به تازگی در آن طرف جهان، پروژهی ماجراجویانهای شروع شده است که طی آن قرار است یک فضاپیمای بین ستارهای ساخته شود و آن طور که یوری میلنر (Yuri Milner) میلیاردر روسی میگوید: “قرار است برای اولین بار، به جای زل زدن به دیگر ستارهها، به آنها دست پیدا کرده و لمسشان کنیم!”
سال گذشته یوری میلنر میلیاردر ماجراجوی روسی که به شدت علاقهمند به حیاتهای فرازمینی است، حدود ۱۰۰ میلیون دلار را برای پروژهی جستجو برای یافتن حیات در فضای خارج از زمین اهدا کرد. البته در این پروژه قرار نیست که متخصصان در رصدخانه بنشینند و منتظر دریافت علائمی از سوی بیگانگان بمانند، بلکه قرار است تمام فضا را جستجو کنند تا هر نشانهای از وجود حیات را پیدا کنند!
مرحلهی جدید این پروژه که “Breakthrough” نام دارد، قرار است موفقیتی باشد برای این طرح عجیب، دیوانهوار و البته انقلابی در صنعت فضانوردی و علم نجوم. چندی پیش، استیون هاوکینگ و یوری میلنر در کنار دیگر اسپانسرهای پروژه در رصدخانهی One World در شهر نیویورک گرد هم آمدند تا آغاز این پروژه را به طور مشترک اعلام کنند؛ البته حضور استیون هاوکینگ در چنین طرحی برای همهی علاقهمندان به نجوم بسیار عجیب بود زیرا او همیشه عنوان کرده است که تلاش انسانها برای یافتن حیات خارج از منظومهی شمسی بسیار خطرناک است و میتواند منجر به انقراض نسل بشریت بشود!
اما به هرحال به نظر میرسد این نابغهی دوست داشتنی علم فیزیک تصمیمش را تغییر داده و قرار است برای یافتن بیگانهها (احتمالا نوع مهربانشان) به این پروژه کمک کند. البته این پروژه قرار نیست به صورت فانتزی جلو برود، بلکه در تمام مراحل آن، از کمک متخصصان برتر و تکنولوژیهای روز جهان استفاده خواهد شد. بودجهی ۱۰۰ میلیون دلاری نیز قرار است هزینهی تحقیقات و توسعهی فناوریهای لازم برای Breakthrough را پوشش دهد؛ هرچند که با حضور میلنر در کنار این تیم، آنها هیچ کمبود مالی خاصی را حس نخواهند کرد!
مرحلهی اول؛ ساخت سازهی فضاپیمای بین ستارهای در ابعاد نانو
در قدم اول این پروژهی غیرممکن قرار است نانوکرفتهایی ساخته شود که بتوانند با سرعت بسیار بالایی معادل ۲۰ درصد سرعت نور حرکت کنند. میپرسید چرا نانو؟ مرا ببخشید باید قبلا میگفتم که این فضاپیما قرار نیست یک فضاپیما در اندازهی معمول باشد، بلکه قرار است یک فضاپیمای مینیاتوری باشد که ابعادی در حد یک شیرینی بزرگ خواهد داشت!
بله این فضاپیمای مینیاتوری با سرعتی معادل یک پنجم سرعت نور قادر خواهد بود در عرض ۳ روز به سیارهی پلوتون برسد و بعد از خارج شدن از منظومهی شمسی، به نزدیکترین منظومهی ستارهای به ما یعنی سامانهی سه گانهی آلفا قنطورس (Alpha Centauri) خواهد رسید. از زمان پرواز از سطح زمین تا زمان رسیدن به این منظومه حدود ۲۰ سال طول خواهد کشید و در آن زمان دانشمندان قادر خواهند بود سرانجام این منظومهی اسرارآمیز را که گفته میشود یک سیاره با مشخصات شبیه به زمین در آن وجود دارد، از نزدیک مشاهده کنند.
در تصویر زیر میتوانید طرح مفهومی ساخته شده از این فضاپیما را مشاهده کنید:
البته مطمئنا این فضاپیما در ابعاد نانو قادر نیست تکه سنگهایی از سطح این سیاره را برای ما به ارمغان بیاورد و اطلاعات ارسالی احتمالا به عکس و اطلاعاتی نظیر دما و سطح گازهای مهم، محدود خواهد شد. به جز دوربین قرار است قطعاتی نظیر منبع انرژی اضافه، پیشرانههای فوتون، سامانهی مسیریابی و سیستم ارسال اطلاعات نیز بر روی فضاپیمای “Starchip” قرار داده شود؛ نام بسیار مناسبی هم برای آن انتخاب شده است، اینطور نیست؟
البته بادبانی به نام “Lightsail” نیز بر روی این فضاپیما قرار داده میشود. این بادبان نوری ابعادی معادل یک متر دارد و ضخامت آن نیز تنها معادل چند اتم است. این ضخامت کم باعث میشود وزن سازه تنها به چند گرم برسد تا جابجایی فضاپیما، نیاز به انرژی زیادی نداشته باشد.
فضاپیمایی که از طریق لیزر به فضا پرتاب میشود!
آنطور که میلنر توضیح میدهد، انرژی مورد نیاز برای پرتاب این فضاپیمای بین ستارهای قرار است از طریق مجموعهای از لیرزها که به صورت زمانبندی شده فعال میشوند، تامین شود. این لیزرها مجموعا توان سرسام آور ۱۰۰ گیگاواتی را به وجود خواهند آورد و این انرژی در مقایسه با ابعاد نانویی بدنهی فضاپیما، میتواند آن را با سرعتی معادل ۱۰۰ میلیون مایل بر ساعت به فضا پرتاب کند! این انرژی تقریبا همان مقداری است که برای پرتاب یک شاتل فضایی مورد نیاز است؛ با این تفاوت که وزن سازهی مورد نظر ما تنها چند گرم است!
در نهایت اگر پروژه با موفقیت انجام شود، این فضاپیما میتواند به آلفا قنطورس (به این منظومه، آلفا سنتوری نیز گفته میشود) برسد و با ارسال تصاویر و اطلاعات مختلف، ابعاد جدیدی از جهان هستی را برای ما روشن کند.
تمام فناوریهای لازم برای انجام پروژهی Breakthrough یا در حال حاضر وجود دارند و یا در آینده ای نزدیک، توسعه داده میشوند. اما مانند هر پروژهی بزرگ دیگری، تعدادی مشکل اساسی وجود دارد که باید یک به یک حل شود.
اینها را میلنر میگوید و در ادامه مشکلاتی نظیر ساخت مجموعهای از لیزرها با توانایی وارد کردن آن انرژی به یک سازه در ابعاد نانو و چگونگی ارسال اطلاعات از فاصلههای چند سال نوری از زمین را برمیشمارد. به خاطر همین هم پروژهی Breakthrough به کمک تمام جوامع عمومی و نهادهای علمی برتر نیاز خواهد داشت.
ایوی لوئب (Avi Loeb) استاد فیزیک نجومی دانشگاه هاروارد و یکی از اسپانسرهای این پروژه در این باره به خبرنگاران میگوید:
Breakthrough یک پروژهی جاهطلبانه است اما هیچ دلیل موجهی برخلاف اصول اساسی علم بر سر راه انجام آن وجود ندارد. هیچ مانعی وجود ندارد که این پروژه را به غیرممکن تبدیل کند.
لوئب در ادامه میگوید که ارسال چنین فضاپیمای کوچکی با چنین تجهیزات پیشرفتهای حتی قبل از رسیدن به آلفا سنتوری هم میتواند به ما کمک زیادی بکند. مثلا یکی از موارد بسیار مهمی که برای چندین سال ذهن زیستشناسان شاخهی نجوم را مشغول کرده است، وجود حیات در آبهای داغ یکی از اقمار سیارهی زحل، یعنی قمر اسرارآمیز Enceladus است؛ فضاپیمای بین ستارهای ما میتواند آب آن منطقه را اسکن کند و نشانههای حیات را در آن گزارش دهد.
در نهایت، بخش پایانی صحبتهای میلنر شاید بتواند بهترین توصیف برای وضع فعلی و آیندهی فضاپیمای بین ستارهای و پروژهی Breakthrough باشد:
اینجا و در رصدخانهی One World ما به طور مشترک درحال آغاز یک تلاش جمعی برای هدفی در وسعت تمام سیاره هستیم. تنها با به چالش کشیدن خودمان است که میتوانیم متوجه شویم که آیا ما هم مانند پیشتازان قبلی تاریخ بشری، از توانایی و جاهطلبی لازم برای موفقیت برخوردار هستیم یا خیر.