بال های جنگنده اف 14 تامکت یکی از شاخصترین ویژگیهای این جنگنده قدرتمند است؛ اما آیا این بالها قابلیت تا شدن را دارند؟
اگرچه نزدیک به دو دهه است که جنگنده اف 14 تامکت به طور رسمی از خدمت در ناوگان نیروی دریایی آمریکا خارج شده، اما هنوز هم یکی از شناختهشدهترین هواپیماهای نظامی محسوب میشود. این شهرت گسترده را تا حد زیادی مدیون حضور پررنگ آن در صنعت سینما، به ویژه در فیلم پرفروش Top Gun محصول 1986 هستیم. در این فیلم، تام کروز در نقش یک خلبان نیروی دریایی به نام ماوریک با استفاده از اف-14، تصویری نمادین از یک جنگنده برتر را به نمایش گذاشت.
تامکت مدتها قبل از اینکه فیلم Top Gun آن را به شهرتی جهانی برساند، ستون اصلی نیروی هوایی دریایی ایالات متحده بود. شرکت گرومن تولید این جنگنده را از سال 1972 آغاز کرد و تا سال 1992 بیش از دو دهه به نیروی دریایی تحویل داد. بر اساس گزارشها، توسعه اف 14 در اوج تنشهای جنگ سرد در دهه 1960 آغاز شد.
نیروی دریایی در آن زمان به دنبال یک جنگندهای بود که علاوه بر قابلیتهای دیگر، بتواند به سرعت مافوق صوت 2 ماخ دست یابد، روی ناو هواپیمابر نشست و برخاست کند و در ارتفاعات بالا به طور موثر با هواپیماهای دشمن درگیر شود. شرکت گرامن با طراحی جنگنده دو سرنشین و پیشرفته اف 14، پاسخی شایسته به نیازهای روزآمد نیروی هوایی داد. این هواپیما با بهرهگیری از نوآوریهای تکنولوژیک در حوزه تسلیحات و طراحی، استانداردهای جدیدی را در صنعت هوافضا تعریف کرد.
حضور هواپیمای جنگنده اف 14 تامکت یکی از بارزترین ویژگیهای ظاهری اف 14 تامکت که در فیلم مشهور Top Gun نیز به تصویر کشیده شده است، بالهای متغیر هندسی آن است. این ویژگی منحصربهفرد، همواره این پرسش را در ذهن علاقهمندان به هواپیما ایجاد میکرد که آیا بالهای این جنگنده در حین پرواز واقعاً قادر به تغییر زاویه هستند یا خیر. پاسخ به این پرسش مثبت است و این قابلیت انقلابی در طراحی اف 14، الهامبخش بسیاری از طراحان هواپیما در نسلهای بعد شد.
بال های جنگنده اف 14 تامکت بسته به شرایط پرواز تنظیم میشدند
بر اساس گزارشات به دست آمده از آخرین اخبار نظامی، آرایش بالهای جنگنده اف 14 بسته به شرایط پرواز، به طور مداوم تغییر میکرد. هرچند این هواپیما ظرفیت حمل دو سرنشین را داشت، اما وظایف پروازی به طور مساوی بین آنها تقسیم نمیشد. در حالی که خلبان وظیفه هدایت مستقیم هواپیما را بر عهده داشت، سرنشین عقب بهعنوان افسر رهگیری رادار (RIO) شناخته میشد که هیچ کنترلی بر بالهای متغیر معروف این جنگنده نداشت و عمدتاً به دادههای ارائهشده توسط رایانه مرکزی استاندارد دادههای هوایی (SCADC) متکی بود. با این حال، در صورت بروز هرگونه مشکل در SCADC، خلبان قادر بود به صورت دستی بر سیستم کنترل بالها تسلط یابد.
اگر کنجکاو هستید که بدانید بالهای متغیر چگونه کار میکنند، باید گفت که این ایده از دنیای طبیعت الهام گرفته شده است. به عبارت دیگر، طراحان این هواپیما سعی کردهاند تا از مکانیسم تغییر شکل بالهای پرندگان تقلید کنند. پرندگان برای کاهش یا افزایش سرعت پرواز، بالهای خود را باز یا جمع میکنند و بال های متغیر جنگنده اف 14 تامکت نیز دقیقاً همین کار را انجام میدهند. البته، اف 14 اولین هواپیمایی نبود که به این فناوری مجهز شد. ناسا در دهه 1950 از بالهای متغیر در هواپیمای آزمایشی ایکس-5 استفاده کرد. اما گذشت چندین دهه و انجام اصلاحات متعدد لازم بود تا این فناوری برای استفاده در هواپیماهای نظامی آماده شود. در نهایت، بمبافکن اف 111 آردوارک اولین هواپیمای نظامی آمریکایی بود که از بالهای متغیر به صورت عملیاتی استفاده کرد.
سیستم SCADC اگرچه بر زاویه تا شدن بال های جنگنده اف 14 تامکت تسلط داشت، اما به گفته یکی از مهندسان این پروژه، محاسبات پیچیدهای که در مراحل آزمایش انجام میشد، عملاً به صورت دستی و با استفاده از روشهای سنتی محاسباتی صورت میگرفت. این مساله نشان میدهد که در آن زمان، اتکا به محاسبات دستی تا چه اندازه در صنایع هوافضایی رواج داشته است.
پس از تایید صحت این محاسبات به روشهای فیزیکی و عملیاتی شدن سیستم SCADC، بالهای اف 14 توانایی تا شدن بین 20 تا 68 درجه را پیدا کردند. این قابلیت انعطافپذیری باعث میشد طول بالها از 38 فوت در حالت جمع شده به 64 فوت در حالت باز شده تغییر کند و این جنگنده را قادر میساخت تا متناسب با شرایط مختلف پروازی، بهترین عملکرد را از خود نشان دهد.
سیستم بالهای تاشونده اف 14 نه تنها یک روش خلاقانه برای مدیریت عملکرد پروازی بود، بلکه این جنگنده را به یکی از نمادینترین و خنکترین جتهای ناوگان دریایی ایالات متحده تبدیل کرد و البته، نقش مهمی در محبوبیت این جنگنده در فیلمهای سینمایی مانند Top Gun داشت.