پدافند لیزری سبک HELWS MRZR ؛ شکارچی کوچک و تیزبین پهپادها!

سامانه پدافند لیزری سبک HELWS MRZR یکی از جدیدترین ساخته‌های کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی آمریکایی ریتیان (Raytheon) است که اخیرا رونمایی شده است.

گسترش روز افزون به کار گیری پهپادهای کوچک توسط جبهه‌های مختلف، سبب شده کمپانی‌های دفاعی نیز دست به طراحی سامانه‌های پدافندی مناسب برای مقابله با این خطر نو ظهور بزنند. ریتیان نیز به عنوان بزرگ‌ترین سازنده موشک در دنیا، تجربه،‌ دانش و توان بالایی در ساخت انواع سامانه‌های پدافندی و دیگر جنگ افزارها دارد و در پاسخ به این نیاز، دست به ساخت محصولی جدید برای نابودی این اهداف کوچک زده است.

امروزه در سوریه و عراق، گروه‌های تروریستی همچون داعش پهپادهای کوادکوپتر کوچک را به نارنجک مسلح کرده و اقدام به رهاسازی آن بر فراز دیگر نیروها می‌کنند. این جنگ افزار ابداعی بسیار ارزان و ساده است،‌ با این حال می‌تواند خسارت بسیاری به بار آورد. برای درک بهتر خطر این کوادکوپترهای مسلح می‌توان به حادثه‌ای در استادیوم ورزشی شهر دیرالزور در سوریه اشاره کرد که در آن گروه تروریستی داعش با استفاده یک کوادکوپتر مسلح به دو نارنجک، یک استادیوم که مرکز ذخیره مهمات بود را کاملا نابود کرد! مشابه این اتفاق در اوکراین نیز رخ داد که در آن جدایی طلبان، با یک پهپاد کوچک و یک نارنجک آتش‌زا، میلیون‌ها دلار مهمات متعلق به ارتش اوکراین را به هوا فرستادند.

کوادکوپترها بی‌صدا، فاقد اثر گرمایی و بسیار کوچک هستند؛ به گونه‌ای که با چشم غیر مسلح به سختی دیده می‌شوند. حتی چشم مسلح و سیستم‌های نظارتی و آشکارساز نیز بسیاری از مواقع قادر به کشف آن‌ها نیستند. این موارد موجب نگرانی ارتش‌های متعارف شده است. البته کوادکوپتر تنها یک نمونه از این پهپادهای کوچک است. پهپادهای کوچک‌ دیگر نیز وجود دارند که معمولا انتحاری بوده و بسیار خطر آفرین هستند. جنگجویان حوثی یمنی نیز با این پهپادها،‌ اقدام به حمله به رادارهای سپر موشکی دشمن کرده تا با از کار انداختن آن‌ها، بتوانند موشک‌های بالستیک خود را از سد سپر موشکی عربستان و امارات عبور دهند.

این هواگردهای کوچک به آسانی و با صرف کمترین هزینه قابل خریداری از بازار هستند. همچنین با صرف کمترین زحمت و قدری خلاقیت می‌توان آن را به یک جنگ افزار مخرب تبدیل کرد. برای مقابله با این پهپادها، ارتش‌ها از تفنگ‌های ضد پهپاد استفاده می‌کنند که با اخلال در امواج رادیویی، باعث قطع شدن ارتباط پهپاد با هدایتگر شده و آن را می‌نشانند.

برخی کمپانی‌های دفاعی نیز دست به ساخت توپ‌های لیزری زدند که با متمرکز کردن انرژی مستقیم روی هدف، این پهپادها را در آسمان به آتش می‌کشاند. سامانه سامانه پدافند لیزری سبک HELWS MRZR راهکار ریتیان برای سرنگونی پهپادهای دشمن است. ناگفته نماند واژه “HELWS” کوتاه شده عبارت “High Energy Laser Weapon System” به معنی «سامانه تسلیحاتی لیزر پرانرژی» است. از مزایای لیزر نسبت به دیگر سامانه‌های پدافندی می‌توان به دقت و اعتمادپذیری بالاتر آن در نابودی هدف اشاره کرد.

ایده ساخت سامانه پدافند لیزری سبک HELWS MRZR پس از این‌که یک سامانه پدافند هوایی موشکی پاتریوت (Patriot) در اوایل  سال میلادی جاری موفق به سرنگونی یک کوادکوپتر مسلح به نارنجک شد، به ذهن دکتر توماس ای. کندی (Thomas A. Kennedy)، مدیر عامل کمپانی ریتیان، خطور کرد. پاتریوت یک سامانه پدافند هوایی ساخت ریتیان است که با شلیک موشک به سمت هدف، اقدام به نابودی آن می‌کند.

این شکار هرچند بسیار تاثیر گذار و بی‌مانند بود، اما شلیک یک موشک چند صد هزار دلاری برای سرنگونی یک پهپاد چند ده دلاری توجیه اقتصادی ندارد. از این رو مدیر عامل ریتیان به فکر ساخت یک سامانه پدافندی جدید و ارزان قیمت برای مقابله چنین تهدیدهایی افتاد. با این حال اگر دارنده پاتریوت در آن شرایط تنها به این سامانه موشکی و گران قیمت مسلح باشد، تنها راه چاره برای سرنگونی پهپاد مهاجم به کار گیری این سامانه است؛ زیرا عدم سرنگونی پهپاد دشمن می‌تواند بسیار خطرناک و خسارت‌آفرین باشد.

اولین چیزی که در نگاه اول به این سامانه نظر صاحب نظران حوزه دفاعی را جلب می‌کند، اندازه کوچک این سامانه و همچنین متمرکز بودن تمامی بخش‌های آن روی یک بستر است که اصطلاحا به آن کامپکت می‌گویند. سامانه پدافند لیزری سبک HELWS MRZR مجهز به سیستم هدف‌گیری چند طیفی ساخت ریتیان است که در پهپادهای دیده‌بانی و تهاجمی خانواده پردتر (Predator) به کار می‌رود و نقش چشم این هواپیماهای بدون سرنشین را ایفا می‌کند.

در کنار آن، این سامانه به یک توپ لیزری برای نابودی اهداف مسلح شده است. تمامی این بخش‌ها روی یک خودروی سبکِ همه‌جا رو (ATV و یا همان باگی) مدل MRZR ساخت کمپانی آمریکایی پلاریس (Polaris)‌ نصب شده است. این سامانه خودکشش است و به لطف خودروی MRZR، توان حرکت با سرعت بالا روی هر سطح هموار و ناهمواری را دارد. این قابلیت ضمن به همراه داشتن سرعت در رسیدن به مقصد، سبب افزایش بقاپذیری این سامانه نیز می‌شود.

با توجه به شکل سیستم هدف‌گیری چند طیفی که در عکس‌های منتشر شده از HELWS MRZR دیده‌ می‌شود، ریتیان مدل MTS-B از این سیستم را در این سامانه پدافندی به کار برده است. HELWS MRZR به کمک دوربین‌ها و سنسورهای تلویزیونی و فروسرخ تعبیه شده در برجک سیستم هدف‌گیری چند طیفی، توان کشف، تعقیب و هدف‌گیری هدف مورد نظر در شب و روز و همچنین در همه شرایط آب و هوایی را دارد. علاوه بر این سیستم به یک فاصله‌یاب و نشانه‌گذار لیزری نیز مجهز است. ریتیان همچنین با طراحی الگوریتم‌های مخصوص، به این سیستم توان تشخیص و تعقیب پهپادهای کوچک را هم داده است.

از دیگر قابلیت‌های سیستم هدف‌گیری چند طیفی می‌توان به دامنه دید بسیار گسترده، دید در شب، دوربین‌ها و سنسورهای بسیار دقیق و قدرتمند، دامنه دید مجزای هر دوربین و سنسور، توان بزرگنمایی دیجیتال بالا، توان تعقیب ویدیویی چندحالته و… اشاره کرد. MTS-B آن‌قدر قوی و دقیق است که معمولا از آن برای پویش سطح دریا به منظور انجام عملیات دیده‌بانی، جستجو و نجات استفاده می‌شود. سیستم MTS-B برد بسیار بالایی دارد و نمونه زمین‌پایه آن نیز می‌تواند همچون زمانی که روی یک پهپاد نصب است، به صورت دور ایستا اقدام به پویش محیط کند.

تمام بخش‌های الکترونیکی پدافند لیزری سبک HELWS MRZR در یک فضا به حجم 2.8 متر مربع جای گرفته‌اند. باتری‌ها این سامانه با برق 220 ولت عادی شهری شارژ شده و پس از شارژ کامل می‌توانند تا بیش از 4 ساعت سیستم را فعال نگه دارند. بخش توپ لیزری این سامانه نیز منبع برق مجزا دارد که توپ با استفاده از آن، می‌تواند 20 تا 30 نوبت شلیک داشته باشد. همچنین می‌توان همراه این خودرو یک ژنراتور نیز فرستاد تا بدین ترتیب محدودیت نیروی الکتریکی مورد نیاز را بر طرف کرده و توپ امکان شلیک نامحدود داشته باشد. این توپ با متمرکز کردن پرتوی لیزر روی یک نقطه،‌ پهپاد را ذوب کرده و به آتش می‌کشد که در پی آن پهپاد سقوط می‌کند.

یک نکته جالب دیگر درباره این سامانه پدافندی کوتاه برد این است که در طراحی و ساخت آن، از آن‌چه که پیشتر طراحی شده و موجود بود، استفاده شده است. بخش جستجو و هدف‌یابی آن متعلق به پهپادها است و به‌جای طراحی یک خودروی مخصوص، آن را با خودروی سبک MRZR که از پیش وجود داشت تطبیق داده‌اند. دلیل این کار داشتن سرعت عمل لازم است تا بتوان در کوتاه‌ترین زمان ممکن،‌ یک جنگ افزار مناسب برای مقابله با پدیده به سرعت در حال رشد و تکامل استفاده از پهپادهای کوچک ساخت.

دکتر دیوید بی. الیسون (David B. Allison)، رئیس بخش خط تولید سامانه‌های لیزری ریتیان در گفتگو با خبرگزاری‌ها اعلام کرد:

وقتی دریافتیم که این مجموعه‌ پدافند لیزری را تا چه اندازه کوچک و فشرده می‌توانیم بسازیم و همچنین متوجه نیاز مشتریان به چنین سامانه‌ای شدیم، سریعا در جستجوی یک خودروی تاکتیکی بر آمدیم تا با نصب سامانه HELWS روی آن،‌ امکان انتقال سریع این سامانه پدافندی به پایگاه‌های عملیات خط مقدم به منظور انجام ماموریت وجود داشته باشد.

سامانه پدافند لیزری سبک HELWS MRZR یک خرید بسیار خوب برای ارتش‌ها و همچنین یک نوآوری کاملا کاربردی است. ریتیان وقت خود را با طراحی یک خودروی جدید، سامانه‌های پویشی و جستجوی جدید و یا ساخت یک توپ لیزری جدید هدر نداد. بلکه نمونه‌های موجود از این سه بخش را با یکدیگر ترکیب کرد و جنگ افزازی جدید ساخت.

شاید تنها ایرادی که بتوان به HELWS MRZR وارد کرد این است که در حال حاضر توانایی شلیک هنگام حرکت را ندارد. برای شلیک خودرو باید متوقف شود و سپس شلیک کند. البته این ضعف تنها مربوط به HELWS MRZR نیست،‌ بلکه دیگر سامانه‌های لیزری برای شلیک نیازمند توقف هستند. با این وجود ریتیان به دنبال بهسازی این سامانه به منظور کسب قابلیت‌های جدید به ویژه توان شلیک هنگام حرکت است تا بتواند با کارایی بالاتری از پایگاه‌های عملیات خط مقدم یا هر مکان دیگری که کاروان نظامی قصد توقف دارد محافظت کند. زیرا این مراکز تجمع، هدفی مناسب برای حمله با پهپادهای کوچک هستند. این سامانه همچنین یک جنگ افزار دفاعی بسیار مناسب برای مقابله با حمله زنبوری پهپادهاست.

سامانه پدافند لیزری سبک HELWS MRZR چندی پیش با موفقیت آزمایش شد و قرار است در ماه دسامبر سال میلادی جاری (2017) توسط ارتش آمریکا نیز در پایگاه فورت استیل (Fort Sill) واقع در ایالت اوکلاهما مورد آزمایش و ارزیابی قرار گیرد؛ فورت استیل پایگاه اصلی پدافند هوایی ارتش ایالات متحده آمریکا است.