تلسکوپ فضایی تس (TESS) ناسا که با هدف کشف هزاران سیاره فراخورشیدی و پیدا کردن موجودات فضایی و حیات در خارج از جو زمین ساخته شده، در 16 آوریل (28 فروردین) با راکت فالکون 9 کمپانی معروف اسپیس ایکس به فضا پرتاب خواهد شد.
تازهترین خبر مربوط به کمپانی هوافضای ایلان ماسک، یعنی اسپیس ایکس (SpaceX)، این است که پرچمدار راکتهای این کمپانی به زودی یک تلسکوپ فوق پیشرفته ناسا را به خارج از جو زمین میبرد.
اسپیس ایکس که به واسطه دستاوردهای بزرگش در حوزه ساخت راکتهای بازیافتی شهرت زیادی کسب کرده، با استفاده از موشک فالکون 9 «ماهواره نقشهبردار فراخورشیدی گذران» سازمان فضایی ایالات متحده را که به اختصار تس نامیده شده، به فضا خواهد برد.
در این پروژه قرار است که قویترین تلسکوپی که ناسا تا این لحظه ساخته، توسط یک راکت 70 متری فالکون به مدار در نظر گرفته شده برای گردش به دور زمین قرار بگیرد و اطلاعات مربوط به هر آنچه که برای تجهیزات آن قابل رویت است را به ثبت برساند؛ در بررسی ماموریت ماهواره تس با ما همراه باشید.
ارسال تلسکوپ فضایی تس به فضا
زمان اعلامشده برای پرتاب این تلسکوپ 18:32 به وقت ساحل شرقی آمریکا در تاریخ 16 آوریل یا 3:02 روز 28 فروردین به وقت ایران است و اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، تلسکوپ فضایی تس کمی پس از این اتفاق وظیفه اکتشاف کیهان و جمعآوری داده از اجرام آسمانی اطراف را به عهده خواهد گرفت.
تلسکوپ دیگر ناسا، یعنی فضاپیمای کپلر که مشخصا با وظیفه شکار سیارههای فراخورشیدی به فضا فرستاده شده، تا این لحظه اطلاعات شگفتانگیزی را از جهان اطراف ما به ثبت رسانده، اما از آنجایی که گفته شده به ازای هر مورد از 200 میلیارد ستاره کهکشان راه شیری، چیز در حدود 10 سیاره وجود دارد، آژانس فضایی آمریکا تلسکوپ فضایی تس را با امکاناتی فوقالعاده پیشرفتهتر ساخت.
این ماهواره فضایی که ابعادی به اندازه یک خودرو سواری دارد، برخلاف کپلر فضایی 100 برابر بزرگتر و نزدیکتر به زمین را در فضا رصد میکند. پل هرتز (Paul Hertz)،یکی از مدیران ناسا در این رابطه میگوید که اطلاعات تلسکوپ کپلر به ما نشان داد که تعداد سیارههای اطراف ما بسیار بیشتر از ستارههاست و انتظار میرود که تلسکوپ تس دید بشر به سیستمهای ستارهای نزدیک به سیاره را روشنتر کند.
از طرف دیگر اگر با رصدخانه عظیم و شگفتانگیز 8.8 میلیارد دلاری ناسا، یعنی تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) آشنا هستید، جالب است بدانید که دادههای تس پس از شروع به کار به عنوان منبعی ارزشمند از اطلاعات در اختیار هدایتکنندگان جیمز وب قرار خواهد گرفت و همچنین، تلسکوپهای زمینی تا مدتها از این دادهها استفاده خواهند کرد.
ماهواره تس نسبت به تجهیزات مشابه چه وجه تمایزی دارد؟
فضاپیمای کپلر از طریق تغییر میزان نور دریافتی از ستارههای دوردست که احتمالا به واسطه عبور سیارهها از جلوی این اجرام نورانی به وجود میآیند، تعداد زیادی سیاره فراخورشیدی را به ما معرفی کرده و با اینکه تاکنون تنها 150 هزار ستاره را تا حداکثر فاصله 3 هزار سال نوری آنالیز کرده است، نکته حیرتانگیز اینجاست که این حجم از جمعآوری داده تنها 0.25 درصد از کل فضای قابل آنالیز را پوشش میدهد!
از زمان شروع به کار این کاوشگر در سال 2009، کپلر 50 سیاره سنگی با ابعاد زمین را کشف کرده و احتمال زیست پذیری 10 مورد از این اجرام آسمانی مطرح شده است؛ به علاوه، در کل افتخار کشف چیزی در حدود 4 هزار جرم که احتمال سیاره بودن آنها مطرح شده هم به این فضاپیما تعلق دارد و استفاده از فناوری هوش مصنوعی کمپانی گوگل اخیرا کمک زیادی به آنالیز سریعتر دادههای کپلر کرده است.
با این تفاسیر تلسکوپ تس تواناییهایی متفاوت با کپلر دارد و در حالی که تقریبا 200 هزار ستارهی موجود در تمامی فضای اطراف را موردبررسی قرار میدهد، محدوده رصد این ماهواره تنها 200 سال نوری است؛ برای درک بهتر میتوان این دو فضاپیما را به صورت یک تفنگ تکتیراندازی و یک نارنجک تصور کرد که با وجود برد بالای کپلر و توانایی کاوش فضاهای بسیار دور توسط سنسورهای آن، تس فضایی نزدیکتر، به مراتب گستردهتر و همچنین دردسترستر را پوشش میدهد.
بر طبق اطلاعات موجود، وظایف شگفتانگیز تلسکوپ فضایی تس به کمک چهار دوربین سفارشی و عکسبرداری از تغییر میزان نور ستارههای اطراف صورت میگیرد و در مدت دو سال فعالیت این وسیله شگفتانگیز در فضا، هر 27 روز یک بار، بخشی متفاوت از آسمان توسط آن بررسی میشود.
انقلابی در حوزه جستجوی حیات فرازمینی
ارتباط تلسکوپ فضایی تس و رصدخانه مجهز JWST بسیار بیشتر از آن چیزی است که تصور میشود؛ محققان امیدوارند که مجموعه دادههای جمعآوریشده توسط تس اهداف خاص و اجرامی که برای تلسکوپ جیمز وب اولویت به حساب میآیند را مشخص کند و در صورت پیدا کردن سیارهای با شرایط مناسب، از طریق سنسورهای قدرتمند JWST این سیارهها با دقتی بیسابقه کاوش شوند.
از طرف دیگر، جمز وب که جایگزینی برای تلسکوپ معروف هابل به شمار میرود و از این وسیله حدودا 100 برابر قویتر است، در صورت نیاز امکان آنالیز نور دریافتی از اتمسفر سیارههای فراخورشیدی مهم را فراهم کرده و شاید کارهای مشترک JWST و تلسکوپ فضایی تس روزی به کشف حیات فرازمینی بیانجامد!
رصدخانههای زمینی هم در استفاده از اطلاعات تس حرفی برای گفتن دارند؛ به عنوان مثال تلسکوپ بزرگ ماژلان (GMT) که در سال 2023 رسما کارش را شروع میکند و به عنوان یکی از بزرگترین رصدخانههای روی سیاره فعالیت خواهد کرد، امکان آنالیز نور جو سیارههای کشفشده توسط ماهواره تس را در سطحی شگفتانگیز و حدودا 4 برابر دقیقتر از تلسکوپ جیمز وب، فراهم میکند.
پاتریک مکارتی (Patrick McCarthy)، سرپرست پروژه راهاندازی GMT میگوید که نور دریافتی از سمت ستارهها که از اتمسفر سیارههای قرار گرفته در جلوی آنها عبور کردهاند، نوع مولکولهای داخل اتمسفر موردنظر را مشخص میکنند و به عنوان مثال اگر ترکیبی از اکسیژن و متان در سیارهای فراخورشیدی پیدا شود، میتوان با اطمینان قابل قبولی حضور شکلی از حیات بر روی آن جرم آسمانی را تایید کرد.
بنابراین، همانطور که مکارتی و دیگر کارشناسان صاحبنظر، در مورد پتانسیل ماهواره تس برای توسعه اطلاعات ما درباره جهان اطراف گفتهاند، انتظار میرود که بهکارگیری این ماهواره در مدت زمانی کمتر از چند سال، مرزهای علم و دانش را به شکل چشمگیری جابهجا کند.