با سفر به امیدوارکنندهترین نقاط برای یافتن بیگانگان و حیات در کیهان، میفهمیم که آیا ما تنها موجودات جهان هستیم یا نه!
آیا ما در این جهان پهناور تنها هستیم؟ این پرسشی است که قرنها ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. از داستانهای علمی-تخیلی گرفته تا پژوهشهای جدی علمی همواره در جستجوی پاسخی برای این سوال بودهایم که آیا حیات در جایی فراتر از کره خاکی ما وجود دارد؟
جستجوی حیات در کیهان
گرچه هنوز با موجوداتی شبیه به «ای.تی» یا «چوباکا» ملاقات نکردهایم، اما دانشمندان با جدیت تمام در حال کاوش برای یافتن نشانههایی از حیات در کیهان هستند. اما این جستجو را باید از کجا آغاز کرد؟ بیایید به برخی از شگفتانگیزترین و امیدوارکنندهترین مکانها برای یافتن حیات فرازمینی نگاهی بیندازیم.
منطقه «گلدیلاکس» با دمای ایدهآل
اولین و منطقیترین مکان برای جستجوی حیات، سیاراتی هستند که شرایطی شبیه به زمین دارند. مهمترین عنصر برای حیاتی که ما میشناسیم، آب مایع است. برای اینکه آب به صورت مایع باقی بماند، یک سیاره باید در فاصلهای کاملا مناسب از ستاره میزبان خود قرار گرفته باشد؛ نه آنقدر نزدیک که آب بخار شود و نه آنقدر دور که یخ بزند.
این فاصله ایدهآل را منطقه قابل سکونت یا به اصطلاح منطقه Goldilocks مینامند. با کشف روزافزون سیارات فراخورشیدی (سیاراتی خارج از منظومه شمسی ما) امیدها برای یافتن جهانهایی در این منطقه طلایی و مناسب برای تکامل حیات هر روز بیشتر میشود.
همسایگان امیدوارکننده در منظومه شمسی
شاید نیازی نباشد برای یافتن حیات راه دوری برویم. دانشمندان معتقدند که حتی در منظومه شمسی خودمان نیز مکانهایی وجود دارند که پتانسیل میزبانی از حیات را دارند، البته احتمالا به شکل میکروبی:
مریخ: سیاره سرخ، زمانی دارای آب مایع و جو بوده است. هرچند امروز سطح آن خشک و بیجان به نظر میرسد؛ اما ممکن است در اعماق زیر سطح آن، هنوز نشانههایی از حیات میکروبی گذشته یا حتی حال وجود داشته باشد.
- احتمال وجود موجودات فضایی در حلقههای زحل و مشتری
- نشانههایی از ۲۰۲۴، نوید کشف حیات فرازمینی در ۲۰۲۵ را میدهند
- تلسکوپ جیمز وب برای اولین بار در تاریخ، قویترین سرنخهای حیات فرازمینی را شکار کرد
- چه میشود اگر موجودات فضایی را پیدا کنیم؟
اروپا (قمر مشتری): این قمر یخی، زیر پوسته ضخیم یخی خود اقیانوسی عظیم از آب مایع را پنهان کرده است. نکته جالبتر اینکه احتمال وجود چاههای گرمابی (مانند آنچه در اعماق اقیانوسهای زمین وجود دارد و منشأ حیات زمینی دانسته میشود) در کف این اقیانوس وجود دارد. وجود آب، گرما و مواد شیمیایی، این قمر را به یکی از جذابترین گزینهها تبدیل کرده است.
انسلادوس (قمر زحل): این قمر کوچک فوارههایی از بخار آب و ترکیبات کربنی از جمله هیدروژن سیانید (که برای منشأ حیات زمینی است) را به فضا پرتاب میکند. این نشان میدهد که در زیر سطح یخی آن فعالیتهایی در جریان است که میتواند نشانهای از حیات در کیهان باشد.
تیتان (قمر زحل): بزرگترین قمر زحل با وجود سرمای شدید دارای دریاچهها و رودخانههایی از متان و اتان مایع و جوی غنی از کربن است. هر حیاتی در تیتان باید بسیار متفاوت از آنچه ما میشناسیم باشد، اما غیرممکن نیست.
گانیمد (قمر مشتری): بزرگترین قمر منظومه شمسی، حتی بزرگتر از سیاره عطارد نیز احتمالا اقیانوسی زیرسطحی دارد.
تریتون (قمر نپتون): با وجود سرمای بسیار زیاد، این قمر نیز ممکن است اقیانوسی زیرسطحی داشته باشد و فعالیتهای زمینشناسی مانند یخفشانها را از خود نشان میدهد.
سیارات فراخورشیدی
با کمک تلسکوپهای فوقالعاده قدرتمند مانند جیمز وب دانشمندان میتوانند جو سیاراتی را که صدها یا هزاران سال نوری از ما فاصله دارند، تجزیه و تحلیل کنند. آنها به دنبال نشانگرهای زیستی میگردند؛ مولکولهایی در جو سیارات که معمولا توسط موجودات زنده تولید میشوند.
یکی از سیارات امیدوارکننده در این زمینه K2-18b است؛ جهانی که به نظر میرسد اقیانوسی وسیع دارد و برخی شواهد اولیه (هرچند نه قطعی) از وجود مولکولهایی که ممکن است منشأ زیستی داشته باشند، در جو آن یافت شده است.
چگونه به دنبال بیگانگان میگردیم؟
جستجوی حیات فرازمینی به چند روش اصلی انجام میشود:
- گوش دادن به کیهان (SETI): از سال ۱۹۹۲ دانشمندان با استفاده از تلسکوپهای رادیویی غولپیکر به دنبال سیگنالهای مصنوعی هستند که ممکن است توسط تمدنهای هوشمند فرازمینی ارسال شده باشند.
- تحلیل نور ستارگان: با بررسی نوری که از سیارات فراخورشیدی به ما میرسد، میتوان ترکیبات جوی آنها را شناسایی و به دنبال نشانگرهای زیستی گشت.
- ارسال کاوشگر: فضاپیماها و مریخنوردها به مکانهای امیدوارکننده در منظومه شمسی فرستاده میشوند تا از نزدیک نمونهبرداری کرده و به دنبال شواهد مستقیم یا غیرمستقیم حیات (مانند فسیل میکروبها) بگردند. مأموریتهایی مانند Dragonfly به تیتان و مأموریتهای آتی به قمر اروپا، نمونههایی از این تلاشها هستند.
گرچه هنوز هیچ مدرک قطعی و تایید شدهای مبنی بر وجود حیات در کیهان پیدا نکردهایم، اما وسعت بیکران کیهان و تعداد غیرقابل تصور سیارات این احتمال را که ما تنها موجودات زنده باشیم، بسیار کم میکند.
جستجو برای یافتن همسایگان کیهانیمان چه به شکل میکروبهای ساده در اقیانوسهای زیرسطحی و چه به شکل تمدنهای پیشرفته در کهکشانی دوردست، یکی از هیجانانگیزترین و عمیقترین ماجراجوییهای علمی بشر است و هر کشف جدید ما را یک قدم به پاسخ آن پرسش جاودانه نزدیکتر میکند. این مکانهای شگفتانگیز، تنها آغاز راه هستند.