بمب افکن بی ۲ اسپریت (B-2 Spirit) یکی از پیچیدهترین و گرانترین هواپیماهای نظامی جهان است. قیمت هر فروند از این بمب افکن پنهانکار بیش از دو میلیارد دلار برآورد میشود. این هزینه نجومی باعث شده است که سوال بزرگی مطرح شود: آیا این جنگنده افسانهای با توجه به تواناییهای بینظیرش، واقعاً ارزش این سرمایهگذاری عظیم را دارد؟
در ژوئن سال ۲۰۲۵، ایالات متحده با نقض آشکار تمام قوانین و معاهده های بین المللی، بمب افکن پنهانکار بی ۲ اسپریت را برای انهدام اهداف صلحآمیز هسته ای در ایران به کار گرفت. این مأموریت بار دیگر توجه را به B-2 Spiritآمریکا و تواناییهای آن جلب کرد. این تواناییها به لطف ظرفیت حمل بار چهل هزار پوند و قابلیت سوختگیری هوایی ممکن میشوند. علاوه بر ویژگیهای جنگی آن، بحث در مورد قیمت سرسامآور و هزینههای عملیاتی بمب افکن بی ۲ اسپریت (B-2 Spirit) دوباره وارد فضای گفتگوی عمومی شده است. به ویژه هزینه دو میلیارد دلار برای هر فروند از این هواپیما مورد بحث است.
این هواپیما با مشارکت شرکت نورثروپ گرامن (Northrop Grumman) توسعه یافته است. هزینه هر بمب افکن پنهانکار بی ۲ اسپریت بر اساس دلار ثابت سال ۱۹۹۸، یک میلیارد و صد و پنجاه و هفت میلیون دلار بوده است. تا سال ۲۰۲۵، هزینه مالکیت هر واحد از این بمب افکن سنگین چندمنظوره از دو میلیارد دلار فراتر میرود. بحث زیادی در مورد هزینه توسعه این جت بمب افکن وجود دارد. همچنین در مورد اینکه آیا این جت یک سرمایهگذاری دفاعی ارزشمند بوده است یا خیر، بحث میشود. اگر صرفاً از منظر فنی نگاه کنیم، تواناییهای بمب افکن بی ۲ اسپریت قطعاً بسیار چشمگیر هستند.
بی ۲ اسپریت به عنوان “یکی از بقاپذیرترین هواپیماهای جهان” معرفی شده است. این هواپیما اجازه حمل کلاهکهای اتمی را دارد. قابلیتهای پنهانکار آن به آن اجازه میدهد تا به پیچیدهترین سیستمهای دفاعی نفوذ کند. همچنین میتواند موشکهای ویرانگر سنگرشکن را پرتاب کند. در واقع، فناوریهای پنهانکار بمب افکن بی ۲ یک راز به شدت محافظت شده باقی ماندهاند. علاوه بر این، برد پروازی شش هزار مایل دریایی (حدود یازده هزار و یکصد کیلومتر) با یک بار سوختگیری، آن را به گزینهای ایدهآل برای مأموریتهای دوربرد تبدیل میکند.
تواناییهای برجسته بمب افکن بی ۲ اسپریت
جنبههای متعددی در مورد بمب افکن بی ۲ اسپریت وجود دارد. این جنبهها آن را به یک وسیله هوایی خاص تبدیل میکنند، صرف نظر از هزینهها. برای مثال، این هواپیما یکی از معدود حاملهای دفاعی است. این حامل قابلیت حمل مهمات سنگین، پنهانکاری و پرواز دوربرد را روی یک پلتفرم واحد ترکیب میکند. زمانی که این بمب افکن برای اولین بار در طول عملیات نیروی متفقین پرواز کرد، دو بمب افکن بیش از سی و یک ساعت در آسمان بودند. آنها اهداف دشمن را مورد حمله قرار دادند و به پایگاه بازگشتند. قابل ذکر است که این جتها مستقیماً از پایگاه نظامی آمریکا در میسوری به سمت پایتخت صربستان برای این مأموریت پرواز کردند.
شرکت نورثروپ گرامن اشاره میکند: “بی ۲ها کمتر از یک درصد از کل مأموریتها را انجام دادند. با این حال، آنها سی و سه درصد از اهداف را در هشت هفته اول درگیری نابود کردند.” در سال ۲۰۰۱، بمب افکن بی ۲ اسپریت در مأموریتی به مدت چهل و چهار ساعت شرکت کرد. این طولانیترین مأموریت رزمی هوایی در تاریخ نظامی را به ثبت رساند. برای مأموریتی به مدت هفتاد ساعت پرواز متوالی، این جت بمب افکن چند منظوره تنها به چهل و پنج دقیقه توقف برای سرویس و نگهداری نیاز داشت. این توقف بدون خاموش کردن چهار موتور توربوفن General Electric F118-GE-100 آن انجام شد.
این بمب افکن قادر به دستیابی به سرعتهای بالای فروصوت است. همچنین میتواند در ارتفاعی تا پنجاه هزار پا (حدود پانزده هزار و دویست و چهل متر) پرواز کند. (بر اساس ادعای منبع) این بمب افکن میتواند بدون سوختگیری به هر نقطهای از جهان برسد. از نظر فنی، با یک جلسه سوختگیری هوایی، این بمب افکن میتواند بیش از ده هزار مایل دریایی (حدود هجده هزار و پانصد کیلومتر) برد داشته باشد. این در حالی است که باری نزدیک به بیست تن حمل میکند. اما آنچه آن را واقعاً مرگبار میسازد، قابلیت پنهانکاری آن است. این قابلیت نتیجه طراحی خاص، پوشش سطحی ویژه، و “کاهش امضاهای مادون قرمز، صوتی، الکترومغناطیسی، بصری و راداری” آن است.
چالشها و هزینههای عملیاتی سرسامآور
بر اساس گزارشی که توسط اداره حسابداری عمومی ایالات متحده (United States General Accounting Office) منتشر شده است، مجموع هزینه خرید بمب افکن بی ۲ اسپریت برای هر واحد دو میلیارد و صد و سی و یک میلیون دلار بوده است. این هزینه شامل هزینههای اضافی نمیشود. این هزینهها به دلیل دهها نقص “طبقهبندی شده” هستند که توسط کارشناسان شناسایی شدهاند. برآوردهای بودجه آنقدر بالا بود که دولت مجبور شد هدف خرید جتهای بی ۲ اسپریت را کاهش دهد. تعداد مورد نظر از صد و سی و دو واحد به تنها بیست واحد رسید. در سال ۱۹۹۶، آخرین هواپیمای آزمایشی باقیمانده برای عملیات رزمی اصلاح شد. این امر تعداد کل هواپیماها را به بیست و یک فروند رساند. در همین حال، هزینه خالص برنامه به بیش از چهل و چهار میلیارد دلار رسید.
چالشهای عملیاتی مرتبط با قرار دادن بمب افکن بی ۲ اسپریت در وظیفه رزمی نیز وجود دارد. این گزارش همچنین میافزاید که نگهداری “قابل توجهی” پس از هر پرواز ضروری است. این کار برای اطمینان از دست نخورده ماندن ویژگی پنهانکاری یا قابلیت رادارگریزی پایین جت انجام میشود. مقامات نیروی هوایی اظهار داشتند که بعید است حساسیت هواپیما به رطوبت و شرایط آب و هوایی یا نیاز به محیطهای کنترل شده برای رفع مشکلات پنهانکاری به طور کامل حل شود. این مطلب نیز در گزارش ذکر شده است.
نیروی هوایی همچنین فاش کرد که پناهگاههای دائمی یا موقت با کنترل رطوبت و دما اجباری هستند. این پناهگاهها در کنار تجهیزات نگهداری لازم برای عملیاتی نگه داشتن جت نیازند. این امر هزینهها را بیشتر افزایش میدهد. نیروی هوایی اضافه کرد که برخی از “مواد پنهانکار دوام مورد انتظار را ندارند”. این مواد همچنین به عوامل آب و هوایی مانند رطوبت و آب حساس بودند. علاوه بر این، نگهداری و ترمیم قطعات پنهانکار پس از هر پرواز، تقریباً صد و بیست و چهار ساعت کار دستی پس از هر پرواز نیاز دارد.