای آمریکایی می‌توانند میزان پلوتونیوم تولید شده را تعیین کنند.

با این حال، آمریکا نمی‌توانست پیش‌بینی کند که چه زمانی یا کجا پلوتونیوم مورد نظر ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. این موضوع مسلماً با توجه به توسعه سریع این بمب‌های اتمی بزرگ توسط شوروی، بزرگترین نگرانی برای آمریکایی‌ها بود.

5. بمب قلعه یانکی (Castle Yankee)

عملیات قلعه (Operation Castle) نام سلسه آزمایش‌های هسته‌ای با قدرت بالا بود که از مارس ۱۹۵۴ در جزایر بیکینی شروع شد. این آزمایش‌ها مشترکاً توسط کمیسیون انرژی اتمی و وزارت دفاع آمریکا و برای آزمایش طرح‌های یک سلاح گرماهسته‌ای که قابل حمل با هواپیما باشد انجام گرفت.

انفجار بمب قلعه‌ی یانکی یکی از سلسله‌ آزمایش‌های عملیات قلعه بود که دومین انفجار قوی اتمی در تاریخ ایالات متحده و ششمین انفجار قوی در جهان محسوب می‌شود. انفجار بمب یانکی که در 14 می 1954 انجام شد، بازدهی قابل توجهی بالاتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد تولید کرد، درست مانند براوو.

پیش‌بینی می‌شد که این مورد از قوی ترین بمب‌ های هسته‌ ای حدود 9.5 مگاتن تولید کند، اما در نهایت 13.5 مگاتن اندازه‌گیری شد. ابر تولید شده توسط این بمب تا 25 مایلی در هوا کشیده شد که تقریباً پنج برابر ارتفاع کوه اورست است.

گفته می‌شود که محیط ابر در بزرگترین نقطه آن بیش از 100 مایل عرض دارد و زباله‌ها به سمت استراتوسفر پرتاب می‌شوند. این آخرین آزمایش انفجاری بود که در آن سال در جزیره مرجانی بیکینی در جزایر مارشال انجام شد، اگرچه قبل از ممنوع شدن آزمایشات جوی، 16 بمب دیگر در این جزیره منفجر شدند.

6. بمب تست 173

تست 173 شاهد انفجار بمبی با قدرت 19.1 مگاتن بود که بر فراز جزایر نوایا زملیا منفجر شد. شایان ذکر است که قبل از شروع آزمایش، جزایر دارای جمعیتی اندک اما دائمی بود که اکثراً از خانواده‌های بومی ننت تشکیل می‌شدند. جمعیت ننت که در اصل کوچ نشین بودند، در سال 1887 تحت رهبری استعمارگر روسی اروپایی به‌نام کنستانتین نوسیلوف از سرزمین اصلی اسکان داده شدند تا در نوایا زملیا زندگی کنند.

این اسکان عمدتاً برای اهداف سیاسی بود، چراکه شکارچیان و ماهیگیران نروژی قبلاً در این جزایر رفت و آمد می‌کردند و مقامات روسی می‌خواستند اطمینان حاصل کنند که آنها تحت کنترل قلمرو باقی می‌مانند. برای دهه‌ها پس از آن، نوایا زملیا خانه مهاجران باقی ماند.

با شروع آزمایش‌های هسته‌ای در منطقه در سال 1955، این جامعه به دلیل اینکه اعضای آن به اجبار برای حفظ جان خود در مقابل انفجارها جابجا شدند، کاملاً نابود شد. زمان انفجار بمب تست 173، منطقه به قدری با مواد هسته‌ای آلوده شده بود که بازگشت به وضعیت قبلی به عنوان یک منطقه‌ی شکار و ماهیگیری غنی غیرقابل تصور بود.

7. بمب تست 174

این بمب تنها دو روز پس از آزمایش 173، چهارمین انفجار از قوی ترین بمب‌ های هسته‌ ای، بر فراز همان منطقه آزمایشی نوایا زملیا منفجر شد. با توجه به آزمایش‌های بسیار زیادی که در آنجا انجام شده است، امروزه این منطقه بسیار آلوده است. با این حال، مطالعه اخیر نشان داد که آلودگی ممکن است به روش‌های فراتر از آنچه در ابتدا تصور می‌شد وجود داشته باشد.

در کنار تششعاتی که بلافاصله پس از انفجار بمب‌ها ایجاد می‌شود، صفحه یخی که جزایر را پوشانده است نیز ممکن است آلوده شده باشد. از آنجایی که یخ‌ها به دلیل تغییرات آب و هوایی با سرعت فزاینده‌ای شروع به ذوب شدن می‌کنند، ممکن است آب آلوده همچنان به اطراف سرازیر شود. در حال حاضر اطلاعات کمی در مورد آسیب‌های زیست محیطی ناشی از انتشار این آلودگی وجود دارد.

بنابراین، به نظر می‌رسد که حتی اگر هیچ بمب هسته‌ای دیگری منفجر نشود، آسیب‌های ناشی از بزرگترین بمب‌های منفجر شده در دهه 50 و 60 همچنان بر محیط زیست و در نتیجه بر سلامت انسان‌ها تا مدت‌ها تأثیر خواهد گذاشت.

8. بمب قلعه رومئو (Castle Romeo)

قلعه رومئو نام کد رمز یکی از آزمایش‌های اتمی در طول عملیات قلعه بود. این آزمایش در تاریخ ۲۷ مارس ۱۹۵۴ و در آب‌سنگ حلقوی بیکینی انجام شد و بمب آزمایش شده در آن از نوع بمب هیدروژنی بود. قدرت این انفجار اتمی ۱۱ مگاتن و ۷۳۰ بار قوی‌تر از بمب هیروشیما بود.

تاریخ انفجار این بمب در ابتدا برای 13 مارس تعیین شده بود، یعنی کمتر از دو هفته پس از انفجار براوو. اما آب و هوای نامناسب آزمایش را به تاخیر انداخت. پس از گذشت دو هفته از لغو آزمایش‌ها، برنامه‌ریزی برای انتقال بمب به جزیره مرجانی Enewetak، جزیره مرجانی دیگری در جزایر مارشال انجام شد، اما درست قبل از شروع انتقال، آب و هوا بهتر شد و تصمیم به حفظ آن گرفته شد.

کسل رومئو به جای اینکه مانند بسیاری از بمب‌های پربازده از هوا پرتاب شود، در سطح دریا منفجر شد و در مرکز دهانه‌ای که از براوو به جا مانده بود مستقر شد. این بمب دومین بمب قدرتمندی بود که تا آن زمان منفجر شده بود.

موفقیت این مورد از قوی ترین بمب‌ های هسته‌ ای جهان ایالات متحده را تشویق کرد که به برنامه آزمایشات با بازده بالا ادامه دهد، علیرغم اینکه برخی از مقامات بلندپایه در دولت خواستار ممنوعیت این آزمایش‌ها بودند

اما نگرانی‌ها در مورد عواقب جهانی انفجار این بمب‌ها ممنوعیتی را در پی نداشت و آزمایشات از هر دو طرف ادامه یافت، اگرچه این تنها شوروی بود که در نهایت در سال‌های بعد بمب‌هایی با مقیاس بزرگ‌تر را منفجر کرد.

9. بمب تست 123

بمب هسته‌ای 12.5 مگاتنی که در 23 اکتبر 1961 منفجر شد، نقطه عطفی برای برنامه هسته‌ای شوروی بود. این آزمایش اولین باری بود که شوروی با موفقیت یک بمب بیش‌از 10 مگاتن را مستقر کرد. این یک جهش قابل توجه نسبت به رکورد قبلی آنها نیز بود. فقط چند هفته قبل از آن در 6 اکتبر، تست 114 یک رکورد جدید انفجاری تایید شده از چهار مگاتون را ثبت کرده بود.

مانند تمام بمب‌های قوی اتحادیه شوروی، این بمب بر فراز نوایا زملیا منفجر شد. برنامه آزمایشی در سال 1961 اولین بار بود که شوروی تسلیحات جدید و پیشرفته‌تر را با سرعت قابل توجهی توسعه داد.

تنها چهار روز پس از پایان آزمایش 123، این برنامه اولین انفجار هسته‌ای خود را در فضا پرتاب کرد و کمتر از یک هفته بعد، نیروی بی‌سابقه‌ای که بمب تزار بود با استقبال نگران‌کننده جهانی رونمایی شد.

10. آیوی مایک (Ivy Mike)

آیوی مایک اولین بمب همجوشی هسته‌ای بود که توسط ایالات متحده منفجر شد و قدرتی حدود 10.4 مگاتن تولید کرد. آیوی مایک در ۱ نوامبر ۱۹۵۲ توسط ایالات متحده آمریکا در جزیره الیوگولاپ واقع در آب‌سنگ حلقوی انوتاک، در کشور مستقل جزیره‌ای جزایر مارشال کنونی و به‌عنوان بخشی از عملیات آیوی منفجر شد.

انفجار این بمب آنقدر قوی بود که جزیره را به کلی ویران کرد و یک دهانه بزرگ از خود باقی گذاشت. دهانه‌ی باقی مانده بیش‌از 160 فوت عمق و 2600 فوت عرض داشت و ابری از گرد و غبار و تششعات از صحنه تخریب بیرون می‌زد.

علیرغم ماهیت پیشگامانه‌ی آن، این آزمایش در ابتدا توسط دولت مخفی نگه داشته شد، اگرچه چندی نگذشت که گزارش‌های مطبوعاتی از نوع جدیدی از این بمب مرموز و بسیار قدرتمند منتشر شد و مقامات دولتی چاره‌ای جز تایید رسمی آن نداشتند.

آیوی مایک قادر به استفاده برای مقاصد نظامی نبود، زیرا یک وسیله عظیم و غیر عملی بود که فقط برای مقاصد آزمایشی می‌شد از آن استفاده کرد. با این وجود، دولت آمریکا را تشویق کرد تا برنامه تولید سلاح‌های هسته‌ای با بازده بالا را در سال‌های بعد بیشتر توسعه دهد.