براساس گزارش آژانس فضایی اروپا، درحال حاضر بیشاز ۳۰ هزار سیارک نزدیک به زمین کشف شدهاند. در این میان چند مورد عبور سیارک خطرناک از کنار زمین در هر سال ثبت میشود؟
سیارکها تکههای سنگی هستند که از شکلگیری منظومه شمسی ما باقی مانده است. تقریباً نیم میلیارد سیارک با اندازههای بیشتر از چهار متر قطر به دور خورشید میچرخند و در منظومه شمسی با سرعتی حدود 30 کیلومتر در ثانیه حرکت میکنند (تقریباً با سرعت زمین).
سیارکها در تسخیر تصورات عمومی بسیار قدرتمند عمل میکنند و در تزریق ترس و وحشت به مردم عالی هستند. تاثیر سیارکها و خطر نزدیک شدن یا برخورد آنها به زمین در افکار عمومی به دنبال بسیاری از فیلمهای هالیوودی است که نابودی حاصل از برخورد یک سیارک بزرگ به زمین را بهتصویر میکشند.
علاوهبراین، تقریباً هر هفته تیترهای آنلاینی را میبینیم که سیارکهایی را به اندازه یک اتوبوس، کامیون یا یک زرافه توصیف میکنند و از نزدیک شدن و خطر برخورد آنها به سیارهی ما خبر میدهند. ما همچنین تیترهایی را در مورد هشدار نزدیک شدن سیارکهایی با توانایی نابودی یک شهر مشاهده میکنیم.
با اینکه درحال حاضر هیچ خطر بزرگی از نزدیک شدن این اجرام آسمانی زمین را تهدید نمیکند، اما تهدیدات سیارکها واقعی است. حدود 65 میلیون سال پیش، زندگی بر روی زمین توسط برخورد یک سیارک بزرگ به زانو درآمد و اکثر دایناسورها را از بین برد. حتی یک شیء چهار متری (به اندازه یک زرافه) که با سرعت نسبی 60 کیلومتر در ثانیه حرکت میکند، میتواند ضربهای عظیم به زمین وارد کند.
اما فراتر از تیترهای رسانهای و خطراتی که در فیلمها توصیف میشود، با اعداد و ارقام واقعی چند مورد عبور سیارک خطرناک از کنار زمین در هر سال ثبت میشود؟ تاکنون چه تعداد سیارک به زمین برخورد کردند و میتوان انتظار داشت چه تعدادی از سیارکهای نزیک از کنار ما عبور کنند؟ ضربه مستقیم یک سیارک چه مقدار نابودی را به زمین تحمیل میکند؟ در ادامه با بررسی تعداد عبور سیارک خطرناک از کنار زمین، به تمامی این سوالات پاسخ خواهیم داد.
با سیارکهای نابودگری که هر ساله از کنار سیارهی ما عبور میکنند آشنا شوید
از نظر برخورد سیارکها به زمین و برخورد آنها، ناسا خطرات کلی را خلاصه میکند. تعداد سیارکهای کوچک بسیار بیشتر از سیارکهای بزرگ است و سیارکهای کوچک آسیب بسیار کمتری نسبت به سیارکهای بزرگ وارد میکنند.
زمین برخوردهای مکرر اما با میزان آسیب کمتری را با سیارکهای کوچک تجربه میکند، اما از طرف دیگر برخوردهای نادری با سیارکهای بزرگ وجود دارد که توانایی نابودی یک شهر یا حتی در بدترین حالت کل سیاره زمین را دارند. اما جایی برای نگرانی وجود ندارد، چون همانطور که ذکر شد این برخوردهای مرگبار بسیار نادر هستند و احتمال رخ دادن آنها درحال حاضر وجود ندارد.
در بیشتر موارد، سیارکهای کوچک تا حد زیادی با برخورد با جو زمین شکسته میشوند و حتی به سطح زمین نمیرسند. هنگامی که یک سیارک کوچک (یا شهاب سنگ، جسمی کوچکتر از یک سیارک) با جو زمین برخورد میکند، یک گلوله آتشین تماشایی تولید میکند که یک نسخه بسیار طولانی و درخشان از یک ستاره دنبالهدار یا شهاب سنگ است. اگر تکههای باقیمانده از جسم به زمین برخورد کند، شهاب سنگ نامیده میشود که بیشتر جسم در جو میسوزد.
البته این سیارکها معمولاً قابل مشاهده نیستند و فقط یک سیارک به نام «۴ وستا» که دارای سطح نسبتاً بازتابی است، با چشم غیر مسلح در آسمانهای بسیار تاریک در هنگام قرار گرفتن در موقعیت مناسب دیده میشود. همچنین سیارکهای کوچکی که از نزدیکی زمین عبور میکنند، ممکن است با چشم غیر مسلح قابل مشاهده باشند، آن هم فقط برای برای مدتی کوتاه.
از فوریه سال ۲۰۲۰، مرکز Minor Planet دادههای مربوط به تقریباً 858 هزار شیء در منظومه شمسی داخلی و خارجی را در اختیار داشت که از این تعداد حدود 542 هزار مورد اطلاعات کافی برای تعیین شمارههای اختصاصی داشتند.
تعداد سیارکهای نزدیکی که شانس رسیدن به زمین را از دست میدهند
یک محاسبه بسیار ساده به شما نشان میدهد که چه تعداد سیارک ممکن است هر ساله به سیاره ما نزدیک شوند. اعداد در نمودار بالا تخمین میزنند که سالانه چند سیارک میتوانند به زمین برخورد کنند و احتمال عبور سیارک خطرناک از کنار زمین را نشان میدهند. اکنون بیایید سیارکهای چهار متری موجود در نمودار را در نظر بگیریم. بهطور میانگین، هر ساله یک سیارک چهار متری سطح زمین را قطع میکند. اگر این سطح را دوبرابر کنید، سالی دو برابر خواهید داشت.
شعاع زمین 6400 کیلومتر است. شعاع کرهای با دو برابر مساحت 9 هزار کیلومتر است. بنابراین، تقریباً یک بار در سال، یک سیارک چهار متری در فاصله 2600 کیلومتری از سطح زمین قرار میگیرد. این عدد از تفاوت بین 9000 کیلومتر و 6400 کیلومتر به دست میآید. مساحت سطح را دوباره دو برابر کنید و میتوانید انتظار دو برابر در سال را در فاصله 6400 کیلومتری از سطح زمین داشته باشید. این ارقام به خوبی با سوابق اخیر رویکرد سیارکهای نزدیک مطابقت دارد.
چند هزار کیلومتر فاصله بسیار زیادی برای اجرام به اندازه چند متر است، اما بیشتر سیارکهایی که در رسانهها پوشش داده شدهاند در فواصل بسیار بزرگتری از کنار زمین عبور میکنند. اخترشناسان هر چیزی را که از ماه به زمین نزدیکتر باشد (ماه تقریباً در فاصله 300 هزار کیلومتری ما قرار دارد) بهعنوان جرم نزدیک شناسایی میکنند. بنابراین کلمهی نزدیک برای یک ستارهشناس بهطور کلی آن چیزی نیست که مردم عادی آن را نزدیک مینامند.
اکنون سیارکهای بزرگی را در نظر بگیرید که قطر آنها از یک کیلومتر بیشتر است. همان منطق ساده فوق را میتوان برای آنها نیز اعمال کرد. برای هر ضربهای که میتواند حیات را بر روی زمین تهدید کند (اتفاقی که هر نیم میلیون سال یک بار اتفاق میافتد) میتوانیم انتظار هزاران حادثه نزدیکتر از ماه را در همان بازه زمانی داشته باشیم.
براساس پیشبینیهای صورت گرفته، چنین رویدادی در سال 2029 رخ خواهد داد، زمانی که سیارک 153814 (2001 WN5) از فاصله 248700 کیلومتری زمین عبور کند. این یک سیارک عظیم است که با قدرت تخریب چند بمب اتمی مستقیم به سمت زمین میآید.
در سال ۲۰۱۸، این سیارک در فاصله ۲۹۶۷۵۸ کیلومتری، یعنی سه چهارم فاصله زمین تا ماه از کنار زمین عبور کرد. از آن زمان تاکنون، هیچ سیارکی به این اندازه به زمین نزدیک نشده است. البته در سال 2029 نیز این سیارک به زمین برخورد نخواهد کرد، چراکه انتظار میرود با فاصلهای در حدود 249 هزار کیلومتر از کنار ما عبور کند.
ارزیابی تهدیدات سیارکها و اقدامات لازم برای مقابله با آنها
تخمین زده میشود که تقریباً ۹۵ درصد از سیارکهایی با اندازه بزرگتر از یک کیلومتر قبلاً کشف شدهاند و آسمان برای ۵ درصد باقیمانده دائماً در حال جستجو است. هنگامی که یک مورد جدید پیدا میشود، اخترشناسان مشاهدات گستردهای برای ارزیابی هرگونه تهدیدی برای زمین انجام میدهند.
مقیاس تورینو تهدیدهای پیشبینیشده را تا 100 سال آینده طبقهبندی میکند، مقیاس آن از 0 (بدون خطر) تا 10 (برخورد معین با جسم بزرگ) است. در حال حاضر، همه اشیاء شناخته شده دارای درجهبندی صفر هستند. هیچ شی شناخته شدهای تا به امروز امتیازی بالاتر از 4 نداشته است (یک رویارویی نزدیک، شایسته توجه ستاره شناسان).
بنابراین، هر گونه تیتری که از تهدید سیارکها و عبور سیارک خطرناک از کنار زمین خبر میدهد، در واقع براساس رتبهبندی یک سیارک در مقیاس تورینو است که خطر جدی و مرگباری را به دنبال ندارد.
باید گفت که هر سیارکی با قطر ۱۴۰ متر یا بزرگتر، میتواند در صورت برخورد با زمین نتایج فاجعهباری داشته باشد. ماهیت مخرب این اجرام آسمانی حتی در اندازههای کوچکتر چیزی است که کارشناسان کاملاً از آن آگاه هستند و آژانسهای فضایی در سرتاسر جهان به بررسی اثرات فاجعهبار احتمالی سیارکها و همچنین تحقیق در مورد روشهای بالقوه برای متوقف کردن آنها میپردازند.
در سال 2013، روسیه آخرین مکانی بود که از یک سیارک با اندازه متوسط میزبانی کرد. برخورد زمانی رخ داد که یک سیارک 17 متری در جو منفجر شد. قبل از آن نیز برخورد سیارکی به این بزرگی در سال 1908 بر فراز رودخانه پودکامنایا تونگوسکا در روسیه اتفاق افتاد. هماکنون از این حادثه به عنوان رویداد تونگوسکا یاد میشود. این سیارک در هوا منفجر شد و انفجار آن یک تودهی دوازده مگاتنی ایجاد کرد که باعث تخریب گسترده مناطق اطراف محل حادثه تا هزاران کیلومتر شد.
در نهایت باید گفت که در عصر جدیدی که درحال زندگی در آن هستیم، فناوری به حدی پیشرفت کرده است که اگر با یک عدد بزرگ در مقیاس تورینو روبرو شویم، فرصتی برای مقابله با آن را خواهیم داشت.
اخیراً مأموریت دارت با یک فضاپیما به یک سیارک برخورد کرد و مسیر حرکت آن را تغییر داد. ماموریت دارت ناسا با موفقیت مدار سیارک دیمورفورس را بهگونهای تغییر داد که این سیارک مدار 12 ساعته خود را نیم ساعت کوتاه کرد. این ماموریت آزمایشی بود که به آژانسهای فضایی جهان در درک چگونگی انحراف مسیر سیارکهای خطرناک برای زمین کمک شایانی کرد. ناسا اعلام کرد که این ماموریت بهعنوان اولین آزمایش یک سیستم دفاعی سیارهای، موفقیت چشمگیر و فراتر از حد انتظاری داشته است.
برای محافظت از زمین در برابر برخوردهای احتمالی سیارکها، باید فهرستی از تمامی سیارکهای کوچک با مدارهایی که میتوانند با مدارهای زمین همپوشانی داشته باشند، تهیه شود. در آینده، این احتمال وجود دارد که چنین اقدامی با زمان کافی بتواند به محافظت از زمین در برابر برخورد کمک کند.