ناسا اخیرا اعلام کرد که دی ان ای اسکات کلی (Scott Kelly)، فضانورد شجاعی که یک سال تمام در فضا زندگی کرد، برای همیشه تغییر کرده است و دیگر با کد ژنتیکی برادر دوقلویش همخوانی ندارد!
اسکات و مارک کلی که برخی آنها را با نام دوقلوهای افسانهای ناسا (NASA) میشناسند، چیزی در حدود 3 سال پیش آزمایشی شگفتانگیز را برای مشخص کردن تاثیرات زندگی در فضا بر روی بدن انسان، شروع کردند؛ در این آزمایش قرار شد که اسکات برای مدت یک سال در فضا زندگی کند و در همین زمان مارک به فعالیتهای عادیاش بر روی زمین ادامه دهد. سپس تفاوتهای ایجادشده در بدن اسکات موردبررسی قرار گیرد و با وضعیت جسمانی برادر دوقلوی همسانش مقایسه شود.
از دو سال پیش که اسکات کلی بعد از انجام موفقیتآمیز ماموریت، به زمین برگشت، آزمایشهای مختلفی از سوی سازمان فضایی ناسا و دیگر دانشمندان جهان بر روی او انجام شده و نتایج شگفتانگیزی از تغییرات ایجادشده در قسمتهای مختلف بدنش، به خاطر گذراندن 340 روز در فضا، به ثبت رسیده است.
در همین رابطه به تازگی گزارش جالبی توسط ناسا منتشر شد که بر اساس آن، دی ان ای اسکات کلی به میزان قابلتوجهی به نسبت برادرش تغییر کرده و به خاطر دوری از سیاره زمین برای مدتی قابلتوجه، به احتمال قوی هیچ وقت به حالت عادیاش بازنمیگردد. در ادامه به بررسی جزییات گزارش و پژوهشهای انجامشده به کمک این دو برادر خواهیم پرداخت؛ با ما همراه باشید.
تغییر دائمی در دی ان ای اسکات کلی
در ابتدای بازگشت اسکات از ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) به زمین مشخص شد که قد او به اندازه 5 سانتیمتر افزایش یافته، وزنش کم شده و به علاوه تغییرات کلی در باکتریهای شکم، کد ژنتیکی این دانشمند هم به میزان شگفتانگیزی دچار دگرگونی شده است.
البته قد کلی پس از مدتی به حالت عادی برگشت، اما همانطور که اشاره شد، گزارش جدید منتشرشده نشان میدهد که فشارهای ذهنی و جسمی وارده به این فضانورد، باعث شده تا صدها ژن که به آنها ژنهای فضایی گفته میشود، برای مدتها در بدن کلی فعال شده و تغییراتی را در سیستم دفاعی، بینایی، ساختار استخوانی و سایر فرآیندهای جسمانی او به وجود آورند.
عمده این تغییرات هم مانند افزایش قد، پس از بازگشت به زمین و زندگی در کنار ما زمینیان به حالت عادی برگشت، اما نکته جالبتوجه این است که چیزی در حدود 7 درصد از دی ان ای اسکات کلی همچنان در حالت تغییریافته باقی مانده است و اینطور که به نظر میرسد، این دگرگونی به حالت عادی بر نخواهد گشت.
به طور دقیقتر، گفته شده که این تغییرات ژنتیکی احتمالا به واسطه سفر فضایی ایجاد شدهاند و همانطور که دانشمندان ثابت کردهاند، قرارگیری بدن در نوعی شرایط محیطی خاص، مانند جاذبه صفر، باعث تغییر مسیرهای بیولوژیکی سلولها میشود. چنین اتفاقی میتواند آغازگر شکلگیری مولکولهای جدید پروتئینی و یا چربی باشد، برخی سلولها را از هم فروبپاشد و با به کار انداختن و متوقف کردن بعضی ژنها، عملکرد سلولی را دستخوش تغییر کند.
تنها فضانوردان دوقلوی جهان
همانطور که اشاره شد، اسکات کلی از ماه مارس 2015 ماموریتی یک ساله را شروع کرد و به عنوان فضانوردی که طولانیترین زمان ممکن را در یک ماموریت، در فضا گذرانده، تاریخساز شد. نام پروژه انجامشده توسط کلی و برادرش که تنها فضانوردان دوقلو تاریخ هستند، “Twins Study” بود و از آنجایی که دوقلوهای همسان دی ان ای یکسانی دارند، وجود این دو نفر بهترین فرصت را برای بررسی دقیق تاثیرات زندگی در فضا بر روی انسان محیا میکرد.
در مورد ماهیت دی ان ای هم باید بدانیم که این مفهوم همان کد ژنتیکی است که دقیقا به سلولها دستور میگوید که کی و چگونه کار خود را انجام دهند. البته به علاوهی چنین جزئیاتی در مورد وضعیت جسمانی، شرایط ذهنی و روانی اسکات و مارک هم به شکل دقیقی با یکدیگر مقایسه شده و اطلاعات مهمی در کنار نقشه تهیهشده از سلامت بدنی، آرشیو شدهاند.
کریستوفر میسون (Christopher Mason)، یکی از دانشمندان درگیر پروژه برادران کلی میگوید که بدن در مواجه با عوامل ناشناخته سیستم دفاعیاش را فعال میکند و از آنجایی که برخی جنبههای زندگی در فضا چندان خوشایند نیستند، بدن کلی از سطح مولکولی تا سطوح بالاتر به تغییرات واکنش نشان داده است؛ دگرگونیهای ایجادشده در ژنهای استخوانبندی، سیستم دفاعی و ترمیم ای ان ای هم جزو همین واکنشها هستند.
البته همانطو که میسون و سایر محققان برجسته ناسا گفتهاند، تغییر در دی ان ای اسکات کلی در کنار تفاوتهای دیگر ایجادشده در وضعیت جسمی و ذهنی این فضانورد به نسبت برادرش، موضوع بسیار جالب و شگفتانگیزی برای تحقیق به شمار میرود و اگر قرار باشد که انسان قلمرو خود را در فضا گسترش دهد، دسترسی به اطلاعات دقیق در مورد تاثیر فضا بر روی بدن انسان حیاتی است.
شاید به همین دلیل باشد که 200 دانشمند از 30 ایلات آمریکا هماکنون درگیر آنالیز دادههای جمعآوریشده از پروژه برادران کلی هستند و قرار است که در ماههای آینده مقاله جامعی در مورد یافتههای دانشمندان در دو سالِ پس از پایان ماموریت اسکات کلی منتشر شود.