وقت آن است که بسیار نگران باشیم؛ زیرا فروپاشی جریان گلف استریم تا سال 2025 زمین را در آستانه هرج و مرج آب و هوایی قرار میدهد.
تحقیقات جدید هشدار میدهد که فروپاشی جریانهای هوایی در هم تنیده با گلف استریم ممکن است تا سال 2025 اتفاق بیفتد و تأثیر شدیدی بر آب و هوا در منطقه اقیانوس اطلس شمالی بگذارد. این اتفاق علاوهبر دمای انجمادی که به نیمکره شمالی وارد میشود، بارانهای نامنظم و خشکسالی را نیز در سراسر جهان به همراه خواهد داشت.
گردش واژگونی نصف النهار اقیانوس اطلس (AMOC) که شامل جریان گلف استریم میشود، با آوردن آبهای گرمسیری به شمال و آبهای سرد در جنوب، بر اقلیم حاکم است. اما محققان اکنون میگویند که AMOC ممکن است بین سالهای 2025 تا 2095 به سمت نابودی کامل منحرف شود و باعث کاهش شدید دما، فروپاشی اکوسیستمهای اقیانوسی و افزایش طوفانها در سراسر جهان شود.
جریان آب گلف استریم تا سال ۲۰۲۵ از میان خواهد رفت؟
گلف استریم به یک جریان اقیانوسی گرم و قوی گفته میشود که در اقیانوس اطلس جریان دارد و به دو بخش تقسیم میشود، بخش شمالی به شمال اروپا میرود و بخش جنوبی به غرب آفریقا. گلف استریم همچون رودخانهای است که به جای خشکی، در میان آبهای اقیانوس پیشروی میکند و پهنای آن از مجموع پهنای همه رودخانههای دنیا بیشتر است.
گرم شدن تدریجی آبهای اقیانوسها به علت پدیده گرم شدن گلخانهای زمین باعث ذوب شدن یخهای قطب جنوب شده که بر روی جریان گلف استریم در اقیانوس اطلس تأثیر میگذارد و آن را نابود میکند.
امروزه ثابت شده که جریان گلفاستریم یکی از عوامل اصلی تعادل جوی در کره زمین است. اما خود این جریان به شدت ناپایدار است، بهطوریکه تغییرات شدید درجه حرارت آب اقیانوس به راحتی باعث اختلال در آن میشود. بسیاری از دانشمندان وقوع دورانهای مختلف یخبندان در گذشته را به برهم خوردن تعادل جریان گلفاستریم نسبت میدهند.
تعدادی از دانشمندان هشدار دادهاند که تحقیقات جدید با برخی نگرانیهای بزرگ همراه است. AMOC میتواند در دو حالت پایدار وجود داشته باشد: قویتر و سریعتر که امروز به آن تکیه میکنیم و دیگری که بسیار کندتر و ضعیفتر است. برآوردهای قبلی پیشبینی میکردند که جریان گلف استریم احتمالاً در قرن آینده به حالت ضعیفتر خود تغییر خواهد کرد.
با این حال، تعدادی از دانشمندان برجسته درباره این پژوهش نظرات دیگری دارند و معتقدند این پژوهش مبتنی بر اطلاعات اثبات شده نیست و بعید به نظر میرسد که این سامانه بهطور قطعی در این قرن متوقف شود.
سوزان دیتلوسن، استاد آمار و مدلهای تصادفی در زیستشناسی در دانشگاه کپنهاگ، در مصاحبهای گفت: «نقطه اوج مورد انتظار با توجه به اینکه ما به کار معمول خود با انتشار گازهای گلخانهای ادامه میدهیم، خیلی زودتر از آنچه انتظار داشتیم ممکن است زمین را در هرج و مرج آب و هوایی فرو ببرد.»
جریانهای اقیانوس اطلس مانند یک تسمه جهانی بیپایان عمل میکنند که اکسیژن، مواد مغذی، کربن و گرما را در سراسر جهان جابجا میکند. آبهای گرمتر جنوبی، که شورتر و متراکمتر هستند، به سمت شمال جریان مییابند تا خنک شوند و در عرضهای جغرافیایی بالاتر در زیر آبها فرو میروند و گرما را در جو آزاد میکنند. سپس، هنگامی که در زیر اقیانوس غرق شد، آب به آرامی به سمت جنوب حرکت میکند، دوباره گرم میشود و چرخه تکرار میشود. اما تغییرات آب و هوایی این جریان را کند میکند.
آب شیرین حاصل از ذوب صفحات یخ باعث شده است که آب کمتر غلیظ و شور شود و مطالعات اخیر نشان داده است که جریان در بیش از 1000 سال اخیر در ضعیفترین حالت خود قرار دارد.
منطقه نزدیک گرینلند که آبهای جنوبی در آن فرو میروند (معروف به چرخش زیرقطبی اقیانوس اطلس شمالی) با قسمتی هم مرز است که دمای پایینی را تجربه میکند، در حالی که دریاهای اطراف به بالاترین حد خود میرسند و یک حباب آب سرد در حال گسترش را تشکیل میدهند.
آخرین باری که AMOC در آخرین عصر یخبندان تغییر حالت داد، آب و هوای نزدیک گرینلند طی یک دهه 18 تا 27 درجه فارنهایت (10 تا 15 درجه سانتیگراد) افزایش یافت. اگر این افزایش از بین برود، دما در اروپا و آمریکای شمالی میتواند تا 9 فارنهایت (5 درجه سانتیگراد) در همان مدت زمان کاهش یابد.
دادههای مستقیم در مورد قدرت AMOC تنها از سال 2004 ثبت شده است، بنابراین برای تجزیه و تحلیل تغییرات جریان گلف استریم در بازههای زمانی طولانیتر، محققان به بررسی دمای سطح چرخان زیر قطبی بین سالهای 1870 تا 2020 روی آوردند.
با استفاده از این اطلاعات در یک مدل آماری، محققان کاهش قدرت و انعطافپذیری جریان اقیانوسی را با نوسانات فزاینده آن بهصورت سال به سال اندازهگیری کردند. نتایج این مدل محققان را نگران کرد. با این حال آنها میگویند که این بررسیها فقط یافتههای آنها را تقویت کرد که سقوط جریان گلف استریم میتواند از اوایل سال 2025 شروع شود.
جنجال بر سر فروپاشی پیشبینی شده
پیتر دیتلوسن، استاد فیزیک در مؤسسه نیلز بور در کپنهاگ، در مصاحبهای گفت: «نتیجهای که به دست آمد من را نگران نمیکند، زیرا به نوعی تنها نگران بودن ثمربخش نیست. این نتیجه درواقع آزاردهنده است؛ زیرا احتمال سقوط جریان گلف استریم تا 2 سال آینده بهقدری مهم و قابل توجه است که ما باید اکنون بهجای نگرانی اقدامات فوری انجام دهیم.»
کارشناسان آب و هوا گفتهاند که اگرچه نتایج به دست آمده از این مطالعه هشدار نگران کنندهای را ارائه میدهد، اما با برخی عدم قطعیتهای بزرگ همراه است. دیوید تورنالی، استاد دانشگاه در کالج لندن گفت: «اگر آمار مربوطه برای توصیف نحوه رفتار AMOC واقعی باشد، این نتیجه بسیار نگران کننده است. اما برخی ناشناختهها و فرضیات واقعاً بزرگ وجود دارد که قبل از اطمینان به این نتیجه نیاز به بررسی دارند.»
برخی از دانشمندان آب و هوا معتقدند کاملاً نامشخص است که تکامل دمای سطح مشاهدهشده AMOC را میتوان با قدرت گردش آن مرتبط کرد. اگرچه به نظر میرسد در نتایج به دست آمده ریاضیات به صورت ماهرانه انجام شده است، اما پایه فیزیکی آن بسیار متزلزل است و تخمین تکامل جریان گلف استریم صرفاً از روی مشاهدات فاصله زیادی با واقعیت اثبات شده دارد.
پروفسور پنی هالیدی از مرکز اقيانوسنگاری ملی در دانشگاه ساوثهمپتون میگوید: «ما شواهد لازم را در اختیار نداریم که با استناد بر آنها بتوانیم با اطمینان خاطر بگوییم این جریان رو به افول است. این احتمال وجود دارد که گردش واژگونی نصف النهار اقیانوس اطلس روند خود را در جایی متوقف کند، ولی به دشواری میتوان با قطعیت درباره آن نظر داد.»
البته باید توجه کرد که این عدم اطمینان نشان دهندهی مهم نبودن این پژوهش مهم نیست و احتمال متوقف شدن این سامانه را نمیتوان منتفی دانست. محققان میگویند گام بعدی آنها بهروزرسانی اطلاعات خود با دادههای سه سال گذشته خواهد بود که میتواند به دیدگاه آنها در مورد فروپاشی پیش بینی شده کمک کند.