بررسی چالش‌های صنعت خودرو در سال جدید

صنعت خودرو ایران در سال گذشته با چالش‌های متعددی چون کاهش شدید تولید خودرو، مشکلات تامین قطعات، نحوه قیمت‌گذاری خودرو و ممنوعیت واردات مواجه شد که این چالش‌ها در سال جدید نیز ادامه خواهد داشت.

صنعت خودرو ایران در سال 97 با چالش‌های زیادی روبه‌رو شد که بسیاری از آن‌ها برطرف نشده است و این صنعت در سال جدید نیز با آن مواجه خواهد بود. از این چالش‌ها می‌توان به کاهش میزان تولید خودروسازان داخلی، التهاب بازار، تغییر نحوه قیمت‌گذاری و تداوم ممنوعیت واردات خودرو اشاره کرده که از سال گذشته شروع شده و در سال جدید نیز ادامه خواهد داشت. از این رو هر یک از چالش‌ها را در سال 98 بررسی می‌کنیم تا از سرنوشت احتمالی صنعت خودرو مطلع شویم.

 چالش‌های صنعت خودرو در سال 98

آیا تولید رونق پیدا می‌کند؟

از اصلی‌ترین چالش‌های صنعت خودرو در سال 98 می‌توان به میزان تولید خودروسازان داخلی اشاره کرد؛ چراکه در سال 97 میزان تولید به شدت کاهش پیدا کرد. در ابتدای سال گذشته خودروسازان بر این باور بودند که می‌توانند میزان تولید خود را به بیش از 1 میلیون و 650 هزار دستگاه برسانند و رکورد تولید سال 90 را بشکنند، اما شرایطی تحریم و نوسان‌های ارزی باعث شد تا دوران رکود تولید را طی کنیم. دو مشکل رشد نرخ ارز و محدودیت‌های دسترسی به ارز دولتی خودروسازان را به دردسر انداخت.

مروری بر شروع مشکلات صنعت خودرو

قطعه‌سازان و خودروسازان داخلی که پیش از آن با ارز ارزان مواد اولیه خود را تهیه می‌کردند و باز هم از زیان سخن می‌گفتند، به ناچار می‌بایست با ارز گران‌تری مواد اولیه را خریداری کنند که چنین عاملی بر روی هزینه تولید و بهای تمام شده محصولات تاثیر مستقیمی گذاشت و در همان ابتدای سال 97 به بازار شوک بزرگی وارد شد. با خروج ترامپ و آمریکا از برجام، صنعت خودرو با شوک دوم رو‌به‌رو شد و مجددا تحریم‌های علیه صنعت خودروسازی کشور افزایش پیدا کرد. از این رو خودروسازان خارجی یک به یک ایران را به دلیل پیروی از آمریکا و مشکلات مربوط به تبادل‌های بانکی ترک کردند.

مشکلات مربوط به تامین قطعات

این چالش‌ها باعث شد خودروسازان برای تامین قطعات از خارج نیز با مشکل دچار شوند و روند تولید خودرو به میزان چشمگیری کاهش پیدا کند. البته دولت برای خودروسازان و قطعه‌سازان تسهیلات 4 هزار میلیارد تومانی را در نظر گرفت و حتی مجوزهایی نیز برای افزایش قیمت خودرو صادر شد که سرانجام به میزان اندکی از روند نزولی تولید خودرو کاهش یافت، اما به طور کلی صنعت خودرو کشور از لحاظ تولید با بحران مواجه شده و قطعه‌سازان نیز 10 هزار نفر از نیروی خود را تعدیل کردند.

روند تولید در سال 98

تاکنون آمار دقیقی از تولید خودرو تا پایان سال 97 منتشر نشده است، اما شواهد از تولید کمتر از 1 میلیون دستگاه حکایت دارد. اگر تولید خودرو در سال 97 را 1 میلیون دستگاه در نظر بگیریم، میزان تولید سال 97 نسبت به سال 96 حدود 30 درصد کاهش پیدا کرده است. در این شرایط این سوال مطرح می‌شود که آیا در سال 98 چالش تولید خودرو برطرف می‌شود یا همچنان ادامه خواهد داشت و حتی وضعیت بحرانی‌تر می‌شود. برخی از کارشناسان در پاسخ به این پرسش از بدتر شدن وضعیت تولید سخن می‌گویند و برخی نیز بر این باورند که با ورود به موقع مسئولان می‌توان شرایط تولید را بهبود بخشید.

کارشناسانی که از بدتر شدن وضعیت تولید سخن می‌گویند،‌ معتقدند در سال 98 تحریم‌ها و شرایط اقتصادی بهبود پیدا نمی‌کند و ممکن است این شرایط حتی بدتر نیز شود. همچنین میزان قطعات موجود در انبار خودروسازان نیز رو به پایان است که چنین عاملی کاهش تولید را در پی خواهد داشت. البته دولت با اختصاص تسهیلات مالی به خودروسازان باعث شد در سال گذشته شرایط تولید بدتر نشود، هرچند توان ارزی و ریالی دولت نیز کافی نخواهد بود. کارشناسان خوش‌بین نیز معتقدند وضعیت تحریم‌ها و اقتصادی بهبود پیدا خواهد کرد و میزان تولید نیز با رشد همراه می‌شود. به هر حال باید منتظر بمانیم صنعت خودرو چگونه با این چالش دست و پنجه نرم می‌کند.

بازار خودرو آشفته است

کمبود تولید با افزایش قیمت خودرو در بازار ارتباط مستقیمی دارد و این مورد را به وضوح در سال گذشته مشاهده کردیم. در سال گذشته بسیاری از مصرف‌کنندگان واقعی نیز از خرید خودرو منصرف شدند؛ زیرا قدرت خرید آن‌ها با قیمت‌های افزایش پیدا کرده هیچ تناسبی نداشت. بازار خودرو به قدری آشفته شد که همه از عبارت‌های پراید 50 میلیون تومانی و پژو 100 میلیون تومانی استفاده می‌کردند. البته نباید از سوءاستفاده دلالان و واسطه‌ها در این آشفته بازار غافل شد.

البته خودروسازان با استفاده از اجرای طرح‌های پیش‌فروش و فروش فوری سعی داشتند تا قیمت را در بازار کنترل کنند، اما این ترفند نیز کارساز نبود؛ زیرا به دلیل کاهش تولید با مشکل محدودیت عرضه مواجه بودند و قیمت‌های این خودروها بسیار پایین‌تر از نرخ بازار فروش بوده است. با توجه به اینکه کاهش تولید دلیل اصلی آشفته شدن بازار محسوب می‌شود، تا زمانی که این مشکل برطرف نشود، این آشفته بازار به ثبات نخواهد رسید. همچنین کارشناسان می‌گویند تا زمانی که میان کارخانه و بازار خودرو فاصله زیادی باشد، دلالان از این فرصت استفاده کرده و باعث آشفتگی بازار می‌شوند.

عدم رعایت مصوبه قیمت خودرو

نحوه قیمت‌گذاری خودروهای داخلی در سال 97 جزو چالش‌های صنعت خودرو کشور محسوب می‌شود که تاکنون برطرف نشده است. در سال گذشته در ابتدا شورای رقابت قیمت خودرو را تعیین می‌کرد که پس از چند ماه اختیارات این سازمان در تعیین قیمت خودرو برداشته شد. خودروسازان داخلی به ناچار بر اساس مصوبه‌های قیمتی شواری رقابت محصولات خود را به فروش می‌رسانند که این عامل را در افزایش زیان‌های خود تاثیرگذار می‌دانستند. از این رو با فشار خودروسازان دولت مجبور شد این وظیفه را از روی دوش شورای رقابت بردارد و با آزادسازی قیمت موافقت کرد.

پس از حذف شورای رقابت، ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان وظیفه قیمت‌گذاری خودرو را بر عهده گرفتند. البته فرایند آزادسازی قیمت خودرو با توجه به واکنش مشتریان چند ماهی طول کشید. سرانجام دولت تصمیم گرفت تا قیمت خودرو بر اساس 5 درصد کمتر از نرخ حاشیه بازار تعیین شود، این مصوبه باعث شد تا خودروسازان به جبران زیان‌های خود امیدوار باشند و دست دلالان نیز از صنعت خودرو کوتاه شود، اما دولت پس از مدتی فرمول جدید قیمت‌گذاری را به صورت کامل اجرا نکرد. به همین دلیل باید منتظر بمانیم تا ببینیم در سال 98 نحوه قیمت‌گذاری خودرو دقیقا با چه فرمولی اجرا خواهد شد.

کیفیت متوسط محصولات

تاکنون آمار دقیقی از تغییر کیفیت خودروهای وارداتی پس از شروع دور جدید تحریم‌های علیه صنعت خودرو ایران منتشر نشده است، اما بدون شک تحریم‌ها و خروج شرکت‌های معتبر خارجی باعث کاهش کیفیت محصولات خودروسازان خواهد شد. از این رو با توجه به تحریم‌ها و خروج شرکت‌های خارجی، مراحل انتقال فناوری و تکنولوژی روز دنیا برای صنعت خودرو کشور امکان‌پذیر نخواهد بود. در واقع قرار بود برخی از محصولات از خطوط تولید کنار گذاشته شوند، اما با این شرایط در سال جدید باز هم تولید خواهند شد. تحریم‌ها باعث شد تا خودروسازان برای دسترسی به قطعات و مواد اولیه با مشکل دچار شوند که چنین عاملی شاید در سال 97 تاثیر مستقیمی روی کیفیت خودرو نگذاشته باشد، اما بدون شک در سال جاری تاثیرگذار خواهد بود.

ممنوعیت واردات ادامه خواهد داشت

بر اساس تصمیم دولت در خرداد سال 97، ثبت سفارش خودرو ممنوع اعلام شد و همچنان مدت این ممنوعیت ادامه دارد. برای این ممنوعیت چشم‌انداز روشنی در نظر گرفته نشده است و دولت با ممنوعیت واردات خودرو قصد دارد قسمتی از پروژه مدیریت منابع ارزی را اجرا کند. البته با توجه به اینکه از لحاظ ارزی کشورمان در شرایط مناسبی قرار ندارد و در بودجه دولت نیز درآمدی از محل واردات خودرو در نظر گرفته نشده است، بدون شک ممنوعیت واردات خودرو ادامه خواهد داشت.