گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
دانشمندان روسی فاش کردند که انفجار موشک ایلان ماسک در نوامبر ۲۰۲۳ میلادی باعث ایجاد یک سوراخ در یونوسفر جو فوقانی شده است.
طبق یک مطالعه جدید توسط دانشمندان کشور روسیه، انفجار یکی از موشک های استارشیپ متعلق به شرکت اسپیس ایکس ایلان ماسک در ارتفاع بالا (اتمسفر فوقانی) به طور موقت سوراخی را در جو ایجاد کرده است. این نخستین نمونه ثبت شده از ایجاد چنین پدیده‌ای در اثر فرآیندهای شیمیایی با منشاء انسانی است.
ایجاد حفره در یونوسفر توسط موشک استارشیپ ایلان ماسک
در تاریخ ۱۸ نوامبر ۲۰۲۳ موشک چند مرحله‌ای غول‌پیکر و فوق سنگین استارشیپ برای دومین بار از مرکز آزمایش و تولید Starbase اسپیس ایکس در بوکا چیکا تگزاس به فضا پرتاب شد. این موشک لقب بزرگترین و قدرتمندترین موشک تاریخ را یدک می‌کشد.
پس از گذشت حدود 4 دقیقه از بلند شدن، اولین مرحله موشک شامل قسمت بزرگ و پایینی که موتورهای اصلی را در بر می‌گیرد، طبق برنامه‌ریزی از قسمت بالایی موشک جدا شد اما مدت کوتاهی پس از آن به طور غیرمنتظره‌ای منفجر شد. پس از 4 دقیقه، بقیه موشک در یک «جداسازی سریع برنامه ریزی نشده» در حدود 150 کیلومتری بالاتر از سطح زمین منفجر شد. ایلان ماسک، بنیانگذار و مدیر عامل شرکت، بعداً گفت که این موشک اگر محموله مناسبی را حمل می‌کرد، قطعا به مدار می‌رسید.
در مطالعه جدیدی که در 26 اوت سال جاری میلادی در مجله ژئوفیزیکال ریسرچ لترز (Geophysical Research Letters) منتشر شد، محققان روسی اعلام کردند که انفجار دوم به طور موقت یک حفره بزرگ در یونوسفر ایجاد کرده است. این انفجار بخشی از جو که در فاصله 80 تا 650 کیلومتر بالاتر از سطح زمین بوده است را هدف قرار داده است. جایی که گازها یونیزه شده یا از الکترون ها جدا شده و به پلاسما تبدیل شده‌اند.
یوری یاسیوکویچ، فیزیکدان یونوسفر در موسسه فیزیک خورشیدی-زمینی آکادمی علوم روسیه (ISTP)، و نویسنده ارشد این مطالعه، عنوان داشت که معمولاً چنین حفره‌هایی در نتیجه فرآیندهای شیمیایی در یونوسفر به دلیل تعامل با سوخت موتور ایجاد می‌شوند. وی در ادامه افزود که این اولین بار است که یک حفره یونوسفر بر اثر یک پدیده فاجعه بار مانند یک انفجار دست ساز انسان ایجاد می‌شود.
چندین ماهواره و ایستگاه زمینی بین‌المللی ایجاد سوراخ در این انفجار را ثبت کرده‌اند. وسعت این سوراخ که بین ۳۰ تا ۴۰ دقیقه پابرجا مانده بود و گرمای زیادی از خود ساطع کرده، نامشخص است. باید گفت مدتی پیش جف بزوس هم بابت گرمایش موشک های ایلان ماسک از وی شکایت کرده بود.
سابقه ایجاد حفره های یونوسفری در جو زمین
مدت‌هاست که دانشمندان یافته‌اند مواد شیمیایی موجود در سوخت موشک، مانند دی‌اکسید کربن و بخار آب، می‌توانند با اتم‌های اکسیژن یونیزه شده واکنش دهند و باعث شوند که یا به طور موقت دوباره ترکیب شوند، و یا دوباره به اتم‌های اکسیژن معمولی تبدیل شوند. بنابراین می‌توان گفت حفره های یونسفری که توسط انسان ایجاد می شود چیز جدیدی نیست.
طبق گفته محققان راکت‌های فالکون 9 اسپیس ایکس به‌ویژه مستعد ایجاد حفره‌های یونوسفر هستند. این اتفاق در حین جداسازی مراحل اول و دوم موشک‌ها در مدت کوتاهی پس از پرتاب یا زمانی که موشک‌ها سوخت خود را در حین ورود مجدد تخلیه می‌کنند رخ می‌دهد. هنگامی که اتم‌های درون این حفره‌ها دوباره یونیزه می‌شوند و دوباره به پلاسما تبدیل می‌شوند، نوری شبیه به شفق قطبی قرمز منتشر می‌کنند و نمایش‌های نوری درخشان و قرمز خونی در آسمان شب ایجاد می‌کنند که ستاره شناسان اسپیس ایکس آن را شفق‌های قطبی نامیده‌اند.
محققان روسی خاطرنشان کردند که اثرات حفره‌های یونوسفر هنوز تکمیل نشده و به تحقیقات بیشتری نیاز دارد. با این اوصاف آنها معتقدند که پدیده‌های جدید یونوسفر مانند اثر انفجار موشک ایلان ماسک فرصت نادری را برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد منطقه پر از پلاسما در جو فوقانی ما فراهم می‌کند.
این دومین باری بود که یکی از موشک‌های 120 متری اسپیس ایکس که لقب بزرگترین و قدرتمندترین موشک تاریخ را یدک می‌کشد، منفجر شده است. در اولین آزمایش، در 20 آوریل سال 2023، اولین سفینه فضایی حدود 4 دقیقه پس از بلند شدن و درست زمانی که وارد چرخشی غیرقابل کنترل در ارتفاع 29 کیلومتری از سطح زمین شده بود، کد خود تخریبی دریافت کرد و منفجر شد.