قبل از اختراع ساعت زنگدار انسان ها چگونه از خواب بیدار می شدند؟

یکی از اختراعات دست بشر که کاملا جهانی شده و شما در هر خانه ای آن را مشاهده می کنید ساعت زنگدار است که وظیفه اصلی آن بیدار کردن انسان ها از رویاهای خوش است. با شنیدن صدار زنگ ساعت زنگدار باید دست از رویاهای خود بکشیم و قدم در واقعیت زندگی بگذاریم. اما سوال اینجاست که قبل از اختراع ساعت زنگدار انسان ها چگونه از خواب بیدار می شدند؟

بیاد داشته باشیدکه ساعت زنگدار یکی از نوآوری های اخیر بشر است و قبل از آن انسان ها برای قرون متمادی باید بدون چنین ابزار موثری از خواب برمی خواستند. اما براستی آنان با استفاده از چه روشی از خواب بیدار می شدند؟
یونانیان و مصریان باستان دست به ساخت ساعت آفتابی و برج های سنگی زدند که زمان را نشان می داد. در واقع سایه در این روش به عنوان شاخص زمان در نظر گرفته می شد. بعدها و در سالها ۱۵۰۰ قبل از میلاد، انسان دست به ساخت ابزارهای دیگری برای نمایش زمان زد. ساعت آبی، چراغ نفتی و ساعت شنی از جمله این نوآوری ها بودند که با استفاده از شن، آب و یا دیگر مواد زمان را نشان می دادند.

اما در این حوزه یکی از جالب ترین اختراعات، متعلق به چینی ها بود. آنها ساعت شمی را اختراع کردن که می توانست در زمانهای مورد نظر زنگی را به صدا درآود. با این وجود همه این نو آوری ها در یک وجه مشترک بودند؛ اینکه نمی شد چندان به آنها اعتماد کرد. و تا زمانیکه ساعت زنگدار اختراع شد باید اعتراف کرد که انسان تنها بر یک ساعت متکی بود و آن هم ساعت بیولوژیک بدن بود که بر اساس دو فرایند کار می کرد.
انسانها دو فرایند بیولوژیکی دارند که الگوهای طبیعی خواب و بیداری آنها را تشکیل می دهند. یکی از این دو فرایند هم ایستایی یا homeostasis و دیگری ریتم های شبانه یا circadian rhythms نام دارد. پروسه نخست یک پروسه سیگنال ساز است که توسط ناحیه هیپوتالاموس مغز کنترل می شود. این فرایند با ارسال سیگنال هایی به فرد خوابیده هشدار می دهد که زمان بیدار شدن است.

ریتم های شبانه نیز که توسط هیپوتالاموس مغز کنترل می شود یک فرایند مشابه است. این فرایند با تاریکی شب و روشنی روز خود را تطابق داده و لذا می تواند به صورت خود کار زمان بیدار شدن را اعلام کند.

عوامل موثر در بیدار شدن انسان قبل از اختراع ساعت زنگدار

تحقیقات نشان می دهد که در زمان های گذشته و در بریتانیا، انسان ها تخت خود را به سمت شرق جهت دهی می کردند، زیرا معتقد بودند که عیسی مسیح از آنجا ظهور خواهد کرد، هرچند این امر به آنان کمک می کرد که با اولین تشعشع خورشید از خواب بیدار شوند. کما اینکه نباید صداهای طبیعی مانند صدای گاو یا خروس و یا صدای پرندگان برای بیدار انسان عصر قبل از مدرنیته را فراموش کرد.

در سال های ۱۶۰۰ و نیز ۱۷۰۰ میلادی، توانایی انسان برای بیدار شدن خود بخود کاهش یافت و اتکای وی به ساعت زنگدار بیشتر شد. ساعت زنگدار آن دوره به ساعت های فانوسی موسوم بودند. ساعت های فانوسی یا lantern clocks که ویژگی عمده آنها قابلیت در زنگ زدن بود. در سالهای بعد از ۱۸۰۰ میلادی، در بریتانیا افراد متمول نیروهایی را با عنوان knocker-uppers استخدام می کردند.

این افراد یک چوب بلند در دست داشته و در زمان مقرر بر پشت پنجره می زدند و ساعت را اعلام می کردند. آنها همچنین از یک نی بلند بهره می برند؛ در داخل نی چیزی شبیه به سنگ قرار می دادند و به سمت پنجره های مشخصی فوت می کردند. با برخورد جسم سخت به پنجره فرد از خواب بیدار می شد. البته نگهبان های انسانی زمان بتدریج جای خود را به ساعت زنگدار ارزان قمیت دادند که در دهه های ۳۰ و ۴۰ میلادی قرن بیستم بتدریج در جوامع مختلف رواج پیدا کردند، روندی که تا به امروز ادامه داشته است.

وابستگی انسان مدرن به ساعت زنگدار

اما آیا وابستگی انسان مدرن به ساعت زنگدار مقوله مثبتی است؟ به احتمال زیاد خیر. متاسفانه خواب اولویت خود را در دنیای مدرن از دست داده است و انسان مدرن ترجیح می دهد که کمتر بخوابد. انسان های مدرن درصدد هستند تا فرصت بیشتری برای بیدار ماندن خلق کنند و به امورات مختلف خود و یا شاید هم تماشای بیشتر تلویزیون و یا کار با اینترنت بپردازند.

ما انسان های مدرن بیشتر کار می کنیم و تا دیر وقت بیداریم. بر این اساس انسان مدرن برای بیدار شدن به ساعت زنگدار نیاز دارد و این در حالیست که باید خواب انسان به اندازه ای می بود که با ساعت زیستی بیدار می شد.
قبل از مدرنیزسیون جوامع انسان، بهای بسیاری به خواب داده می شد، اما ارزشی که انسان برای خواب و سلامت ناشی از آن قائل بود بتدریج در دنیای مدرن کمرنگ شد. انسان مدرن باید از انسان قبل از خود یک درس بزرگ را بیاموزد؛ اینکه خواب اهمیت بسیار بالایی دارد و باید در مرکز برنامه های ۲۴ ساعته بشر قرار گیرد. انسان مدرن باید خواب را برای خود یک گنج تصور کند و و اجازه ندهد تا دلمشغولی هاس دنیای مدرن از اهمیت این گنج بکاهد.