معرفی پهپاد انتحاری شاهد ۱۳۶، قاتل آرامکو و کابوس سامانه‌های پدافندی

یکی از مهم‌ترین تجهیزات نظامی ایران، پهپاد انتحاری شاهد ۱۳۶ است که ملقب به قاتل آرامکو شده و کابوس سامانه‌های پدافندی است.

جنگ کوتاه و تأثیرگذار ایران و اسرائیل با پرتاب صدها پهپاد، ده‌ها موشک کروز و بالتسیک به خاک این رژیم اشغالگر آغاز شد اما خیلی زود خاتمه یافت. یکی از مهم‌ترین دلایل عقب نشینی رژیم صهیونیستی، رعب و وحشتی بود که قوای نظامی ایران در دل دشمن انداخت.

همزمان با پایان یافتن حمله ایران به اسرائیل، رسانه‌های خبری سراسر دنیا راجع به یکی از مهم‌ترین عناصر ایجاد ترس در دل دشمن، صحبت کردند. همه جا صحبت از پهپادی بود که با قیمت ارزان و به صورت انبوه در خاک ایران تولید می‌شود و می‌تواند در مقیاس عظیم، علیه نیروهای دشمن استفاده شود و سامانه‌های پدافندی را اشباع کند.

معرفی پهپاد انتحاری شاهد ۱۳۶

شبی که جمهوری اسلامی تصمیم گرفت مستقیم از خاک کشور به دل تل آویو موشک پرتاب کند، صدای صدها پهپاد شاهد ۱۳۶ از غرب کشور به گوش می‌رسید. دشمن می‌دانست که حضور گسترده پهپادهای انتحاری می‌تواند دردسرساز شود و به همین خاطر با همکاری چندین کشور در منطقه، اقدام به سرنگونی آن‌ها کرد.

شاهد ۱۳۶ که یکی از مهمات‌های سرگردان محسوب می شود و مثل ابابیل ۲ انتحاری است، در شرکت هسا واقع در استان اصفهان تولید شده است. شاید بتوان گفت اولین بار، حوثی‌های یمن از این پهپاد انتحاری، علیه تأسیسات نفتی عربستان در آرامکو استفاده کردند و به همین خاطر است که به شاهد ۱۳۶، لقب قاتل آرامکو داده‌اند.

علیرغم این که یمن از این مهمات سرگردان در سال ۲۰۱۹ استفاده کرد، از سال ۲۰۲۱ به خدمت ارتش ایران درآمد و در یک رزمایش استفاده شد. یک سال بعد و در جریان تهاجم روسیه به اوکراین، تعداد زیادی از این پهپاد به مسکو صادر شد تا علیه دشمن روس‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. روس‌ها از این مهمات انتحاری در سال ۲۰۲۲، علیه اوکراین استفاده کردند.

اسرائیل یک پهپاد انتحاری به نام هارپی دارد که بارها از آن علیه اهدافی در سوریه استفاده شده و برخی نمونه‌های سالم به دست نیروهای جمهوری اسلامی رسیده است. با این اوصاف می‌توان حدس زد که شاهد ۱۳۶، نمونه مشابه پهپاد هارپی اسرائیل بوده و با الگو از آن ساخته شده است.

یک نسخه دیگر از این پهپاد با نام شاهد ۱۳۱ تولید شده که اندازه کوچک‌تری دارد. هدف اصلی شاهد ۱۳۶ به عنوان یک مهمات سرگردان، حمله به اهداف ثابت در زمین است و توانایی حمله به اهداف متحرک را نخواهد داشت، چرا که سیستم ناوبری آن متفاوت طراحی شده است.

بیشتر بخوانید:

با سامانه موشکی باور ۳۷۳ ایران آشنا شوید

شباهت‌های بین شاهد 131 با 136 زیاد است و فقط در اندازه با یکدیگر تفاوت دارند. پیشرانه پیستونی این پهپاد انتحاری یک MADO MD-550 است که توانایی تولید 50 اسب بخار قدرت دارد و کپی مهندسان ایرانی از موتور لیمباخ آلمان به حساب می‌آید. موتور در عقب تعبیه شده و با نیروی محرکه‌ای که تولید می‌کند، پهپاد را به جلو می‌راند.

حداکثر سرعتی که شاهد ۱۳۶ می‌تواند داشته باشد، ۱۸۵ کیلومتر در ساعت است. همچنان نمی‌دانیم که برد این مهمات سرگردان چقدر است اما برآوردها نشان می‌دهد که بین ۱۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر برد دارد. سقف پروازی تا ۴ کیلومتر عنوان شده و گفته‌اند، شاهد ۱۳۱ دارای حداکثر برد ۹۰۰ کیلومتر است.

پهپاد ارزان قیمت شاهد ۱۳۶، مجهز به یک کلاهک انفجاری قدرتمند با وزن تقریبی ۳۶ تا ۵۰ کیلوگرم شده و وزن کلی پهپاد ۲۰۰ کیلوگرم است. به عقیده برخی از کارشناسان، کلاهک انفجاری این مهمات سرگردان، عملکرد بهتری در مقایسه با گلوله توپخانه ۱۵۵ میلی متری دارد.

مشخصات فنی شاهد ۱۳۶

برای پرتاب پهپادها از یک قفسه ۵ عددی که روی کامیون نصب می‌شود، استفاده خواهد شد. نحوه پرتاب شاهد ۱۳۶ به صورت افقی بوده و از یک بوستر کمکی بهره می‌گیرد. از روی لاشه پهپادهایی که روسیه به اوکراین پرتاب کرده بود، معلوم شد که در ساخت این مهمات انتحاری از برخی قطعات آمریکایی و چینی استفاده شده است.

به گزارش منابع اوکراینی، مرکز کنترل و هدایت شاهد 136 و مغز متفکر این مهمات سرگردان، پردازنده کامپیوتری Altera است که در ایالات متحده ساخته می‌شود. به نظر می‌رسد ایران موفق شده تحریم‌ها را دور بزند و از قطعات آمریکایی برای اهداف نظامی بهره بگیرد.

این پهپاد نه مجهز به سیستم هدایت کنترل همزمان شده و نه دوربین اپتیکی برای هدایت شدن دارد، اما به جای این دو، از یک سیستم ناوبری اینرسی ساده به همراه یک سیستم جی پی اس غیرنظامی برای ناوبری استفاده می‌کند. سیستم اینرسی شاهد ۱۳۶ باعث می‌شود تا ایجاد اختلال روی آن تبدیل به کاری دشوار شود.

بالاتر گفتیم که حوثی‌ها یک حمله علیه تأسیسات نفتی آرامکو در عربستان با استفاده از پهپادهای شاهد ۱۳۶ انجام دادند، اما نظر بازرسان سازمان ملل مخالف این باور است. به اعتقاد آن‌ها، ۲۵ پهپاد شلیک شده به عربستان سعودی در سال ۲۰۱۹، از سوی پایگاه نظامی امیدیه ایران بوده و حوثی‌ها فقط مسئولیت حمله را بر عهده گرفته‌اند.

جالب است بدانید که از این مهمات سرگردان نباید برای انهدام اهداف نظامی استفاده کرد، زیرا کند، بزرگ و پر سروصدا است. صدای این پهپاد شبیه دستگاه چمن‌زنی یا روشن شدن موتور سیکلت است! به عقیده سربازان اوکراینی، شاهد ۱۳۶ شبیه موتور پرنده است. کارشناسان معتقدند که از این پهپاد برای حمله به اهداف غیرنظامی استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید:

معرفی سامانه پدافند هوایی سوم خرداد ایران

هزینه ساخت شاهد ۱۳۶

گفتیم که قیمت این پهپاد انتحاری ساخت ایران، نسبتا ارزان بوده و برای هر فروند از آن حدود ۲۰ تا ۵۰ هزار دلار هزینه می‌شود. شاید فکر کنید که ۵۰ هزار دلار برای ما ایرانی‌ها پول زیادی است، اما باید در نظر داشت که یک پهپاد پنجاه هزار دلاری می‌تواند خسارات چند صد هزار دلاری بزند.

علاوه بر این قیمت هر موشک زمین به هوایی که باید برای سرنگونی این مهمات سرگردان مصرف شود، بیشتر از قیمت پهپاد خواهد بود. اگر از شاهد ۱۳۶ به صورت گروهی در یک حمله استفاده شود، می‌تواند منجر به تخریب سامانه‌های پدافندی شده و آن‌ها را از کار بیندازد.

شاهد ۱۳۶ روسیه

روسیه در سال 2022 طی یک قرارداد، 2400 فروند پهپاد انتحاری شاهد 136 از ایران خریداری کرد تا از آن‌ها علیه اهداف خود در اوکراین استفاده کند. به گزارش برخی منابع، نسخه روسی این مهمات سرگردان مجهز به سیستم ناوبری ماهواره‌ای GLONASS شده است.

روس‌ها از این پهپادها علیه زیرساخت‌های غیرنظامی اوکراین مثل نیروگاه‌ها استفاده کردند و علیرغم این که ۸۵ درصد آن‌ها توسط سامانه‌های پدافندی این کشور رهگیری و منهدم شدند، بعضی نمونه‌ها توانستند به هدف برخورد کنند.

سابقه حضور شاهد ۱۳۶

حضور گسترده پهپادهای شاهد 136 پیش از حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل، به 13 سپتامبر 2022 میلادی باز می‌گردد. در تاریخ مذکور، تصاویری از بقایای یک هواپیمای بدون سرنشین روسی منتشر شد. فرمانده تیپ 92 توپخانه اوکراین، رودیون کولاهین، خاطرنشان کرد که پهپادهای شاهد 136 در جریان یک ضد حمله به خارکف، موفق شده‌اند چهار هویتزر و دو نفربر BTR را نابود کنند.

۱۰ روز بعد از ضد حمله خارکف، روس‌ها تعداد بیشتری از این مهمات سرگردان را روانه شهر اودسا کردند و تصاویر و ویدیوهای زیادی در کانال‌های تلگرامی منتشر شد. اوکراینی‌ها از روی سروصدای زیاد شاهد ۱۳۶، موفق شده بودند آن‌ها در آسمان کشف کنند اما تلاش آن‌ها برای سرنگونی پهپادها با سلاح کلاشینکف، بی‌نتیجه ماند.

دو روز بعد و در تاریخ ۲۵ سپتامبر، ویدیوهای بیشتری در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد روس‌ها از تعداد زیادی پهپاد انتحاری علیه اودسا و دنیپرو استفاده کرده‌اند. سلاح‌ها و مهمات زیادی برای سرنگونی آن‌ها به کار رفت.

همچنین در ۵ اکتبر ۲۰۲۲، یک فروند شاهد ۱۳۶، راهی پادگان میزبان سربازان تیپ مکانیزه ۷۲ واقع در بیلا تسرکوا شد که به ادعای سربازان اوکراینی، صدای آن‌ها از از کیلومترها آن طرف‌تر شنیده می‌شده است.

به گزارش منابع اوکراینی، برای سرنگونی هواپیماهای بدون سرنشین روسیه از جنگنده میگ 29 استفاده شده که موفقیت آمیز بوده است. در تاریخ 13 اکتبر همان سال، یک فروند MiG-29 در جریان رهگیری و انهدام یک پهپاد، سقوط کرد. علت سقوط این بود که پهپاد دقیقا در نزدیکی جنگنده منفجر شد و آسیب جدی به کابین خلبان وارد کرد.

بیشتر بخوانید:

از ناو هواپیمابر شهید باقری سپاه چه می‌دانیم + ویدیو

نبرد اکتبر و از کار انداختن شبکه برق اوکراین

روسیه تصمیم گرفت در اکتبر 2022 میلادی، با تعدادی از پهپادهای انتحاری شاهد 136 به زیرساخت‌های انرژی و شبکه برق کی یف، حمله کند. اوکراین نیز برای مقابله با حملات گسترده روس‌ها از هواپیماهای بدون سرنشین Geran-2 استفاده کردند.

صبح روز ۱۷ اکتبر بود که کی یف، مورد حمله موشکی روسیه قرار گرفت. سامانه‌های دفاع هوایی اوکراین سعی می‌کردند با آتش زمینی و سیستم‌های پدافندی، جلوی هجوم بی‌امان پهپادها را بگیرند اما به نظر می‌رسد عملیات آن‌ها چندان موفقیت آمیز نبوده است.

گزارش‌ها حاکی از این است که تعدادی مهمات سرگردان به برخی مکان‌ها از جمله دفاتر Ukrenergo اصابت کرده و همچنین برخی از زیرساخت‌های انرژی را از کار انداخته است. به گفته نخست وزیر اوکراین، حملات 17 اکتبر روسیه به زیرساخت‌های انرژی حیاتی در سه منطقه ضربه زد و در نتیجه آن، برق صدها شهر و روستا قطع شد.

در هر نبردی که از پهپادهای شاهد استفاده شود، پیروز میدان، شاهد ۱۳۶ است. سامانه‌های پدافندی برای درگیری با این طیف از مهمات‌های سرگردان و سرنگونی آن‌ها باید از انواع و اقسام موشک‌های زمین به هوا با قیمت‌های گران استفاده کنند که به صرفه و اقتصادی نیست.

از طرف دیگر هنگام حمله شاهد 136، کشور متخاصم نمی‌تواند ساکت بنشیند و باید از خود دفاع کند و هزینه‌اش را بپردازد. فرض کنید ایران یک فروند شاهد 136 را به سوی اسرائیل پرتاب می‌کند و آن‌ها برای مقابله از یک موشک IRIS-T استفاده می‌کنند. هزینه تولید پهپاد ایران 20 هزار دلار است حال آن که برای تولید یک موشک IRIS-T باید 430 هزار دلار هزینه کرد. پژوهش‌ها نشان داده، اوکراین برای سرنگونی پهپادهای روسیه، 28.14 میلیون دلار هزینه کرده است.

چالش‌های سرنگونی شاهد ۱۳۶

به گزارش برخی از خلبانان اوکراینی، پهپاد انتحاری شاهد ۱۳۶، به شدت کند است و در ارتفاع پایین پرواز می‌کند. این مهمات سرگردان به قدری کوچک است که میگ ۲۹ نمی‌تواند آن را شناسایی کند. به اعتقاد یک خلبان اوکراینی، تصویر راداری پهپاد شبیه یک کامیون در جاده است.

هواپیماهای این کشور برای انهدام پهپادها باید از توپ ۳۰ میلی متری استفاده کنند. یک چالش مهم پیش روی خلبان‌ها این است که باید هنگام انهدام آن‌ها، خطر آسیب به کلاهک جنگی شاهد ۱۳۶ را ارزیابی کنند. هواپیماهای بدون سرنشینی که در شب پرواز می‌کنند، امکان رهگیری کمتری نسبت به روز دارند.

خلبان در روز می‌تواند موقعیت پهپاد را شناسایی کرده و تعیین کند که آیا بر فراز یک منطقه پرجمعیت است یا خیر، اما در شب، باید به جی پی اس تکیه کند. سقوط یک مهمات سرگردان بر فراز یک منطقه غیرنظامی، آسیب‌های زیادی به بار می‌آورد. ارزیابی خسارت نیز یکی از چالش‌های خلبانان هنگام سرنگونی پهپاد است.

بیشتر بخوانید:

این پهپاد عجیب چینی حتی از روی آب هم تیک آف می‌کند

شاهد ۱۳۶ جدید

در مهر ماه ۱۴۰۲ شمسی، ایران از یک فروند پهپاد شاهد ۱۳۶ رونمایی کرد که مجهز به موتور مینی جت است. با در نظر گرفتن پیشرانه جدید می‌توان گفت که سرعت آن در مقایسه با موتور پیستونی بیشتر بوده و به احتمال زیاد می‌تواند تا ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت حرکت کند. (حداکثر سرعت نسخه قبلی ۱۸۵ کیلومتر در ساعت بود) با افزایش سرعت، رهگیری دشوارتر شده ولی برد آن کاهش می‌یابد، زیرا منبع سوخت آن بزرگ‌تر نشده است.

شاهد ۱۳۶ در یک نگاه

• طول: ۳.۵ متر
• طول بال: ۲.۵ متر
• وزن: ۲۰۰ کیلوگرم
• وزن کلاهک: ۳۶ تا ۵۰ کیلوگرم
• موتور: MADO MD-550 پیستونی
• قدرت موتور: ۵۰ اسب بخار
• حداکثر سرعت: ۱۸۵ کیلومتر در ساعت
• برد: ۱۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر
• سقف پروازی: ۴ کیلومتر

در گجت نیوز بخوانید: نگاهی به سامانه پدافند هوایی آذرخش ایران + مشخصات با پهپاد انتحاری ابابیل ۲ ساخت ایران آشنا شوید با نخستین موشک پرسه زن جهان آشنا شوید؛ موشک ۳۵۸ ساخت ایران روسیه به خرید خودروهای زرهی چینی روی آورده است