سیاره مشتری میتواند ۱۳۰۰ زمین را در خود جای دهد. گرچه حتی مشتری در برابر بزرگترین سیاره جهان هستی حرفی برای گفتن ندارد. این سیاره کجاست و چه ابعادی دارد؟
انسان برای قرنها خبر نداشت که سیارهای خارج از منظومه شمسی قرار دارد. تا اینکه سه دهه پیش اخترشناسان نگاهشان را به خارج از منظومه شمسی دوختند تا نشانی از سیارههای فراخورشیدی پیدا کنند. از آن زمان متوجه شدهایم که سیاره های فراخورشیدی در ابعاد و اندازههای گوناگون هستند. سوال اینجاست که بزرگترین سیاره جهان چه ابعادی دارد؟ یک سیاره از نظر تئوری تا چهحد میتواند بزرگ باشد؟
بزرگترین سیاره جهان یکسوم مشتری وزن دارد
شعاع سیاره مشتری ۱۱ برابر زمین است و تا سال ۱۹۹۲ عنوان بزرگترین سیاره جهان را در اختیار داشت. هرچند که از آن زمان تاکنون بشر موفق شده غولهای گازی زیادی را در فضا مشاهده کند. وقتی صحبت از سیارههای غولپیکر میشود، باید دو معیار شعاع و جرم سیاره را در نظر گرفت.
با معیار شعاع بزرگترین سیاره جهان دو برابر مشتری است. این سیاره با فاصله بسیار کمی بهدور ستاره خود میچرخد. شعاع و جرم سیارهها معمولا با هم مرتبط هستند؛ اما این ارتباط همیشه مستقیم نیست. گاهی میتوان یک سیاره هموزن پشمک را در فضا مشاهده کرد و گاهی نیز یک ستاره کوچک وزنی باورنکردنی دارد.
بهعنوان مثال شعاع غول گازی HAT-P-67 b به دو برابر مشتری میرسد و در فاصله ۱۲۰۰ سال نوری از زمین قرار گرفته است. این سیاره چگالی نسبتا پایینی دارد. بههمین خاطر جرم آن از یکسوم جرم مشتری فراتر نمیرود. سیاره فراخورشیدی WASP- 17 b نیز از نظر ابعاد تقریبا ۲ برابر مشتری است. در جایگاه بعدی هم سیاره KELT-9b با شعاع ۱.۸۴ برابری مشتری قرار دارد.
موارد اشارهشده همه غولهای گازی هستند. به این معنی که همانند مشتری عمدتا از هیدروژن و هلیوم تشکیل شدهاند و سطحی برای فرود ندارند. بهسیارههای مشابه زمین سیارههای سنگی گفته میشود. این سیارهها در بزرگترین حالت به دو برابر عرض زمین میرسند. اگرچه سیارههای سنگی نسبت به غولهای گازی بسیار متراکم هستند، اما نمیتوانند از نظر جرم با آنها رقابت کنند. این مسئله یک دلیل جالب دارد.
سیارههای سنگی همزمان با بزرگشدن شروع به جمع کردن گاز، یخ و آب میکنند. بهتدریج کار بهجایی میرسد که ماهیت آنها تغییر کرده و به یک غول گازی با مرکز سنگی تبدیل میشوند. بزرگترین سیاره جهان از نظر وزن HD 39091 b نام دارد. این سیاره در فاصله ۶۰ سال نوری از زمین قرار گرفته و ۱۲.۳ برابر سنگینتر از مشتری است.
بشترین میزان رشد سیاره از نظر تئوری
حتی بهترین تصاویر تلسکوپ جیمز وب نیز نمیتوانند تمام جزئیات جهان هستی را برای ما آشکار کنند. به همینخاطر باید از مشاهده مستقیم فاصله گرفته و از نظر تئوری ماجرا را بررسی کنیم. ما انتظار نداریم که بزرگترین سیاره جهان هستی خیلی از دارنده کنونی این عنوان بزرگتر باشد. چراکه وقتی سیارهها از ابعاد و جرم خاصی فراتر بروند به کوتوله قهوهای تبدیل خواهند شد.
کوتولههای قهوهای با نام ستارههای ناکام نیز شناخته میشوند. آنها سنگینتر از سیارههای عادی هستند؛ اما آنقدر سنگین نیستند که بتوانند فرآیند گداخت هستهای را در هسته خود آغاز کنند. در عوض دوتریوم یا همان هیدروژن سنگین در هسته بهعنوان سوخت مصرف میشود.
با توجه بهتعریف کوتوله قهوهای میتوان گفت که حتی اگر کل جهان هستی را بگردیم، سیاره ای با بیش از ۱۴ برابر جرم مشتری پیدا نخواهیم کرد. جالب است بدانید که سنگینترین کوتوله قهوهای ۹۰ برابر مشتری وزن دارد. با وجود این، شعاع آن تقریبا بین ۰.۷ تا ۱.۴ برابر مشتری است. در واقع سنگینترین کوتوله قهوهای جهان شاید از بزرگترین سیاره منظومه شمسی کوچکتر باشد.