در اینجا به این سوال میپردازیم که چرا جنگندههای نسل پنجم چین که بسیار پیشرفته هستند به ایران نمیآیند؟ آیا چینیها سیاست خاصی را دنبال میکنند؟
قوانین ایالات متحده، صادرات جنگنده اف 22 رپتور، حتی به متحدانش را نیز ممنوع کرده است. رپتور که در زمره معدود جنگندههای نسل پنجم عملیاتی قرار دارد، به عنوان یکی از پیشرفتهترین جتهای جنگنده در سطح جهان شناخته میشود. اگر فناوریهای کلیدی که رپتور را در انجام ماموریتهایش به این حد موفق میسازد، به دست دشمنان بیفتد، میتواند برتری هوایی ایالات متحده را به طور جدی به مخاطره اندازد.
همزمان با توقف تولید جت جنگنده اف 22، رقیب چینی آن، جی 20 برای اولین بار به جهانیان معرفی شد. چین نیز، با اتخاذ رویکردی مشابه، به دلیل نگرانی از استفاده فناوریهای این جنگنده علیه خود، فروش جنگندههای پنهانکار نسل پنجم خود یا هر یک از اجزای آن به سایر کشورها از جمله ایران را ممنوع اعلام کرد. مقامات چینی اظهار داشتند که تا زمانی که ایالات متحده اف 22 را به متحدان خود صادر نکند، چین نیز نیازی به صادرات جنگنده پنهانکار خود به سایر کشورها از جمله ایران نخواهد داشت.
دلایل احتمالی دیگری نیز وجود دارند که چرا چین جنگنده جی ۲۰ را به سایر کشورها عرضه نمیکند. گمان میرود که برخی از فناوریهای روسی در ساخت این هواپیما به کار رفته است، بنابراین شاید نوعی توافق وجود داشته باشد که قبل از صادرات، نیاز به کسب مجوز از روسیه دارد. همچنین، احتمالاً جی ۲۰ در سطح اف ۲۲ نیست و چین نمیخواهد این موضوع فاش شود.
اگر چین J-20 را بفروشد و این جنگنده شامل فناوریهای پیشرفتهای باشد که دشمنان پکن هنوز به آن دسترسی ندارند، ممکن است منجر به رقابت تسلیحاتی شدیدتری در زمینه جتهای جنگنده نسل پنجم شود. معمولا کشورها بهترین جتهای جنگندهای را که قادر به ساخت آن هستند، تولید میکنند، بنابراین اگر هر دشمن چین به فناوری این کشور دسترسی پیدا کند، میتواند آن را مهندسی معکوس کرده و بر اساس آن، جنگندهای حتی پیشرفتهتر بسازد. این موضوع میتواند منجر به سطحی از تشدید تنش شود که قابل مقایسه با وضعیت تسلیحات هستهای است.
به نظر میرسد که تصور برتری مطلق جنگنده جی 20 نسبت به سایر جنگندههای نسل پنجم، چندان قابل دفاع نیست. به همین دلیل، شاید چین ترجیح میدهد ضعفهای این جنگنده در مقایسه با رقبا، از دید دشمنانش پنهان بماند. در واقع، تنها برتری قابل توجه چین نسبت به کشورهای غربی، توانایی آنها در تولید انبوه و سریع محصولات گوناگون است. با این حال، آمارها نشان میدهد که سهم چین از بازار جهانی تسلیحات تا سال 2020، تنها 5.2 درصد بوده است.
هرچند پکن تمایلی به کنار گذاشتن پروژه جی 20 ندارد، اما این موضوع به معنای انصراف کامل چین از بازار سودآور جنگندههای رادارگریز نیست. شرکت هواپیماسازی Shenyang، جنگنده FC-31 را با قابلیت صادرات توسعه میدهد. علاوه بر این، جنگنده JF-17 نسل چهارم نیز به عنوان یکی از محصولات صادراتی اصلی این کشور، همچنان در بازار حضور دارد.