آشنایی با سیستم های الکترونیکی جنگنده میگ-35 ، این قاتل چابک روسی!

جنگنده چندمنظوره نسل 4++ میگ-35 جدیدترین عضو از خانواده جنگنده‌های روسی میگ-29 است. این جنگنده مدرن ساخت کمپانی هوافضا و دفاعی میکویان روسیه است.

میگ-35 گرچه نام‌گذاری متفاوتی از خانواده میگ-29 دارد، ولی در اصل یک بروزرسانی و بهسازی روی آخرین نمونه‌های میگ-29 شامل مدل‌های M/M2 و K/KUB است. نام‌گذاری متفاوت این جنگنده به منظور بازاریابی بهتر برای آن صورت گرفته است. این هواپیما اولین پروازش را در سال 2008 انجام داد و قرار است در سال 2018 وارد خدمت اولیه در نیروی هوایی روسیه شود. در حال حاضر علاوه بر نیروی هوایی روسیه، نیروی هوایی مصر نیز چندین فروند از این هواپیما را سفارش داده است.

در این نوشتار قصد داریم شما را با شماری از سیستم‌های اویونیکی پیشرفته این جنگنده آشنا کنیم. البته در این نوشتار از بیان اعداد دقیق مربوط به برد خودداری شده است؛ چراکه این اعداد محرمانه بوده و تنها سازندگان و دارندگان از آن مطلع هستند. با این حال به منظور خالی نبودن عریضه، اعداد تقریبی اعلام شده از سوی برخی منابع نظامی در نوشتار درج شده‌اند. البته عدد مربوط به بخش معرفی رادار معتبر بوده و توسط سازندگان روسی رادار عنوان شده است.

در ابتدا شما را با معنای واژه «اویونیک» (Avionic) آشنا می‌کنیم. این واژه حاصل کوتاه‌سازی و ترکیب عبارت “Aviation Electronic” به معنی الکترونیک هوایی است. پس لفظ اویونیک به سیستم‌های الکترونیکی هوایی که روی هواگردهای گوناگون اعم از هلیکوپتر و هواپیما نصب می‌شوند، اشاره می‌کند.

شایع‌ترین سیستم اویونیکی که در تمامی جنگنده‌های نسل 4 و 4 به بالای روسی حضور دارد، سیستم IRST (کوتاه شده InfraRed Search and Track) یا همان سیستم جستجو و ردیابی فروسرخ است. وظیفه این سیستم کشف و رهگیری هواگردها با بهره‌گیری از تابش و بازتاب‌های فروسرخ بدنه آن‌هاست. رهگیری با این سنسور به صورت غیرفعال صورت می‌گیرد، به این معنی که IRST هیچ پرتویی از خود به سمت هدف گسیل نمی‌دهد، بلکه تنها پرتوهای گسیل داده شده از سوی آن‌ها را پیدا می‌کند. سیستم IRST میگ-35 در کنار سیستم دوربین تلویزونی و یک فاصله‌یاب لیزری، هر سه در سیستم یکپارچه OLS-UEM گنجانده شده‌اند که به صورت یک توپک در جلوی کابین دیده می‌شود. سنسور IRST هواپیماهایی که پشتشان به سمت آن باشد را در فاصله دورتری کشف می‌کند، زیرا منبع اصلی گرمای هواگردهایی با روش پروازی کروز (همچون جنگنده)، موتور آن‌هاست. گفته می‌شود بیشینه برد کشف IRST و برد فاصله‌یاب لیزری میگ-35 به ترتیب 55 کیلومتر و 20 کیلومتر است.

SOAR نیز نام یکی دیگر از سیستم‌های اویونیکی میگ-35 است که از دو سنسور، یکی زیر موتور سمت راست و دیگری بالای بدنه، پشت اتاقک خلبان، تشکیل شده است. این سیستم جز سیستم‌های MAW (کوتاه شده Missile Approach Warning و به معنی هشدار نزدیک شدن موشک) است. وظیفه سیستم SOAR کشف موشک‌های مهاجمی است که به سمت جنگنده می‌آیند. SOAR به محض کشف موشک مهاجم، وجود موشک و سوی نزدیک شدن آن را به خلبان اطلاع می‌دهد تا وی با انجام مانورهای گریز و انجام پادکارهای لازم، اقدام به فرار از دست موشک کند. روش کشف این سنسور به روش غیرفعال است.

در نوک هر یک از بال‌های میگ-35، یک سنسور از سیستم SOLO وجود دارد که وظیفه آن کشف پرتوی‌های لیزری تابیده شده توسط دیگر هواپیماهای روی میگ-35 است. روش کشف این سنسور به روش غیرفعال است.

میگ-35 نیز همچون دیگر جنگنده‌های مدرن، دارای سیستم RWR (کوتاه شده Radar Warning Receiver و به معنی دریافت کننده هشدار راداری) است که وظیفه آن کشف پرتوهای راداری دشمن است. این سیستم نیز روش کشف غیرفعال دارد. هنگامی که دشمن اقدام به قفل راداری روی میگ-35 کند، این سیستم به جنگنده اطلاع داده تا خلبان با انجام پادرکاهای گوناگون همچون رها کردن تله‌های راداری، انجام جنگ الکترونیک و اجرای مانورهای سنگین، اقدام به شکستن قفل راداری دشمن کند. این سیستم دارای 3 آنتن گیرنده است که در نوک هر بال و در بخش بالایی دم عمودی سمت چپ قرار دارند. محل حضور این آنتن‌ها روی بدنه نیز با رنگ خاکستری تیره قابل تشخیص هستند.

سیستم جنگ الکترونیک (جنگال) این هواپیما مدل ELT/568(v)2 و ساخت ایتالیا است. ELT/568(v)2 یک سیستم جنگ الکترونیک کوچک و حالت جامد است که در زمره سیستم‌های SPJ (کوتاه شده Self Protection Jammer به معنی اخلالگر دفاع شخصی) قرار می‌گیرد. وظیفه این سیستم دفاع از میگ-35 است و با اخلال‌گری روی موشک‌های پدافند هوایی و موشک‌های هوا به هوا که از هدایت راداری بهره می‌برند، مانع از قفل آن‌ها روی میگ-35 شده و یا قفل آن‌ها را می‌شکند. ELT/568(v)2 کارایی و اثر بخشی بسیار بالایی دارد، گرچه این حرف بدان معنا نیست که این سیستم با تضمین 100 درصدی از جنگنده دفاع کند. سیستم ELT/568(v)2 دارای سه آنتن است که دوتای آن‌ها در دو طرف اتاقک خلبان، در لبه خارجی بخش زائده مانند موسوم به LERX (کوتاه شده Leading-Edge Root Extension) قرار دارند و آنتن سوم نیز در بخش پایینی دم عمودی سمت راست است.

سیستم‌ فِلِر پراکن نیز بخش بسیار مهمی از سیستم دفاعی جنگنده میگ-35 محسوب می‌شود. فلر (Flare به معنی گلوله آتشین) که به آن شراره نیز می‌گویند، الیاف آلمینیومی و منیزیومی هستند که به منظور گمراه کردن موشک‌هایی با هدایت آشیانه‌یابی فروسرخ بکار می‌روند. فلر در اصل یه هدف کاذب است که پس از رها شدن می‌سوزد. این تله‌ها دارای گرمای بیشتری نسبت به جنگنده هستند و با فریب دادن موشک، آن را به سمت خود می‌کشند. البته آخرین نسل از موشک‌های آشیانه‌یاب فروسرخ دارای جستجوگر دو رنگی هستند که علاوه بر امواج فروسرخ، در محدوده طیفی فرابنفش نیز کار می‌کند و در نتیجه توان بالایی در تشخیص هدف کاذب از هدف اصلی دارند.موشک‌های گرمایاب امروزی نیز از هدایت تصویرسازی فروسرخ بهره می‌برند که بسیار کاراتر از جستجوگر دو رنگی است و توان تشخیص بسیار بالاتری دارد. با این حال این موشک‌ها نیز همچنان در برابر فلر مصونیت کامل ندارند و نمی‌توان با قطعیت گفت که فلر توان گمراه کردن ان‌ها را ندارد، بلکه باید گفت فلر در برابر این موشک‌ها شانس بسیار پایین‌تری دارد.

OLS-K نیز نام یکی دیگر از سیستم‌های اویونیکی میگ-35 است که سنسور آن زیر موتور چپ قرار دارد. وظیفه این سیستم کشف و تعقیب اهداف سطحی (زمینی و دریایی) است. توپک OLS-K دارای دوربین تلویزیونی و فروسرخ در کنار نشانه‌گذار و فاصله‌یاب لیزری است. با کمک این سیستم، میگ-35 می‌تواند اهداف سطحی را پیدا کرده و پس از یافتن فاصله، آن را با نشانه‌گذار لیزری مشخص کرده و بمب‌ها و موشک‌های دارای هدایت نیمه فعال لیزری را با دقت بسیار بالایی به سمت اهداف هدایت کند. بیشینه برد کشف این سیستم علیه یک هدف زمینی در اندازه خودرو برابر با 20 کیلومتر و علیه هدفی همچون یک قایق بزرگ (مانند قایق موشک انداز) در دریا نیز 40 کیلومتر است. بیشینه برد فاصله‌یاب لیزری آن نیز همچون فاصله‌یاب لیزری OLS-UEM برابر با 20 کیلومتر است.

و اما گل سرسبد و اصلی‌ترین سیستم اویونیک هر جنگنده‌ای رادار آن است. میگ-35 دارای یک رادار پویش الکترونیکی یا آرایه فازی فعال (AESA کوتاه شده Active Electronically Scanned Array) از خانواده ژوک (Zhuk) در دماغه خود است. رادارهای خانواده ژوک در زمان اتحاد جماهیر شوروی برای جنگنده‌های میگ-29 طراحی شدند. نمونه بکار رفته برای میگ-35 نیز حاصل بهسازی و بروزرسانی رادارهای همین خانواده است و با نام Zhuk-A/AE شناخته می‌شود. Zhuk-A/AE راداری باند X است و اولین رادار آرایه فازی فعال هوابرد ساخت روسیه. آنتن این رادار 68.8 سانتی‌متر قطر داشته و دارای 1016 ماژول فرستنده/گیرنده است که هریک حکم یک رادار بسیار کوچک را دارد. برد کشف این رادار علیه یک جنگنده بین 130 تا 180 کیلومتر است.

البته روسیه در آخرین ماه سال 2016 میلادی، نمونه بهسازی شده این رادار موسوم به Zhuk-AMEh را رونمایی کرد که به گفته سازندگان، برد کشفش علیه یک جنگنده به 260 کیلومتر می‌رسد. رادار جدید توان تعقیب همزمان بیش از 30 هدف را داشته و می‌تواند همزمان با 6 هدف هوایی و 4 هدف زمینی درگیر شود.