همه احتمال‌های منشا بوی بد تهران بررسی شدند + نتایج

دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش‌ لایه‌های زمین گفت همه احتمال‌های بوی بد تهران از جمله مرکز پسماند آراد کوه شهرداری تهران، فاضلاب قدیمی ساختمان پلاسکو، گازهای خروجی آتشفشان دماوند و پالایشگاه تهران بررسی شدند. در ادامه نتایج این پژوهش را بررسی می‌کنیم.

روز چهارشنبه 12 دی 1397 بوی بسیار بدی در سطح شهر تهران، قم، ابهر، کرج و حوالی آبیک پخش شده بود که شهروندان را آزار می‌داد. در همین رابطه دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش‌ لایه‌های زمین عنوان کرد 8 منشا احتمالی بوی بد تهران شامل کارخانه‌های تولید شیر، پالایشگاه تهران، شرکت گاز، شرکت آب و فاضلاب، مرکز پسماند آرادکوه شهرداری تهران، فاضلاب قدیمی ساختمان پلاسکو، وارونگی هوا و گازهای خروجی آتشفشان دماوند مورد بررسی قرار گرفتند که پس از بررسی، احتمال اینکه آن‌ها منشا بوی بد تهران باشند منتفی شد، اما یک احتمال وجود دارد که آن هم در حال راستی‌آزمایی است.

دکتر علی بیت‌اللهی، عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت در زمینه انتشار بوی بد تهران در تاریخ 12 دی‌ماه سال جاری، جلسه‌ای در محل سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران برگزار کردیم. در آن جلسه مطرح شد که مکانی در حوالی ایستگاه شادآباد (ایستگاه ثبت کیفیت و آلودگی هوا) کانون انتشار بو بوده است. البته در گزینه‌هایی که بررسی کردیم، این موضوع مورد توجه قرار نگرفت. با توجه به اینکه موضوع بوی بد تهران می‌بایست پیگیری شود یک تیم از کارشناسان مجرب محیط زیست تهران به منطقه شادآباد اعزام کردیم تا از منطقه بازدید کرده و با ساکنان آنجا مصاحبه کنند.

بررسی 8 منشا احتمالی بوی بد تهران

1.‌ کارخانه‌های تولید شیر

دکتر علی بیت‌اللهی اظهار کرد در محدوده شادآباد تهران کارخانه‌های شیر و مجموعه‌های صنعتی وجود داشت که کارشناسان آن‌ها را بررسی کردند و هیچ اتفاقی که دلیلی برای بوی بد تهران باشد، پیدا نشد. همچنین مراکز و نهادهایی که ممکن بود مواد و آلاینده‌های آن‌ها پتانسیل تولید گازهای بدبو را داشته باشند، مورد بررسی میدانی قرار گرفته و از آن‌ها استعلام گرفته شد، اما هیچ‌کدام از نهادهای بررسی شده محصولات و فعالیت‌های خود را مرتبط با بوی بد تهران نمی‌دانند و هرگونه سهمی از انتشار این بوی بد را رد می‌کنند.

2. شرکت گاز

بیت‌اللهی در ادامه افزود یکی از منشاهای احتمالی بوی بد تهران، شرکت گاز تهران است که احتمال دارد نشت مرکاپتان بوی بد را پخش کرده باشد. علاوه بر اینکه شرکت گاز به صورت اعلام عمومی این مورد را تکذیب کرد، مدیرعامل شرکت گاز تهران در جلسه‌ای که برای بررسی بوی بد تهران برگزار شد، حضور یافت و عنوان کرد هیچ سانحه یا نشتی در شبکه گاز رخ نداده است و این بو به شرکت گاز مرتبط نیست. بنابراین این منشا احتمالی نیز رد می‌شود.

3. شرکت آب و فاضلاب

بیت‌اللهی در ادامه بیان کرد احتمال داده می‌شد که شکستگی لوله فاضلاب منشا بوی بد تهران باشد، اما نماینده این شرکت در کارگروه مخاطرات زلزله استان تهران اعلام کرد که در روز 12 دی‌ماه هیچ‌گونه سانحه‌ای در شبکه فاضلاب رخ نداده است، بنابراین این احمال نیز منتفی شد.

4. مرکز پسماند آراد کوه شهرداری تهران

دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش‌ لایه‌های زمین در ادامه عنوان کرد احتمال دارد سوزاندن زباله‌ها در مرکز پسماند آراد کوه شهرداری تهران منشا بوی بد تهران باشد، اما این مرکز نیز هرگونه بوی انتشار یافته از سوی زباله‌ها، شیرابه‌ها و سوزاندن پسماندها را تکذیب کرد. نماینده این مرکز نیز در جلسه‌ای که برای بررسی منشا بوی بد تهران برگزار شد حضور داشت و نقش نداشتن این مرکز در انتشار بوی بد تهران را تایید کرد.

5. پالایشگاه تهران

دکتر بیت‌اللهی گفت یکی دیگر از منشاهای احتمالی بوی بد تهران به نشت گازهای گوگردی از پالایشگاه تهران مربوط می‌شود، اما پالایشگاه تهران به صورت رسمی اعلام کرد این پالایشکاه هیچ نقشی در انتشار بوی بد تهران ندارد.

6. فاضلاب قدیمی ساختمان پلاسکو

این مقام مسئول تاکید کرد یکی از فرضیه‌ها به پخش گازهای محبوس فاضلابی ساختمان پلاسکو ارتباط داده شد، اما بر اساس مدل‌سازی سازمان هواشناسی، بررسی‌های انجام شده و همزمانی احساس بو در مناطق دور از این ساختمان نشان می‌دهد که فاضلاب قدیمی ساختمان پلاسکو نمی‌تواند منشا بوی بد تهران باشد.

7. وارونگی و آلودگی هوا

وی افزود به طور کلی فرضیه وارونگی و آلودگی هوا همه ساله اتفاق می‌افتاد و نمی‌تواند منشا بوی بد تهران باشد؛ زیرا اگر این بو به آلودگی هوا مرتبط بود در سال‌های گذشته نیز باید استشمام می‌شد.

8. گازهای خروجی آتشفشان دماوند

دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش‌ لایه‌های زمین در ادامه بیان کرد بر اساس بررسی‌های انجام شده  اثرهای گازهای خروجی آتشفشان دماوند نمی‌تواند منشا بوی بد تهران باشد؛ زیرا جهت وزش باد در آن روز از سمت تهران به سمت دماوند بوده است و به همین دلیل این مورد منتفی است.

به طور کلی با بررسی‌های انجام شده عامل انسان‌ساختی به عنوان منشا بوی بد تهران در 12 دی‌ماه سال 1397 تشخیص داده نشد. همچنین از مراکز مختلف استعلام گرفته شد و پدافند غیر عاملی یا عواملی همانند آن که منشا بوی بد تهران باشند گزارش نشده است. بر اساس دیدگاه کارشناسی نماینده‌های نهادهای تخصصی عضو کارگروه مخاطرات زلزله (کارگروه‌های ملی، استانی و شهر تهران) میان بوی بد تهران و عوامل لرزه‌ای نشانگر‌هایی مشاهده نشده است و به همین دلیل بوی بد تهران با زلزله یا تنش‌های تکتونیکی ارتباطی ندارد.

ارتباط زلزله با بوی بد تهران

دکتر بیت‌اللهی عنوان کرد به صورت غیرسازمانی و از نظر کارشناسی شخصی بر این باورم که تاثیر تجمع تنش‌های تکتونیکی در پخش گازهای متصاعده در تهران به عنوان یکی از فرضیه‌های منشا بوی بد تهران محسوب می‌شود. در همین رابطه گروهی تخصصی ایجاد شده است و راستی‌آزمایی همه ادعاها، انکارها و اعلامیه‌ها را آغاز کرده‌ایم. هرچند امیدواریم که مواردی چون عامل انسان‌ساخت منشا بوی بد تهران باشد، اما بر اساس بررسی‌ها، اطلاعات، مذاکره‌ها و ماهیت پدیده به این نتیجه رسیده‌ام که نقش عوامل لرزه‌ای به عنوان یک فرضیه محتمل برای منشا بوی زلزله به حساب می‌آید.

وی افزود در بسیاری از مقاله‌ها و گزارش‌ها به موضوع انتشار بویی شبیه گازهای سولفور دی اکساید پیش از وقوع زلزله اشاره شده است؛ برای مثال در کتاب تاریخ زمین‌لرزه‌های ایران که توسط امبرسیز و ملویل نوشته شد و ابوالحسن رده آمده نیز آن را ترجمه کرده است، زمین لرزه 1868 میلادی در حصار گلی در دریاچه نمک از این نظر مورد توجه قرار می‌گیرد که قدیمی‌­ترین کوشش شناخته شده برای پیوند دادن رفتار بی‌هنجار جانوران قبل از یک زمین­‌لرزه با خود پدیده زمین­‌لرزه و نیز با اثرهای آن روی مخابرات تلگرافی است.

دبیر کارگروه ملی زلزله و لغزش‌ لایه‌های زمین در ادامه افزود یک دانشمند ایرانی که نام او مشخص نیست در روزنامه دولتی 7/6/1285 ق نوشته بود:

در 10 جمادی الاول در همه جا مخابرات به وسیله خطوط تلگراف دستخوش دشواری بسیار و دریافت ضعیف شد که از آن می‌­توان این نتیجه را گرفت که هنگامی که زمین لرزه­‌ای نزدیک به روی دادن باشد، روز پیش از آن شدت الکتریسیته در زمین بیشتر می‌­شود و در نتیجه مخابرات تلگرافی را دشوار می‌‌کند. در شب مورد بحث، پیش از جنبیدن زمین و نزدیک به رویداد زمین­‌لرزه، جانوران و پرندگان ناله و فریاد می‌­کردند و بیشتر مردم بوی زننده‌­ای مانند بوی گوگرد حس می­‌کردند که سبب دست دادن احساس تهوع می‌­شد. از آنجا که حس بویایی جانوران حساس‌­تر از آدمیان است، ممکن است همین بو دلیل سر و صداهایی که جانوران می‌­کردند، بوده باشد. سبب آن است که بخارهایی در درون کره زمین محصور هستند در نتیجه رویداد یک زمین‌لرزه از ترک‌ها و شکاف‌های زمین به بیرون راه می‌یابند.

دکتر بیت‌اللهی در پایان خاطرنشان کرد:

باید به این موضوع توجه کنیم که توابع ژئوفیزیکی توابع چندجوابی بوده و صرفا با مشاهده یک پدیده یا مشاهده نکردن یک پدیده مرتبط با پدیده‌های فیزیک زمین، دلیل بر ایجاد رابطه و یا عدم رابطه علت و معلولی بین آن پدیده ژئوفیزیکی چون زلزله و نشانگرهای مرتبط با آن نمی‌شود و لازم است با تجمیع اطلاعات، سعی در ایجاد رابطه بین پدیده و آثار و نشانگرهای آن کرد. به عنوان مثال نبود رخداد خردلرزه‌ها دلیل بر نبود بی‌هنجاری لرزه‌ای در لایه‌های زمین نیست، همچنین که احساس بوی نامطبوع نیز دلیل بر رخداد قطعی زلزله در یک گستره نخواهد بود. نباید یک فرضیه و یا فرض یک احتمال، نفی‌کننده کار بر روی فرضیه و موارد محتمل دیگر باشد.