گروهی بین المللی از دانشمندان اخیرا اعلام کردهاند که احتمال وجود ویروس های فضایی در سراسر کیهان بسیار زیاد است و این عوامل بیماریزا میتوانند نشانه از موجودات فضایی باشند.
شاید اولین موضوعی که با شنیدن اسم ویروس در ذهن تداعی شود، مشکلات سلامتی مختلفی است که به این عوامل بیماریزا مربوط هستند؛ با این حال تعدادی از محققان برجسته آمریکایی و ژاپنی قصد دارند تا این طرز تفکر را تغییر دهند.
این میکرو زیست شناسان در مقالهای که به تازگی در ژورنال “Astrobiology” به چاپ رسیده، ادعا کردهاند که به احتمال قوی، ویروسها در سراسر کیهان وجود دارند و اختر زیست شناسان باید وقت و انرژی بیشتری را صرف پیدا کردن این ویروس های فضایی کنند.
اطلاعاتی در مورد ویروسها
به صورت کلی ویریون (virion) یا همان شکلی از ویروس که در بدن میزبان قرار ندارند، حاوی مواد ژنتیکی بوده که در پوستهای از پروتئین قرار گرفتهاند و به نوعی بخش مهمی از حیات را در خود جای داده است؛ با این حال دهههاست که دانشمندان بر روی زنده در نظر گرفتن ویروسها اختلافنظر دارند و میگویند که این ساختارهای مولکولی به واسطه نداشتن امکان تولیدمثل به صورت مستقل، به میزبان وابسته هستند و نمیتوان آنها را دارای حیات در نظر گرفت.
این در حالی است که نویسندههای تحقیق اخیر، داشتن روشی برای تولیدمثل را کافی میدادند و میگویند که با در نظر گرفتن روش تکثیر این عوامل بیماریزا، ویروسها به تعریف سازمان فضایی ناسا (NASA) از حیات بسیار نزدیک هستند؛ بر اساس تعریف ناسا، سیستم شیمیایی که قادر به حفظ حیات و تکامل داروینی باشد، زنده محسوب میشود.
کشف ویروس های فضایی در خارج از جو زمین
پژوهشگران این مطالعه اظهار کردهاند که اگر ویروس های فضایی در اجرام آسمانی مختلفی مانند سیارکها پیدا شوند، کمتر دانشمندی این اتفاق را نشانهای از وجود حیات فرازمینی نمیداند؛ بنابراین چرا سطح سیاره مریخ یا اتمسفر قمرهای مشتری و زحل برای وجود این ساختارهای مولکولی ریز، موردبررسی قرار نمیگیرند؟
یکی از نویسندههای اصلی مقاله چاپشده به نام کنت استدمن (Kenneth Stedman) که از استادان دانشگاه ایالتی پورتلند است، در جواب به این سوال میگوید که تکنولوژیهای حال حاضر هنوز برای این کار آماده نیستند. به عنوان مثال، هماکنون دانشمندان جهان برای پیدا کردن ردی از ویروسها در فسیلهای موجود بر روی زمین مشکل دارند و با این تفاسیر، نمیتوان انتظار داشت که پژوهشگران در سنگهای بسیار قدیمیتری که روی سیارهای مانند مریخ وجود دارد، ویروسی پیدا کنند.
ویروسها از نظر سوخت و ساز مستقل نیستند و از آنجایی که محصولات جانبی کمی را تولید میکنند، ردیابی آنها در محیطهای فرازمینی مشکل است. برخی از این عوامل بیماریزا لایهای از چربی را در سطح خارجی خود دارند که به واسطه دوام بالا و توانایی سالم ماندن پس از گذشت صدها میلیون سال، به عنوان اصلیترین نشانه وجود ویروس شناخته میشود. با این حال هنوز نمیتوان با اطمینان گفت که این چربی منحصرا به ویروسها محدود میشود و به همین دلیل، کشف چنین ترکیبهایی در خارج از جو زمین، لزوما به معنی وجود ویروسها نیست.
بر روی سیاره ما دانشمندان به کمک میکروسکوپهای الکترونی، ویروسها را از روی ساختار پوسته آنها شناسایی میکنند، اما قرار دادن چنین تجهیزات بزرگ و قدرتمندی بر روی یک مریخنورد هنوز ممکن نیست. همچنین، گونههای فراوانی از این عوامل بیماریزا بر روی زمین وجود دارد و به همین دلیل، بعید به نظر میرسد که دانشمندان بتوانند ویروس های فرازمینی را با نگاه کردن به پوسته آنها شناسایی کنند.
استدمن میگوید که ویروسها بر روی زمین بخش بسیار مهمی از حیات هستند؛ این ساختارها در همه جا حضور داشته و تخمین زده میشود که تنها در اقیانوسهای سیاره، چیزی بیش از 31^10 ویروس مجزا وجود داشته باشد. این تعداد حدودا یک میلیون بار بیشتر از عدد تخمین زده شده برای تعداد ستارههای موجود در جهان قابل رویت است.
از طرف دیگر، ویروسها و سلولها از ابتدای پیدایش حیات دائما در حال تکامل بودهاند و نبرد بقا آنها با یکدیگر، باعث متنوع شدن حیات بر روی سیاره، به میزان غیرقابلتصوری شده است. دانشمندان میدادند که ویروسها از دی ان ای (DNA) و آر ان ای (RNA) به صورت یک رشتهای و دو رشتهای، برای حفظ اطلاعات ژنتیکی خود استفاده میکنند و از آنجایی که فرم حیات شناختهشده توسط پژوهشگران تنها از دی ان ای دو رشتهای استفاده میکند، برخی از محققان تصور میکنند که ویروسها بقایایی از شکل ابتداییتری از زندگی هستند.
با تمامی این تفاسیر، استدمن میگوید که نقش مهم این ساختارهای کوچک بر روی شکل کنونی حیات را به هیچ وجه نمیتوان نادیده گرفت و با صرف انرژی بر روی شناختن بهتر ویروسها، علاوه بر روشنتر شدن منشا زندگی ما بر روی زمین، دانشمندان در صورت مواجهشدن با ویروس های فضایی و اشکال ناشناختهای از حیات در سیارههای دیگر آمادگی فوقالعاده بیشتری خواهند داشت.
استدمن در انتهای یکی از مصاحبههایش اظهار کرده است که با مطرح شدن سؤالهایی در مورد زنده بودن ویروسها، پیدا کردن ویروس های فضایی و شکلهای مختلفی از زندگی، جستجوی حیات فرازمینی با موفقیت بیشتری همراه خواهد بود و مسئله وجود یا عدم وجود بیگانگان در کیهان زودتر حل خواهد شد.