آیا ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف به پایان راه خود رسیده است؟

ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف تنها ناو هواپیمابر نیروی دریایی فدراسیون روسیه است که از چند ماه پیش برای تعمیر موقتا از خدمت خارج شد. اما اخیرا اخباری مبنی بر تصمیم احتمالی مسکو برای بازنشسته کردن دائمی آن به گوش می‌رسد.

نیروی دریایی شوروی در سال 1981 خواهان یک ناو هواپیمابر جدید بود تا بتواند با نیروی دریایی آمریکا رقابت کند. بدین ترتیب در سال 1982 ساخت ناو هواپیمابر جدید در صنایع کشتی سازی دریای سیاه واقع در اوکراین (که در آن زمان بخشی از شوروی بود) آغاز و پس از 8 سال، ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف در دسامبر 1991 به عنوان اولین ناو از کلاس خود (کلاس کوزنتسوف) وارد خدمت در نیروی دریایی شوروی شد که نفس‌های آخر خود را می‌کشید.

درست یک سال پس از ورود به خدمت ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف، اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید و کوزنتسوف به نیروی دریایی فدراسیون روسیه به ارث رسید.

ناگفته نماند دیگر ناو هواپیمابر از این کلاس که ریگا نام داشت (سپس به واریاژ تغییر نام داد)، پس از فروپاشی شوروی درحال که 68 درصد از مراحل ساخت آن انجام شده بود، به صورت ناقص رها شد تا اینکه در سال 1998 اوکراین آن را به چین فروخت. چینی‌ها از پس از تکمیل ریگا، آن را با نام لیائونینگ وارد خدمت در نیروی دریایی خلق چین کردند. گویا ریگا برخلاف خواهرش محکوم به این بود که به کمونیست‌ها خدمت کند.

ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف برخلاف اَبَر ناوهای هواپیمابر آمریکایی که هسته‌ای هستند، یک ناو دیزلی است و برد بسیار کمتری دارد. همچنین ابر ناو هواپیمابر محسوب نمی‌شود و نصف یک ابرناو هواپیمابر آمریکایی هواپیما حمل می‌کند.

ناو روسی برای به پرواز در آوردن هواپیما از روش پرش اسکی استفاده می‌کند که در مقایسه با روش پرتاب با کاتاپولت ناوهای آمریکایی، محدودیت زیادی برای به پرواز در اوردن هواپیما دارد. همچنین هواپیماهایی که حمل می‌کند نیز از هواپیماهای ناونشین غربی و حتی چینی بسیار عقب‌تر هستند.

اما یک تفاوت با ناوهای غربی دارد و آن این است که آدمیرال کوزنتسوف نه تنها یک ناو هواپیمابر است، بلکه بر خلاف انواع غربی، هم اندازه یک ناوچه نیز موشک‌های ضد کشتی با خود دارد.

آدمیرال کوزنتسوف در طول عمر خدمتی خود تجربه جنگی نداشت و بین سال‌های 1991 تا 2015 تنها 6 بار عازم گشت شد. تا اینکه جنگ سوریه آغاز و این ناو در نوامبر 2016 وارد آب‌های مدیترانه شد و تا پایان 2016 به انجام عملیات رزمی در سوریه به ویژه علیه تروریست‌های داعش و النصره در سوریه پرداخت. این ناو در طول دوره دو ماهه حضور خود در سویه، مجموعا 420 عملیات رزمی انجام داد.

ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف در طول دوره عملیاتی‌اش در سوریه، طی سه هفته دو هواپیما، یک فروند جنگنده چندمنظوره نسل 4 سوخوی Su-33 و یک فروند جنگنده نسل 4.5 میگ-29K، را از دست داد که خوشبختانه در هر دو سانحه خلبانان نجات یافتند. اما دلیل هر دو سقوط نقص فنی کابل فرود روی عرشه پرواز ناو بود که خراب بود و نتوانست هواپیماها را هنگام فرود روی ناو نگه دارد و باعث شد هواپیماها در آب سقوط کنند. به همین دلیل هواپیماهای مستقر روی ناو به پایگاه هوایی حمیمیم در لاذقیه منتقل و آدمیرال کوزنتسوف کارزار سوریه را به مقصد روسیه ترک کرد.

ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف در 9 فوریه 2017 به روسیه رسید و به منظور افزایش عمر خدمتی‌اش تا 25 سال دیگر و همچنین اعمال تعمیرات،‌ موقتا از خدمت خارج تا دستخوش بروزرسانی و بازآماد (اورهال) در حوض شناور PD-50 متعلق به صنایع کشتی سازی شماره 82 در مورمانسک شود.

اما این اورهال برای ناو خوش یمن نبود. در اکتبر 2018، به دلیل از کار افتادن منبع برق،‌ حوض شناور PD-50 زیر ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف غرق و یکی از جرثقیل‌های 70 تنی آن نیز روی عرضه ناو سقوط کرد که گودالی در ابعاد 4 متر در 5 متر و عمق 5 متر روی ناو ایجاد کرد. در پی این حادثه یک نفر کشته، یک نفر مفقود و چند کارگر نیز زخمی شدند.

PD-50 بزگترین حوض شناور روسیه و تنها حوض شناوری بود که می‌توانست پذیرای کشتی بزرگی همچون آدمیرال کوزنتسوف باشد. این حوض شناور در دهه 1980 میلادی توسط سوئد برای نیروی دریایی شوروی ساخته شد و روسیه دیگر جایگزینی برای آن ندارد.

البته پیش از بروز آسیب وارده ناشی از غرق شدن PD-50 نیز درباره سرنوشت این ناو اختلاف نظارتی وجود داشت. در طول چند دهه اخیر این ناو از آتش سوزی، برق گرفتی منجر به مرگ خدمه، قطع بودجه و انفجار دیگ‌های بخار رنج برده است. این کشتی آنقدر غیر قابل اعتماد است که همواره در طول سفرهای طولانی‌اش یک کشتی یدک کش سایه به سایه آن حرکت می‌کند تا در صورتی از کار افتادن کشتی، آن را به سوی خشکی بکشد.

همچنین پیش از سانحه PD-50،‌ تعدادی از بازرسان هزینه نوسازی کشتی و کارایی آن را زیر سوال بردند. شماری از کارشناسان نظامی روسیه نیز در روزنامه‌ها و مجلات نظامی این کشور نیز ناو هواپیمابر آدمیرال کوزنتسوف و بازسازی و اورهال آن را مورد انتقاد قرار داده و خواهان بازنگری این تصمیمات شدند.

در حال حاضر روسیه توان فنی و اقتصادی لازم برای بازسازی ناو هواپیمابر قدیمی خود و البته ساخت نمونه‌های جدید را ندارد. به گفته منابعی در نیروی دریایی این کشور، در صورتی که وزارت دفاع روسیه نتواند جایگزینی برای PD-50 پیدا کند، ممکن است این ناو را برای همیشه از خدمت خارج و پس از 18 سال به سفر تک ناو هواپیمابر خود پایان دهد.