مواد قندی و شکر چه تاثیرات مخربی بر روی سلامت قلب و بدن دارند؟

مواد قندی از اصلی‌ترین بخش‌های رژیم غذایی ما هستند که همه روزه آن‌ها را مصرف می‌کنیم؛ در همین رابطه، قصد داریم تا مضرات استفاده بیش از حد شیرین‌کننده‌ها و قند را بر سلامت، بررسی کنیم.

شکلات‌ها و شیرینی‌های مختلفی که در میهمانی‌ها و زمان‌های دیگر مصرف می‌کنیم، بسیار خوشمزه هستند و خوردنشان گاهی آنقدر لذت‌بخش است که نمی‌توانیم به یک یا حتی چند شیرینی قانع شویم. ماده اصلی که باعث خوشمزه شدن این خوراکی‌ها می‌شود هم قند است که به شکل‌های گوناگون در غذاهای ما وجود دارد و به عنوان سوخت اصلی مغز و اکثر سلول‌های بدن شناخته می‌شود.

با این حال،‌همانطور که زیاده‌روی در هر موضوعی باعث بروز مشکلات مختلف می‌شود، مصرف بیش از حد مواد قندی هم سلامت ما را به خطر می‌اندازد و مشکلاتی مانند چاقی، دیابت، گرفتگی رگ‌ها، بالا رفتن کلسترول خون و بیماری‌های قلبی را به وجود می‌آورد.

در همین رابطه قصد داریم تا اطلاعاتی کلی در مورد مواد شیرین‌کننده را مرور کرده و خطر مصرف بیش از اندازه قند برای بدن را از نگاهی دقیق‌تر بررسی کنیم؛ با ما همراه باشید.

مواد قندی چگونه در بدن مصرف می‌شوند؟

بدن ما طوری طراحی شده که قند را در طبیعی‌ترین شکلش که در میوه‌ها، سبزیجات و غلات وجود دارد، هضم کند؛ در این شکل،‌ مولکول‌های قندی به صورت زنجیره‌ای به هم متصل هستند و با وارد شدن به دستگاه گوارشی، آرام‌آرام تجزیه شده و جذب بدن می‌شوند.

با این حال، یکی از معمول‌ترین راه‌های مصرف مواد قندی، خوردن قند فرآوری شده بوده که به صورت شکر در دسترس ما قرار دارد. در این حالت مولکول‌ها به شکل زنجیره‌ای نیستند و پس از مصرف، مستقیما و بدون صرف زمان زیاد در دستگاه گوارش،‌ وارد جریان خون می‌شوند.

نمودار مواد قندی و انسولین موجود در جریان خون،‌ در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز

مواد قندی به هر شکلی که وارد خون شده باشند، باعث آزاد شدن ماده انسولین می‌شوند و از این طریق به عضله‌ها،‌ کبد و اعضای دیگر بدن می‌رسند.

مقاومت به انسولین و مشکلات قلبی

انسولین ماده‌ای است که بدن به صورت طبیعی و برای کنترل میزان قند خون، ترشح می‌کند؛ با این تفاسیر،‌ از آنجایی که توانایی بدن برای ذخیره قند در خود محدود است، مواد اضافی مصرف‌شده به چربی تبدیل می‌شوند و یا ‌در زیر پوست و مناطق دیگر جمع شده، یا وارد جریان خون می‌شوند.

این چربی‌ها کار انسولین را مختلف کرده و باعث بیشتر شدن گلوکوز یا همان قند در خون می‌شوند. اگر این رویه مصرف اضافی مواد قندی در طول مدت‌های ادامه پیدا کند، انسولین تاثیر اصلی خود را از دست می‌دهد و سطح قند خون به صورت غیر قابل ‌کنترلی افزایش می‌یابد. به این ترتیب فرد دچار مشکل مقاومت به انسولین شده و بعد از مدتی علائم دیابت در او بروز می‌کنند.

بنابراین، سلامت قلبی عروقی هم از طریق افزایش وزن و هم به واسطه مقادیر اضافی گلوکوز در خون که دیواره‌های رگ‌ها را ضعیف کرده و مشکلات عمده‌ای را به وجود می‌آورند، به خطر می‌افتد.

شیره‌ی بیش از حد شیرین ذرت

برای اولین بار، تحقیقات و پژوهش‌های دانشمندان در دهه‌های 60 و 70 میلادی از تاثیر چربی زیاد موجود در رژیم غذایی بر سلامت قلب پرده برداشتند؛ این اتفاق باعث شد تا موجی از نگرانی در مورد چربی غذاها در دهه 80 شکل بگیرد و مردم علاقه زیادی به مصرف خوراکی‌های کم‌چرب نشان دهند.

با این تغییر، شرکت‌های تولیدکننده محصولات غذایی در اقدامی خلاقانه شروع به فروش غذاهایی که با نام کم‌چرب تولید می‌شدند، کرده و بی‌مزگی محصولات را که با کاهش چربی ایجادشده بود، به وسیله اضافه کردن مواد قندی جبران کردند. اینگونه بود که در آمریکا چاقی افزایش یافت و برخی کشورهای دیگر هم روند مشابهی را تجربه کردند؛ به عنوان مثال بین سال‌های 1985 تا 2011، نرخ چاقی افراد بزرگسال کانادا از 6.1 درصد به 18.3 رسید و سه برابر شد.

در همین زمان‌ها بود که ماده‌ی شهد ذرت با فراکتز بالا (HFCS) که به عنوان یک شیرین‌کننده ارزان در نظر گرفته می‌شود، وارد غذاهای مردم آمریکا و کانادا شد؛ از وقتی هم که استفاده از این ماده به دلیل قیمت پایین، بالا رفت، مصرف سالیانه مواد قندی شهروندان این دو کشور بیشتر شد.

برخی از محصولات حاوی قند فرآوری‌شده

نتایج یک تحقیق در سال 2004 نشان داد که هر کانادایی به صورت میانگین روزانه 110 گرم ماده قندی مصرف می‌کند که 21 درصد کالری مصرفی او را تامین می‌کنند. در ایالات متحده هم بررسی‌ها نشان داده‌اند که 14 درصد کالری روزانه بزرگسالان و کودکان بالای 6 سال از طریق شکرهای فرآوری‌شده تامین می‌شود که برای خوشمزه‌تر کردن خوراکی‌ها، به غذاها اضافه شده‌اند.

این در حالی است که سازمان جهانی بهداشت حداکثر میزان مجاز کالری مصرفی از طریق مواد قندی را 10 درصد اعلام کرده است.

نتایج متناقض تحقیقات در مورد مواد شیرین‌کننده

از ابتدای همه‌گیر شدن مصرف HFCS، سوال‌های فراوانی در مورد خطرات مصرف این ماده نسبت به گلوکوز معمولی مطرح شده و این حقیقت که فراکتز بدون دخالت انسولین خون، در سوخت و ساز بدن شرکت می‌کند، توجه محققان به این موضوع را بیشتر جلب کرده است؛ نکته جالب این که در یکی از پژوهش‌های انجام‌شده، محققان دریافتند که مصرف بیش از حد HFCS باعث افزایش چربی داخلی یا همان چربی قرارگرفته در زیر ماهیچه‌های شکم و بین اعضای درونی بدن می‌شود.

مطالعات دیگر ثابت کرده‌اند که بیشتر شدن چربی داخلی منجر به بالا رفتن مقاومت انسولینی بدن شده و با ایجاد مشکل‌هایی مانند افزایش سطح کلسترول خون، ریسک بیماری‌های قلبی را بیشتر می‌کند؛ البته از آنجایی که میزان فراکتز موردنظر در این تحقیق دو برابر مصرف میانگین افراد بود، می‌توان گفت که نتایج به دست آمده مربوط به بخش کوچکی از جوامع می‌شدند.

با گذشت سال‌ها، صحت تعدادی از تحقیقات اولیه‌ای که مقادیر زیاد چربی در رژیم غذایی را خطرناک اعلام کردند و باعث همه‌گیر شدن مواد قندی ارزان شده بودند، به نوعی زیر سوال رفت؛ اخیرا هم شواهدی پیدا شده که نشان می‌دهند یکی از پژوهش‌های دهه‌های 60 و 70 که چربی را جزو خطرناکی از رژیم‌های غذایی اعلام کرد و در عین حال، مضرات شکر و مواد قندی در غذا را از تمرکز خارج کرده بود، تحت حمایت مالی سرمایه‌داران صنعت شکر بوده است.

تلاشی جهانی برای مالیات بستن به شیرین‌کننده‌ها

با وجود اینکه مصرف کلی شکر فرآوری‌شده در کشورهای مختلف بالا رفته است،‌ متوقف کردن تمایل جهانی برای خوردن غذاهای شیرین شده کار سختی بوده و تعدادی از دولت‌ها در حال جنگیدن با این مشکل سلامتی بین‌المللی هستند.

عمومی‌ترین روش برای این کار،‌ افزایش مالیات نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر (SSB) است که به صورت نوشابه یا نوشیدنی‌های ورزشی فروخته می‌شوند؛ در کشور مکزیک مالیات این محصولات بالا رفته و بریتانیا هم قصد دارد تا در آوریل 2018 اقدامات مشابهی را انجام دهد. با وجود اینکه هنوز زمان زیادی از تلاش‌های صورت گرفته نگذشته است، آمار نشان می‌دهند که مکزیکی‌ها اخیرا مقدار کمتری SSB مصرف می‌کنند.

در ایالات متحده قانونی کلی برای بالا رفتن مالیات چنین محصولاتی وجود ندارد، اما برخی از شهرهای اصلی مانند فیلادلفیا و برکلی، کارهای اولیه برای رواج این نوع روش مقابله با مواد قندی فرآوری‌شده را انجام داده‌اند.

از طرف دیگر، کشورهایی مانند ‌کانادا تا حدودی از جریان عمومی مقابله با مواد قندی زیان‌آور عقب مانده‌اند و تلاش‌هایی جزئی برای بهبود سلامت شهروندانشان انجام داده‌اند؛ در برخی شهرهای کانادا قوانین مفیدی به منظور محدود کردن تبلیغات خوراکی‌های شیرین برای کودکان تصویب شده‌ که نرخ چاقی این بخش از جامعه را کاهش داده‌اند. با این وجود، قانونی کلی همانند آنچه که مکزیک به تصویب درآورده، هنوز در کانادا اجرا نشده است.

صنایعی که از تولید و مصرف شکر سود می‌برند هم از ابتدای مبارزات تاکنون با جریان‌های محدودکننده فروش مواد قندی مخالفت کرده‌ و از طریق ترفندهای مختلف، سود بالای خود از فروش خوراکی‌های شیرین را حفظ کرده‌اند.

با این حال بسیاری امیدوارند که می‌توان با افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان در مورد خطرات مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری‌شده و حاوی قند فراوان و همچنین تصویب قوانین مختلف در سطوح گوناگون، روند کنونی صنعت فرآوری شکر را تغییر داد و سلامت شهروندان را تامین کرد؛ تلاش‌هایی که نشان‌دهنده اهمیت سلامت و جان شهروندان برای قانون‌گذاران و مسئولان در برخی جوامع هستند و در آینده‌ای نه‌چندان دور، به احتمال قوی نتیجه خواهند داد.