گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
اخیرا فروش بزرگترین شهاب سنگ مریخی در جریان یک حراجی ابهامات زیادی بر سر مالکیت آن به همراه داشته و منجر به شکایت دولت نیجر شده است.
در روزهای گذشته فروش یک شهاب سنگ مریخی در حراجی معتبر Sotheby’s در نیویورک، توجه جامعه علمی نجوم و افکار عمومی را به خود جلب کرد. این اتفاق مجموعه‌ای از پرسش‌های اساسی و بحث‌های داغ را پیرامون ماهیت و مالکیت این جرم آسمانی برانگیخت. نخستین موج از پرسش‌ها به منشأ دقیق این شهاب‌سنگ بازمی‌گشت. معمولاً شهاب سنگ‌های مریخی بر اثر برخورد سیارک‌های بزرگ با مریخ به فضا پرتاب شده و پس از سال‌ها سرگردانی در مدار خورشید، سرانجام تحت تأثیر گرانش زمین قرار گرفته و به سیاره ما سقوط می‌کنند.
اینکه این نمونه خاص در چه منطقه‌ای از زمین یافت شده بود و چه اطلاعاتی از محیط سقوط آن در دست بود، می‌توانست به روشن شدن منشأ آن کمک شایانی کند و از همین رو، جامعه علمی به دنبال جزئیات دقیق‌تری بود که اعتبار مریخی بودن و ارزش علمی آن را به اثبات برساند. اما فراتر از جنبه‌های علمی، فروش این شهاب سنگ به سرعت بحث جدید و عمیق‌تری را ایجاد کرد و این سوال را مطرح کرد که چه کسی حق مالکیت آن را دارد؟
پیامدهای فروش بزرگترین شهاب سنگ مریخی
ماجرای بزرگترین شهاب سنگ مریخی که در حراجی Sotheby’s نیویورک به فروش رسید داستانی فراتر از یک کشف علمی است. این سنگ عظیم‌الجثه که در فهرست ساتبیز به عنوان «بزرگترین شهاب سنگ مریخی کشف‌شده روی زمین» معرفی شده بود، در نوامبر سال ۲۰۲۳ در گستره وسیع صحرای نیجر کشف شد. فروش آن با رقم حیرت‌انگیز ۵.۳ میلیون دلار که حقیقتاً رکوردی برای یک جرم فرازمینی محسوب می‌شد، نه تنها ارزش‌های مالی سرسام‌آور این جرم کیهانی را به رخ کشید، بلکه بلافاصله پس از آن سلسله‌ای از واکنش‌ها و اتهامات جدی را از سوی دولت نیجر به دنبال داشت.
دولت نیجر، در واکنش به این حراج پرسروصدا به سرعت تحقیقات رسمی خود را در این خصوص آغاز کرد. مقامات این کشور به صراحت اعلام داشتند که شواهد موجود، تمام ویژگی‌های قاچاق غیرقانونی بین‌المللی را در پرونده این شهاب سنگ نشان می‌دهد. اتهام وارده بر این مبنا استوار بود که منابع طبیعی و یافته‌های باارزش در قلمرو یک کشور، اغلب تحت قوانین مالکیت ملی قرار دارند و هرگونه انتقال آن‌ها به خارج از مرزها مستلزم مجوزهای رسمی و رعایت پروتکل‌های مشخص است. در پی این ماجرا و برای جلوگیری از تکرار موارد مشابه، دولت نیجر صادرات هرگونه سنگ‌های قیمتی و شهاب سنگ‌ها را تا اطلاع ثانوی به حالت تعلیق درآورد.
- کشف شهاب سنگی ۲۰ میلیون سال پیرتر از کره زمین در حیاط یک خانه!
- ماجرای عجیب تنها انسانی که هدف برخورد شهاب سنگ قرار گرفت و زنده ماند
- قیمت شهاب سنگ چقدر است و آیا واقعا این اجرام آسمانی با ارزش هستند؟
در مقابل این اتهامات، حراجی Sotheby’s وارد عمل شده و با رد اتهامات وارده، بر قانونی بودن روند انتقال شهاب سنگ تأکید کرد. سخنگوی ساتبیز در اظهار نظری رسمی به خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که این شهاب سنگ مطابق تمامی رویه‌های بین‌المللی مرتبط از نیجر صادر و منتقل شده است. این دفاعیه بر این نکته متمرکز بود که تمام مراحل قانونی لازم، از جمله اخذ مجوزهای صادراتی رعایت شده و هیچ تخلفی در این زمینه صورت نگرفته است. با این حال سخنگوی ساتبیز همچنین اذعان داشت که بررسی مجدد پرونده در حال انجام است.
به گفته سخنگوی ساتبیز، این شهاب سنگ ۲۵ کیلوگرمی که لقب بزرگترین شهاب سنگ مریخی را با خود به یدک می‌کشد سفری شگفت‌انگیز را از فضا آغاز کرده بود. صدها میلیون کیلومتر در تاریکی و خلأ کیهان پیموده و سرانجام پس از عبور پرفراز و نشیب از جو زمین در صحرای نیجر فرود آمده بود.
ردپای قاچاق در دل صحرا
طبق اطلاعات منتشر شده، در ابتدا این قطعه ناهموار و اُخرایی‌رنگ که صدها میلیون کیلومتر در فضا سفر کرده و سرانجام در خاک نیجر آرام گرفته بود، به یک دلال بین‌المللی فروخته شد. پس از این، شهاب سنگ برای مدتی کوتاه در ایتالیا به نمایش درآمد و سرانجام جای خود را در کاتالوگ پرزرق و برق حراج نیویورک یافت.
اما در پشت پرده این روند به اصطلاح قانونی، ابهامات جدی از سوی کارشناسان مطرح شد. پل سرنو، دیرینه‌شناس برجسته آمریکایی که سال‌ها سابقه همکاری نزدیک با مقامات نیجر را در کارنامه خود دارد و از نزدیک با شرایط این کشور آشناست، اظهار داشت: «تمام شواهد حکایت از آن دارد که این شهاب سنگ به‌طور غیرقانونی از نیجر خارج شده است».
به گفته وی، شفافیت لازم در روند کشف، دستیابی و خروج این شهاب سنگ وجود نداشته است. همچنین او به این نکته اشاره کرد: «همه در این ماجرا ناشناس‌اند؛ از فردی که آن را پیدا کرده تا دلال‌ها و خریدار». سرنو در مورد وضعیت مالکیت این سنگ گفت: «اگر در هنگام ورود این شهاب سنگ به جو زمین، کسی با دستکش بیس‌بال آن را گرفته بود، شاید می‌توانست ادعای مالکیت کند؛ اما متأسفانه این سنگ در نیجر فرود آمده و متعلق به کشور نیجر است.»
تفاوت مالکیت شهاب سنگ‌ها در آمریکا و نیجر
ریشه این اختلاف در تفاوت قوانین مالکیت شهاب سنگ‌ها در کشورهای مختلف نهفته است. در ایالات متحده آمریکا اگر شهاب سنگی بر روی زمین خصوصی سقوط کند، حق مالکیت آن به طور خودکار به صاحب زمین منتقل می‌شود. اما وضعیت در نیجر کاملاً متفاوت است. این کشور قانونی تحت عنوان میراث فرهنگی ملی دارد که نه تنها شامل آثار باستانی و هنری، بلکه نمونه‌های معدنی نادر را نیز دربر می‌گیرد.
متیو گونل و پدرش مکس گونل، که هر دو از اساتید و متخصصان موزه تاریخ طبیعی فرانسه و دانشگاه‌های این کشور هستند و در زمینه مقررات مربوط به گردآوری و فروش شهاب سنگ‌ها صاحب‌نظر محسوب می‌شوند نیز دیدگاه مشابهی با سرنو دارند. آن‌ها با تأکید بر اهمیت قوانین نیجر، گفته‌اند: «به نظر ما هیچ شکی نیست که شهاب سنگ‌ها باید جزو نمونه‌های معدنی نادر تحت حفاظت قانون نیجر محسوب شوند.»
ابعاد علمی و اخلاقی بزرگترین شهاب سنگ مریخی
داستان شهاب سنگ مریخی نیجر، حالا با جزئیاتی که از مسیر پرماجرای آن پرده برمی‌دارد، ابعاد حقوقی و اخلاقی عمیق‌تری پیدا کرده است. این جرم کیهانی پس از کشف اولیه در صحرای نیجر، سفری پرمخاطره را آغاز کرد که در نهایت به حراجی پرسروصدای Sotheby’s در نیویورک ختم شد.
- یک نظریه جدید: امواج گرانشی عامل انبساط اولیه جهان بودند
- اخترشناسان در دورترین کهکشان شناخته شده، اکسیژن پیدا کردند
- بزرگترین راز کیهان تغییر می‌کند؛ آیا پایان جهان نزدیک است؟
اما فراتر از جدال‌های حقوقی و احتمالی شبکه‌های قاچاق، فروش این شهاب سنگ پرسش‌های جدی را در حوزه علم مطرح کرده است. این سنگ خاص با نام NWA 16788، به طرز چشمگیری بزرگ‌تر از سایر شهاب سنگ‌های مریخی ثبت‌شده تا به امروز است و همین ابعاد منحصر به فرد، در کنار منشأ مریخی، به آن ارزش علمی منحصربه‌فردی برای پژوهش‌های زمین‌شناسی سیاره مریخ می‌بخشد.
باور بر این است که این شهاب سنگ همانند بسیاری دیگر از همتایان مریخی خود، در نتیجه برخورد یک سیارک قدرتمند به سیاره سرخ، از سطح آن به فضا پرتاب شده و پس از سفری طولانی به زمین رسیده است. سرنو در بخش پایانی صحبت‌های خود اشاره کرد: «این بخشی از میراث طبیعت است. در واقع میراثی جهانی است که اطلاعات بی‌نظیری درباره کیهان به ما می‌دهد. باید به آن احترام گذاشت. این شیء به‌هیچ‌وجه نباید در حراجی فروخته شود تا در نهایت از طاقچه خانه‌ای سر دربیاورد.»