در چند ماه گذشته، ساعت های اروپا نوعی چینخوردگی در زمان را نشان دادند و مردم برخی از کشورهای این قاره متوجه تاخیری چند دقیقهای در وسایل زمانسنجی خود شدند؛ اما دلیل اصلی این اتفاق عجیب چه بود؟
همانطور که آلبرت انیشتین دههها پیش گفت، زمان مقولهای نسبی و بسیار پیچیده است؛ در هنگام مطرح شدن این صحبتها، این دانشمند بزرگ اطلاعی از پدیده عجیبی که در سال 2018 از طریق ساعت های اروپا مشاهده شد، نداشت، اما تا پیش از روشن شدن اصل ماجرا و علت واقعی عقب ماندن برخی از ساعتهای موجود در تعدادی از کشورهای قاره سبز، کم نبودند کسانی که اتفاق را به مفاهیم پیچیده فضا زمان ارتباط میدادند.
ماجرای تاخیر ساعت های اروپا
از اواسط ماه ژانویه گذشته مردمان چند کشور اروپایی متوجه ناهماهنگی میان برخی از ساعتهای خود شدند و دیدند که تعدادی از تجهیزات زمانسنجی به مرور زمان و به تدریج عقب میافتند. این اتفاق تا جایی پیش رفت که در چند هفته گذشته تاخیر موجود در بعضی مناطق به 6 دقیقه رسید و با اینکه اختلال عمدهای را در روند زندگی مردم ایجاد نکرد، به اندازهای قابلتوجه بود که تیتر بسیاری از خبرگزاریها شود.
محققان پس از بررسی دقیق موضوع اعلام کردند که دلیل اصلی پدیده به تار و پود فضا زمان ارتباطی ندارد و مسائل سیاسی و به خصوص، سیاستهای قاره سبز عامل اصلی تاخیر ساعت های اروپا است.
در ابتدا باید در نظر بگیریم که ساعتهای مختلف به روشهای گوناگون زمان را اندازهگیری میکنند و در حالی که در برخی وسایل، شمارش ثانیهها از طریق ساز و کار مکانیکی انجام میشود، ساعتهای دیجیتالی از چند طریق زمان درست را به ما نشان میدهند.
ساعتهای متصل به اینترنت، مانند ساعت رابط کاربری سیستم عاملهای کامپیوتری و یا تلفنهای هوشمند، به کمک ارتباط اینترنتی و از طریق سینک شدن با ساعتهای جهانی آپدیت میشوند و از طرف دیگر، دستگاههای ایزولهای مانند ساعت های دیجیتالی باتری خور با نوعی از کریستالهای نوسانساز کار میکنند.
با این وجود رنج گستردهای از تجهیزات زمانسنجی نصبشده بر روی اجاقگازها، یخچالها، مایکروفرها و وسایلی از این دست هم هستند که کار زمانسنجی را به واسطه شمارش نوسانهای جریان متناوب برقی که کل دستگاه را تغذیه میکند، انجام میدهند.
جریان متناوب به نوعی از الکتریسیته گفته میشود که از طریق پریزهای موجود در منازل قابلدسترس بوده و با برق حاصل از عملکرد باتریهای مختلف، متفاوت است؛ همانطور که از نام متناوب پیداست، این نوع جریان به صورت مرتبط و دائمی دارای نوعی نوسان است که باعث میشود، در هر ثانیه به دفعات مشخص جهت جریان برق تغییر کند.
در کشورهایی مانند آمریکا میزان این نوسان 60 بار در ثانیه بوده و در اروپا و کشور ما فرکانس برق متناوب به تعداد 50 مرتبه است؛ کارشناسان برای گزارش این مقادیر از اصطلاح فنی فرکانس 60 هرتز (60 Hz) و یا 50 هرتز استفاده میکنند.
در همین رابطه، شبکه اروپایی اپراتورهای سیستم انتقال برق یا همان ENTSO-E که وظیفه اداره شبکههای موجود در 25 کشور اروپایی را بر عهده دارد، به تازگی اعلام کرده است که برقرسانی تعدادی از مناطق قاره سبز از اواسط اولین ماه سال 2018 دچار نوعی انحراف نوسان شده که به جای ارائه فرکانس دقیق 50 هرتز، میزان میانگین 49.996 هرتز را به مصرفکنندگان رسانده است.
این تغییر فرکانس در نگاه اول بسیار ناچیز به نظر میرسد، اما از آنجایی که برخی ساعت های اروپا به گونهای تنظیم شدهاند که با تامین شدن فرکانس دقیق 50 هرتز زمان را به درستی نشان دهند، همین تفاوت جزئی باعث میشود تا با گذشت چند ماه، وسایل زمانسنجی وابسته به برق متناوب چیزی در حدود 6 دقیقه عقب بیفتند.
در این مورد به خصوص، مشکل به وجود آمده مربوط به یک عدم توافق بین کشورهای صربستان و کوزوو بر سر مدیریت نیروگاه برق کوزوو بود که باعث اختلاف فرکانس برق و از دست رفتن چیزی در حدود 113 گیگاوات ساعت انرژی شد. با این وجود از طرف ENTSO-E اعلام شده که انحراف فرکانس موجود برطرف شده و انتظار میرود که ساعت های اروپا دیگر دچار تاخیر نشوند.