مصرف قرص ویتامین و مکملهای غذایی، همواره نقش مثبتی در سلامت بدن ایفا نمیکنند و بسیاری از آنها کاملا بیفایده هستند. در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت که کدامیک از قرص های ویتامین را باید مصرف و از کدامیک باید صرف نظر کنیم.
ظاهرا حفظ سلامت و تندرستی راهکار مشخصی دارد، اینکه میوه و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانیم، از ورزش غافل نشویم و قرص ویتامین مصرف کنیم؛ یا شاید هم نه!
محققان در مطالعات دهها سالهی خود، هنوز موفق به یافتن شواهدی محکم مبنی بر مفید بودن مصرف انواع قرص ویتامین برای بدن نشدهاند. در واقع مطالعات اخیر، حتی نتایج کاملا متفاوتی را رقم زدند و به احتمال مضر بودن برخی از قرص های ویتامین و مکملهای غذایی هم دلالت داشتند.
پژوهشگران به ارتباط بسیاری از این ترکیبات با برخی انواع سرطان اشاره کردهاند و برخی دیگر را سبب افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه میدانند؛ این در حالی است که علیرغم افزایش آگاهی عمومی در سالیان گذشته، همچنان بسیاری از مردم عادت به مصرف بیرویه قرص و دارو، به ویژه قرص ویتامین دارند. در ادامه با اشاره به برخی انواع مکمل و قرص ویتامین، به بررسی بایدها و نبایدهای مصرف آنها خواهیم پرداخت.
مولتی ویتامین ها
مصرف نکنید: میتوان با رژیم غذایی متعادل، نیازهای بدن را تامین کرد.
برای مدتها تصور میشد که مولتی ویتامین ها برای سلامت عمومی بدن حیاتی هستند؛ با این توجیه که ویتامین ث موجب تقویت سیستم ایمنی بدن، ویتامین آ سبب تقویت قوه بینایی و ویتامین ب باعث تامین انرژی بدن میشود.
اما در حقیقت با تغذیه مناسب، تمامی این ترکیبات قابل وصول هستند؛ مضاف بر اینکه مصرف افراطی آنها نه تنها مفید نیست، بلکه زیانبار است. نتایج یک پژوهش جامع و بلند مدت که در سال 2011 منتشر شد، حاکی از آن بود که از بین 39 هزار زن بالغ مورد مطالعه، آنهایی که به مدت طولانی مدت مولتی ویتامین مصرف میکردند بیشتر در معرض خطر مرگ و میر قرار داشتند.
ویتامین دی
مصرف کنید: موثر در استحکام بخشیدن به استخوانهای بدن است و به سختی از طریق غذا تامین میشود.
ویتامین D در جذب کلسیم نقش موثری دارد و از این طریق، سبب استحکام و تقویت استخوانها میشود؛ اما اکثر غذاهایی که میخوریم فاقد این ویتامین هستند. آفتاب گرفتن میتواند منجر به تولید ویتامین D در بدن شود که البته در زمستان یا همهی مناطق دنیا این امکان وجود ندارد. بسیاری از مطالعات اخیر نیز نشان دادهاند که مصرف روزانهی قرص ویتامین دی، در افزایش عمر افراد هم موثر است.
آنتی اکسیدان ها
مصرف نکنید: استفاده بیرویه از این مکملها با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط است. در عوض، خوردن میوه را جایگزین کنید.
ویتامین A، ویتامین C و ویتامین E؛ آنتی اکسیدان هایی هستند که به وفور در سبزیجات و میوهها (به ویژه توت و تمشک) یافت میشوند و به دلیل نقش حفاظتی در برابر سرطان، از اهمیت بسزایی برخوردارند. اما بسیاری از محققان، مصرف افراطی آنتی اکسیدان ها را برای بدن مضر تشخیص دادهاند.
در یک مطالعهی بلندمدت روی مردان سیگاری، مشخص شد که احتمال ابتلا به سرطان ریه در افرادی که به طور منظم قرص ویتامین آ مصرف میکردند، بیشتر از سایرین بوده است. نتایج پژوهش دیگری که در سال 2007 به چاپ رسید نیز، حاکی از افزایش احتمال مرگ و میر در افرادی بود که تحت مصرف مکملهای آنتی اکسیدانی نظیر بتا کاروتن، ویتامین A و ویتامین E بودند.
قرص ویتامین ث
مصرف نکنید: احتمالا تاثیری در بهبود سرماخوردگی ندارد و میتوان مرکبات را جایگزین آن کرد.
تب مصرف ویتامین C از دهه 70 میلادی و پس از توصیه یک شیمیدان امریکایی به نام «لینوس پائولینگ» بالا گرفت. اما تحقیقها یکی پس از دیگری نشان دادند که قرص ویتامین ث، بیتاثیر یا بسیار کماثر در جلوگیری از ابتلا یا بهبود سرماخوردگی است. ضمن اینکه در دُز بالا (2000 میگیگرم یا بیشتر) خطر ایجاد سنگ کلیه را نیز افزایش میدهد. بنابراین نیاز خود به این ویتامین را از غذا و میوهها تامین کنید؛ به عنوان مثال، توت فرنگی سرشار از ویتامین ث است.
ویتامین ب 3
مصرف نکنید: گنجاندن ماهی سالمون، ماهی تون و چغندر را در رژیم غذایی خود، جایگزین آن نمایید.
مدتها از ویتامین B3 به عنوان عامل کنترل بسیاری از بیماریها، از آلزایمر گرفته تا ناراحتی قلبی یاد میشد. اما تحقیقات اخیر، خط بطلانی بر این فرضیه و تجویز بیرویهی این ماده دارویی کشیدند.
مطالعهای که با مشارکت بیش از 25 هزار فرد مبتلا به بیماری قلبی ترتیب داده شد و نتایج آن در سال 2014 انتشار یافت، نشان داد که تجویز بلند مدت ویتامین B3 به منظور افزایش HDL یا کلسترول خوب بیماران، سبب کاهش بروز حمله قلبی، سکته و مرگ آنها نمیشود. علاوه بر این، در افراد دریافت کنندهی مکمل ب 3 نسبت به افرادی که دارونما دریافت میکردند؛ علائم عفونت، ناراحتی کبدی و خونریزی داخلی نیز بیشتر مشاهده شد.
پروبیوتیک ها
مصرف نکنید: شواهد علمی محکمی دال بر مفید بودن آنها وجود ندارد، در عوض ماست را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
از پروبیوتیکها به عنوان باکتریهای مفیدی یاد میشود که به ویژه در کارکرد صحیح دستگاه گوارش نقش دارند. قرصهای پروبیوتیک به وفور و با قیمتی ارزان به فروش میرسند و سهم بزرگی در بازار دارو را به خود اختصاص دادهاند. اما محققان در مورد تاثیر قابل توجه آنها بر سلامت بدن اتفاق نظر ندارند؛ ضمن اینکه میتوان نیاز بدن به این باکتریها را با خوردن ماست و سایر مواد غذایی تخمیری، تامین کرد.
قرص زینک
مصرف کنید: از معدود ترکیبات موثر در بهبود زودهنگام سرماخوردگی است.
محققان قرص روی یا زینک را برخلاف ویتامین ث برای مقابله با سرماخوردگی موثر تشخیص دادهاند. ظاهرا این مادهی معدنی در روند تکثیر «رینوویرس ها» که عامل سرماخوردگی رایج هستند، اخلال ایجاد میکند. در مطالعاتی که با تجویز قرص زینک و دارونما به دو گروه از افراد سرماخورده به انجام رسید، بهبود زودهنگام بیماران دریافت کنندهی زینک و به درازا کشیدن دورهی بیماری افراد گروه دیگر مشاهده شده است.
ویتامین ای
مصرف نکنید: فزونی آن، خطر ابتلا به برخی انواع سرطان را افزایش میدهد و میتوان مصرف اسفناج را جایگزین کرد.
ویتامین E همانطور که اشاره شد خاصیت آنتی اکسیدانی دارد و به دلیل اثر حفاظتی در برابر سرطان، پرطرفدار است. اما در یک مطالعهی جامع که با حضور 36 هزار مرد انجام شد و نتایج آن در سال 2011 انتشار یافت، نه تنها کاهش بلکه افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات در افراد مصرف کنندهی قرص ویتامین ای نسبت به افراد دریافت کنندهی دارونما مشاهده شد.
نتایج مطالعه دیگری نیز در سال 2005، دُز بالای این ویتامین را موجب افزایش احتمال مرگ و میر تشخیص داد. بنابراین اگر علاقهمند به تامین ویتامین E مورد نیاز بدن خود هستید، قرص ویتامین را فراموش کنید و سبزیجاتی که برگهای سبز تیره رنگ دارند (نظیر اسفناج) را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
اسید فولیک
مصرف کنید: اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید.
فولیک اسید نوعی ویتامین ب است که بدن ما از آن برای تولید سلولهای جدید استفاده میکند. مرکز تحققات پزشکی NIH در امریکا، به زنان باردار توصیه کرده است به طور روزانه 400 میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند تا نیاز بدنشان به این ماده با توجه به حمل یک جنین در حال رشد، تامین شود.
همچنین مطالعات بسیاری نیز، تامین اسید فولیک مورد نیاز بدن مادر در حین و پیش از دورهی بارداری را، عاملی موثر برای کاهش احتمال بروز نقص در تشکیل لوله عصبی جنین و نارساییهای مادرزادی و مرگبار مغزی و نخاعی دانستهاند.