ژاپن در محل اتصال سه صفحه اوراسیا، اقیانوس آرام و فیلیپین قرار دارد و به همین دلیل، زلزلهها و سونامیهای عظیمی در آن به وقوع میپیوندد. این موضوع باعث شده تا ژاپنیها اقدامات زیادی را در جهت پیشگیری و مقابله با خطرات و خسارات ناشی از این حوادث طبیعی انجام دهد. در این مطلب قصد داریم برخی از مهمترین اقدامات ژاپنیها برای مقاومت در برابر زلزله را بررسی کنیم.
در بین سالهای 1945 تا 1995 میلادی، 14 زلزله با بزرگای 6.5 ریشتر به بالا در ژاپن رخ داده است. تا پیش از زلزله بزرگ کوبه در سال 95 میلادی، در مجموع بیش از 8 هزار نفر در ژاپن بر اثر خسارات ناشی از زلزله جان خود را از دست دادند اما زلزله کوبه به تنهایی موجب کشته شدن بیش از 6 هزار و 400 نفر شد. همین اتفاق باعث شد تا ژاپنیها به فکر اقداماتی برای مقاومت در برابر زلزله بیفتند و قوانینی را در همین جهت وضع کردهاند.
به کار بردن بتون مسلح در ساختمانها
طبق قانون کشور ژاپن، در تمامی ساختمانهایی که پس از زلزله کوبه ساخته میشوند باید از بتون مسلح یا بتون آرمه استفاده شود. ژاپنیها نظارت شدیدی بر روی نحوه ساخت و سازها دارند و همهی ساختمانها باید در برابر زلزلههای متوسط مقاومت داشته باشند، پس از وقوع زلزله قابل سکونت باشند و در زلزلههای شدید نیز دچار ریزش نشده و ضعف ساختاری آنها موجب کشته شدن ساکنان نشود.
ایجاد وزارت مدیریت ریسک در ژاپن
دولت ژاپن پس از زلزله کوبه به این نتیجه رسید که برای مقابله با خطرات چنین حوادثی به یک کار سازمانیافته و مدیریت بحران فراگیر نیاز دارد. از همین رو، مراکز نظارتی و مدیریتی در حوزه مقابله با حوادث غیرمترقبه ایجاد شدند و در سال 2001 نیز به منظور یکپارچه شدن این مراکز، وزارت مدیریت ریسک تاسیس شد.
آموزشهای فراگیر به مردم و مسئولان در خصوص مقابله با بلایای طبیعی
یکی از اصلیترین دلایل بالا بودن تلفات زلزله کوبه این بود که مردم فکر میکردند منطقه هانشین به خاطر عدم وقوع زمین لرزههای خفیف، مستعد زلزلههای شدید نیست و به دلیل نداشتن تجربه چنین حادثهای نتوانستند اقدام موثری در زمینه مقاومت در برابر زلزله انجام دهند. پس از این حادثه در سال 1995، شهرهای مشابه کوبه به سرعت دست به کار شدند و از اساتید دانشگاه، زمینشناسان، مورخان و مدیران اجرایی خواسته شد تا بلایای طبیعی ژاپن از قرن 17 به بعد را مورد بررسی قرار دهند و کتاب راهنمای جامعی را برای مقاومت در برابر زلزله و مقابله با انواع حوادث طبیعی تهیه کنند. امروز دیگر هیچ شهری در ژاپن نیست که آموزشهای مربوط به مقاومت در برابر زلزله و اقدامات قبل و پس از حادثه در آن ارائه نشود.
سامانههای اعلام هشدار
یکی از مهمترین اقدامات ژاپنیها برای مقاومت در برابر زلزله و به حداقل رساندن خسارات، طراحی سامانههای اعلام هشدار هستند. این سامانهها به شدت فعال بوده و در مواردی باعث شدهاند شدیدترین وقایع طبیعی را نیز بدون دادن تلفات پشت سر بگذارند. در سالهای 2001 و 2002، آتشفشان هوکایدو فعالیتهای شدیدی داشت و سامانه اعلام هشدار توانست قبل از وقوع فاجعه، زمان دقیق رسیدن گدازهها و ابرهای خاکستری را تشخیص دهد و به این ترتیب، ساکنان منطقه تخلیه شدند و این حادثه حتی یک نفر تلفات هم نداشت. نمونه دیگر عملکرد موفق این سامانهها در زلزلههای سال 2003 و 2005 در استان میاگی ژاپن بود که هر دو بیش از 7 ریشتر بزرگی داشتند اما به لطف هشدار به موقع سامانه اعلام هشدار، هیچ تلفاتی نداشتند.
پروژههای مطالعاتی و دانشگاهی ژاپن در حوزه پیشبینی و کاهش خطرات زلزله
در چندین دانشگاه ژاپن، برنامهها و پروژههایی برای پیشبینی تلفات و خسارات ناشی از زلزله اجرا شد و نتایج این مطالعات نشان داد که خسارات در بسیاری از مناطق ژاپن حتی از زلزله کوبه نیز بیشتر خواهد بود. طبق آمارهای ارائه شده، 80 درصد تلفات زلزله کوبه به دلیل سقوط آوار و لوزام منزل بر سر مردم بوده و این مرگ و میرها 15 دقیقه پس از وقوع زلزله اتفاق افتاده است. این موضوع نشاندهندهی آن بود که تیمهای نجات هرچقدر هم که سریع وارد عمل شوند باز هم عده زیادی جان خود را از دست خواهند داد. به همین دلیل، قوانین و دستورالعملهایی برای مقاوم و ایمنسازی ساختمانهای قدیمی و جدید ابلاغ شد. یکی از این قوانین، استفاده از غلتکهای فنریشکل و ایزولهسازی پی ساختمانهای بلند بود.
سمینارهای ملی و بینالمللی برای بررسی اقدامات صورت گرفته در جهت مقاومت در برابر زلزله
هر ساله سمینارها و نشستهای بزرگی برای بررسی اقدامات صورت گرفته در زمینه مقابله با بلایای طبیعی و فجایع شهری در ژاپن برگزار میشود که در آن، مقامات دولتی، اساتید دانشگاهها، مدیران اجرایی و مسئولان تیمهای امداد و نجات در خصوص آخرین اقدامات و دستاوردهای خود صحبت میکنند و به بررسی خطرات موجود میپردازند. در سال 2012 نیز میزبانی سومین کنفرانس جهانی کاهش خطرات فجایع شهری در سال 2015 از سوی سازمان ملل به ژاپن سپرده شد.