دانشمندان از موفقیت خود در رشد اولین جنین کامل انسان در آزمایشگاه با استفاده از سلولهای بنیادی مبتدی و بدون تخمک یا اسپرم خبر دادند.
دانشمندان موسسه علوم وایزمن مدل کاملی را رشد دادهاند که بسیار شبیه جنین اولیه انسان است. نکته حیرتآور در مورد این دستاورد هیجانانگیز عدم استفاده از اسپرم، تخمک و حتی رحم است!
دانشمندان اظهار داشتند مدل جنین آنها که با استفاده از سلولهای بنیادی ساخته شده و درست شبیه همان چیزی است که در کتابهای درسی یک جنین واقعی 14 روزه را توصیف میکنند.
رشد اولین جنین کامل انسان بهقدری موفقیتآمیز بود که نتیجه درست شبیه جنین واقعی شروع به ترشح هورمونی کرد که با اندازهگیری آن بارداری تشخیص داده میشود. این تحقیق نقطه عطف مهمی در زمینه مدل سازی جنین محسوب میشود که روشی اخلاقی برای درک اولین لحظات زندگی ما ارائه میدهد.
البته تحقیقات در مورد رشد و پروش جنین آزمايشگاهی از نظر قانونی، اخلاقی و فنی با چالشهای زیادی روبهرو خواهد بود. اما اکنون رویکردهای در حال توسعهای وجود دارد که شبیه رشد جنین طبیعی است.
این تحقیق که در مجله Nature منتشر شده، توسط تیم اسرائیلی بهعنوان اولین جنین کامل انسان برای تقلید از تمام ساختارهای کلیدی که در جنین اولیه ظاهر میشوند، توصیف شده است.
پژوهشگران چگونه موفق به رشد اولین جنین کامل انسان در آزمایشگاه شدند؟
اولین هفتههای پس از بارور شدن تخمک توسط اسپرم، دورهای از تغییرات چشمگیر است و شامل تبدیل مجموعهای از سلولها به چیزی میشود که در نهایت جنین انسان را میسازد. این درست همان زمانی است که بیشتر سقطها و ناهنجاریهای ژنتیکی اتفاق میافتند و متاسفانه ما دانش اندکی در مورد این فرآیند در دست داریم.
پروفسور جیکوب هانا از موسسه علوم ویزمن میگوید: «این موضوع درست شبیه یک جعبه سیاه است و کلیشهای نیست و ما دانش بسیار محدودی در مورد آن داریم. این دستاورد دقیقاً شبیه یک تصویر کتاب درسی از جنین 14 روزه انسان به نظر میرسد که قبلاً هرگز امکان پذیر نبوده است.»
در طول این تحقیق، به جای اسپرم و تخمک از سلولهای بنیادی استفاده شد که پتانسیل تبدیل شدن به هر نوع بافتی در بدن را دارند. سپس از مواد شیمیایی با هدف ترغیب این سلولهای بنیادی برای تبدیل شدن به چهار نوع سلول که در مراحل اولیه جنین انسان یافت میشوند، استفاده شد.
در مجموع 120 مورد از این سلولها در یک نسبت دقیق با هم مخلوط شدند و از این مخلوط سلولی حدود یک درصد خود را سازماندهی کردند تا ویژگیهای اصلی جنین اولیه انسان را پیدا کنند.
پروفسور هانا میگوید: «من به سلولها اعتماد کامل دارم. شما باید با ترکیب عناصر و محیط مناسب به سلولهای بنیادی مبتدی اجازهی نمایش بدهید. این یک پدیده شگفتانگیز است.»
با مشاهده یک مدل سهبعدی از این دستاورد، تروفوبلاست قابل رؤیت است که به طور معمول به جفت تبدیل میشود و جنین را در بر میگیرد. این مدل شامل حفرههایی به نام لکون است که با خون مادر پر میشود تا مواد مغذی را به نوزاد منتقل کند. یک کیسه زرده وجود دارد که برخی از نقشهای کبد و کلیهها را دارد و دیسک جنینی دولامینار یکی از نشانههای کلیدی این مرحله از رشد جنین است.
اما یک چالش بزرگ در مسیر وجود دارد و اینجاست که رشد اولین جنین کامل انسان مسائل اخلاقی را مطرح میکند. مدلهای جنین فرصت رشد و تکامل را داشتند تا زمانی که 14 روز پس از لقاح با یک جنین واقعی قابل مقایسه باشند. در بسیاری از کشورها، این محدودیت قانونی برای تحقیقات طبیعی جنین است.
رشد اولین جنین کامل انسان: تهدید یا موفقیت؟
امید است مدلهای جنینی بتوانند به دانشمندان کمک کنند چگونگی مفاهیمی همچون پدید آمدن سلولهای مختلف، بیماریهای ارثی و ژنتیکی ناشناس و لاعلاج و ساخت نمونهای از تمام اندامهای بدن انسان را درک کنند.
در حال حاضر، این مطالعه نشان میدهد که سایر قسمتهای جنین تشکیل نمیشوند مگر اینکه سلولهای جفت اولیه بتوانند آن را احاطه کنند. حتی صحبت از بهبود نرخ موفقیت لقاح آزمایشگاهی (IVF) با کمک به درک علت سقط برخی از جنینها یا استفاده از مدلها برای آزمایش ایمن بودن داروها در دوران بارداری وجود دارد.
پروفسور رابین لاول بج که در مؤسسه فرانسیس کریک در مورد رشد جنین تحقیق میکند، در مورد موفقیت پژوهشگران در رشد اولین جنین کامل انسان میگوید: «این مدلهای جنین بسیار طبیعی و خارقالعاده به نظر میرسند. من فکر میکنم نتیجهی این تحقیق بسیار هیجانانگیز است و من کاملاً تحت تأثیر آن قرار گرفتهام.»
بیشتر بخوانید:
چنین موفقیتی همچنین این سوال را مطرح میکند که آیا میتوان رشد جنین را از مرحله 14 روزه تقلید کرد یا خیر. پروفسور Lovell-Badge میگوید:
بعضی افراد از چنین موفقیتهایی استقبال میکنند، اما از طرف دیگر برخی این دستاوردها را موفقیتآمیز در نظر نمیگیرند و از چنین ایدههایی استقبال نمیکنند. هر چه این مدلها به یک جنین واقعی نزدیکتر شوند، چالشهای اخلاقی بیشتری مطرح میشود. آنها جنینهای طبیعی انسان نیستند و تنها مدلهای جنینی هستند، اما شباهت زیادی به مدلهای واقعی دارند. پس آیا باید آنها را مانند جنین طبیعی انسان پرورش داد یا میتوان تنظیمات آنها را دستکاری کرد تا گونهای متفاوتتر باشند؟
محققان تاکید میکنند که بارداریهای آزمایشگاهی (آیویاف) با استفاده از این مدلهای جنینی غیراخلاقی، غیرقانونی و در واقع غیرممکن است، زیرا جمعآوری 120 سلول در کنار هم فراتر از نقطهای است که یک جنین میتواند با موفقیت در دیواره رحم لانه گزینی کند.
پروفسور آلفونسو مارتینز آریاس از دپارتمان علوم تجربی و بهداشتی در دانشگاه پمپئو فابرا گفت:
مطالعه در مورد رشد جنینهای واقعی بدون استفاده از تخمک یا اسپرم از مهمترین تحقیقهای عصر جدید محسوب میشود. این روش برای اولین بار به رشد اولین جنین کامل انسان از سلولهای بنیادی در آزمایشگاه دست یافته است، بنابراین دری را برای مطالعه رویدادهایی که منجر به شکلگیری انسان میشود باز میکند.