تندیس سه هزار ساله فرعون مصر باستان به نام رامسس دوم، الهام بخش شعر «اوزیماندیاس» اثر پرسی بیش شلی بوده است.
- نام: ممنون (Memnon) جوان
- هویت: تندیس شکستهای که فرعون مصر رامسس دوم (که به صورت Ramesses II نوشته میشود) را به تصویر میکشد.
- محل کشف: شهر تبس باستان، مصر
- زمان ساخت: حدود ۳۳۲۰ سال پیش
- چه چیزی از گذشته به ما میگوید: «ممنون جوان» سر و تنه شکستهای به ارتفاع ۸.۸ فوت (۲.۷ متر) از یک تندیس باستانی مصر است که اکنون موزه بریتانیا واقع در لندن از آن نگهداری میکند.
با توجه به اخبار علمی، این تندیس در اوایل قرن ۱۳ قبل از میلاد ساخته شده تا فرعون مصر رامسس دوم را به تصویر بکشد. رامسس دوم که به رامسس کبیر نیز معروف است، از سال ۱۲۷۹ تا ۱۲۱۳ قبل از میلاد حکومت میکرد. طبق ادعای موزه بریتانیا این تندیس آثار قرمزی روی خودش دارد که نشان میدهد احتمالا در دوران مصر باستان از تکنیک مجسمه سازی گرانیتی استفاده میکردند.
فرعون مصر رامسس دوم یکی از قدرتمندترین فرعونهای دوره جدید مصر (حدود ۱۵۵۰ تا ۱۰۷۰ قبل از میلاد) بود. دوره زمانی مذکور، دورانی بود که پس از یک دوره سلطه بیگانگان، احیای سنتهای مصری را هم به خود دید.
همچنین او ممکن است الگوی فرعون بینام در کتاب مقدس تورات باشد که در داستان خروج (Exodus) گفته میشود بنیاسرائیل را به بردگی گرفته و آنها را در عبور از دریای سرخ تعقیب میکرد.
بخشی از برنامه بزرگ رامسس دوم شامل دستور ساخت معابد، از جمله گسترش معبد کارناک، بناها و حتی شهرهای کامل همراه با بسیاری از تندیسهای عظیم خودش میشد. او رهبری اقدامات نظامی برای بازگرداندن نفوذ مصر را بر عهده داشت و از جمله تلاشهایش میتوانیم به نبرد قادش در برابر هیتیها در حدود سال ۱۲۷۵ قبل از میلاد اشاره کنیم.
چنان شهرتی برای فرعون مصر رامسس دوم به وجود آمد که مصریان باستان تا مدتها پس از مرگش نیز به او احترام ویژه ادا میکردند. مثلا با گذاشتن ۲,۰۰۰ سر قوچ مومیایی شده در معبدی که هزار سال پس از سلطنت او ساخته شده بود، تلاش کردند یادش را گرامی دارند.
«ممنون جوان» یکی از دو تندیس بزرگ خارج از معبدی عظیم بود که رامسس دوم آن را به خود اختصاص داد. معبد فرعون در گورستان باستانی تبس، نزدیک به لوکسور امروزی قرار داشت.
نام «ممنون» ناشی از اشتباه در تفسیر نوشتههای یونانی روی تندیس مشابهی بود که موجب شد مصرشناسان قرن نوزدهم تصور کنند این تندیس یک شاه یونانی افسانهای به نام Memnon را به تصویر میکشد. در حالی که مجسمه بزرگ، در واقع نمایانگر فرعون مصری آمن هوتپ سوم بود. در مصرشناسی اولیه، تمام اینگونه تندیسها «ممنون» نامگذاری میشدند. واژه «جوان» برای تمایز آن از دیگر تندیسها به کار رفت، زیرا این تندیس کمی کوچکتر بود.
تندیس «ممنون جوان» شاید به دلیل اینکه گفته میشود الهام بخش شاعر انگلیسی، پرسی بیش شلی، برای نوشتن شعر «اوزیماندیاس» بوده، بیشتر شناخته شده باشد. نام یونانی رامسس دوم در واقع همین اوزیماندیاس بوده است . مصرشناسی در قرن نوزدهم یک رشته علمی نوپا بود و علاقه شدید به مصر باستان که به Egyptomania معروف است هم اروپا و آمریکا را فرا گرفته بود.
اما اکنون مشخص نیست که آیا پرسی بیش شلی واقعا خود تندیس «ممنون جوان» را دیده یا فقط توصیفی از آن را شنیده بود. شواهد نشان میدهند که موزه بریتانیا تا سال ۱۸۲۱ هنوز تندیس فرعون مصر رامسس دوم را خریداری نکرده بود.
تقریبا سه سال قبل از آن در ۱۸۱۸ شلی شعر تاثیرگذارش را منتشر کرد و کلمات معروف «نگاه کنید به یادگاران من، ای توانمندان و ناامید شوید!» را سرود. پرسی بیش شلی یکی از شاعران نامدار در اواخر دوره رمانتیک بود که همچنین از آن تحت عنوان دکادنس یا زوال یاد میکنند.