گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
کمبود یا مصرف بیش از حد آب می‌تواند باعث ایجاد هیپرناترمی (Hypernatremia) و هیپوناترمی (Hyponatremia) در افراد شود. در این مقاله شما را با دلایل و عوارض عدم تعادل سدیم در بدن آشنا خواهیم کرد.
تمام سلول‌های بدن برای زنده ماندن نیازمند آب هستند، اما امکان دارد آب را بیش از حد یا کمتر از آن دریافت کنند که در نتیجه مشکلات جدی ایجاد خواهد شد. تعادل سطح مایع بدن، نه تنها تحت تاثیر مقدار آبی قرار دارد که توسط مواد غذایی و نوشیدنی‌ها به دست می‌آید و از طریق ادرار و تعریق از دست می‌رود، بلکه به دلیل غلظت سدیم، الکترولیت هم خواهد بود؛ الکترولیت‌ها مواد معدنی هستند که هنگام ورود به یک نوع مایع همانند خون، دارای الکتریسیته خواهند بود.
سدیم در بدن انسان به طور عمده در خارج از سلول‌ها یافت می‌شود و نقش مهمی در حرکت آب به داخل و خارج از سلول دارد. دو اختلال مهمی که به دلیل تغییرات در تعادل آب بدن و میزان سدیم خون ایجاد می‌شود، هیپوناترمی و هیپناترمی نام دارند.
دکتر دیوید مونت (David Mount)، متخصص کلیه و مدیر بالینی بخش کلیه بریگهام و بیمارستان زنان بوستون اظهار داشت:
عمدتا هیپوناترمی و هیپرناترمی، دو اختلال مربوط به متابولیسم آب هستند.
او افزود:
هیپوناترمی به وجود بیش از حد آب در بدن که منجر به کاهش غلظت سدیم در خون می‌شود، اشاره دارد و این در حالی‌ست که هیپرناترمی به کمبود آب در بدن و به دنبال آن، افزایش غلظت سدیم مربوط است.
هیپوناترمی
دکتر دیوید مونت اظهار داشت که «غلظت پایین سدیم در خون به دلیل وجود مقدار زیاد آب، همان هیپوناترمی است»، او خاطر نشان کرد که در این اختلال الکترولیتی، آب زیادی در بدن وجود دارد و این مسئله باعث کاهش میزان سدیم در خون خواهد شد. هیپوناترمی زمانی رخ می‌دهد که میزان سدیم موجود در خون، پایین‌تر از سطح طبیعی (135 میلی اکی‌والان بر روی لیتر) باشد. زمانی که سطح سدیم در خون پایین است، آب اضافی به سلول‌های بدن منتهی شده و باعث تحریک آن‌ها می‌شود؛ این تورم می‌تواند برای سلول‌های مغزی خطرناک باشد و موجب ایجاد علائم عصبی همانند سردرد، سردرگمی، تحریک‌پذیری، تشنج یا حتی کما شود.
علائم مربوط به هیپوناترمی می‌تواند به دلیل از بین رفتن سریع سدیم، جدی باشد یا به دلیل کاهش غلظت آرام آن، به کندی ایجاد شود، در حقیقت بدن برای ارائه واکنش‌های لازم در برابر تغییرات احتمالی، نیازمند زمان است؛ سایر علائم این اختلال می‌توانند شامل گرفتگی عضلات، ضعف، حالت تهوع، استفراغ، خستگی و کمبود انرژی باشند. هیپوناترمی می‌تواند به دلیل بیماری یا مصرف برخی از داروهای خاص، ایجاد شود. بنیاد ملی کلیه ایالات متحده آمریکا، برخی از عوامل ایجاد هیپوناترمی را موارد زیر عنوان کرده است:
- استفراغ شدید یا اسهال.
- مصرف بیش از حد مایعات به دلیل فعالیت‌های استقامتی یا تشنگی زیاد.
- مصرف دیورتیک‌ها.
- نارسایی کلیه؛ یک بیماری که در آن کلیه‌ها با حذف مایعات اضافی بدن، مشکل دارند.
- نارسایی احتقانی قلب که می‌تواند باعث ایجاد مایع بیشتر از اندازه در بدن شود.
- سرطان سلول کوچک ریه.
- مصرف داروهای ضد افسردگی همانند مهارکننده‌های باز جذب سروتونین انتخابی، علی‌الخصوص در افراد مسن.
- سندرم ترشح هورمون ضد دیورتیک نامناسب؛ وضعیتی که بدن موجب ایجاد بیش از حد هورمون ضد ادراری می‌شود که در نهایت باعث نگه‌داری آب و سدیم زیاد خواهد شد.
دکتر دیوید مونت در مصاحبه با Live Science اظهار داشت:
مردم می‌توانند هنگام فعالیت‌های ورزشی، مقدار زیادی آب مصرف کنند، اما امکان ایجاد هیپوناترمی وجود دارد. بر اساس اطلاعات موجود، هیپوناترمی ممکن است در ورزشکاران استقامتی همانند دوندگان ماراتن، ایجاد شود. لازم به ذکر است که این یک وضعیت دائمی نیست، اما برخی افراد به دلیل شیوه زندگی یا وضعیت پزشکی، ممکن است بیشتر از سایر افراد به این اختلال دچار شوند.
درمان هیپوناترمی به علت و شدت آن بستگی دارد. این مشکل در موارد معمولی با کاهش مصرف آب و غذاهای شور یا تنظیم میزان مصرف دیورتیک به منظور افزایش سطح سدیم خون، حل خواهد شد.
دکتر مونت در این رابطه اظهار داشت:
یک فرد مبتلا به هیپوناترمی ممکن است بخواهد از راه‌حل‌های وریدی برای حل مشکل، استفاده کند، اما سطح سدیم باید به آرامی و کنترل‌شده تصحیح شود تا از ایجاد بافت متورم مغزی جلوگیری به عمل آید.
هیپرناترمی
هیپرناترمی وضعیتی است که در آن سطح سدیم نسبت به آب، بیشتر (بیش از 145 میلی اکی والن بر روی لیتر) است که باعث می‌شود آب از بافت‌های بدن به منظور تمرکز برای همسان‌سازی به خون منتقل شود؛ امکان دارد آب از سلول‌های مغزی خارج شود و در نتیجه باعث کوچک شدن سلول‌ها می‌شود که این مسئله خطرناک است.
دکتر مونت بیان کرد:
یکی از مشکلات رایج در افراد مسن، به ویژه کسانی که در بیمارستان بستری شده‌اند یا در حال مراقبت‌های طولانی هستند، وجود بیشتر از حد سدیم در خون است. این اختلال می‌تواند بر روی افراد بسیار جوان هم تاثیرگذار باشد، به عنوان مثال، نوزادان ممکن است در صورت دچار شدن به اسهال شدید، مبتلا به هیپرناترمی باشند.
علاوه بر تشنگی، بسیاری از علائم هیپرناترمی همانند تحریک‌پذیری، بی حوصلگی و تحریک عضلانی می‌توانند بر روی سیستم عصبی مرکزی تاثیرگذار باشند و باعث از دست رفتن آب سلول‌های مغزی شوند؛ در برخی موارد، هیپرناترمی می‌تواند زندگی افراد را تهدید کند. سایر علائم مربوط به هیپرناترمی عبارتند از:
- احساس خستگی یا کمبود انرژی
- سردرگمی
- تشنج
- کما
بر اساس دستورالعمل Merck، علت اصلی هیپرناترمی به اختلال مکانیسم تشنگی یا کمبود آب بدن مربوط است، همچنین ممکن است که این اختلال به دلیل اسهال، استفراغ، مصرف دیورتیک یا داشتن تب با درجه حرارت زیاد باشد. افرادی که نتوانند آب مورد نیاز بدنشان را فراهم کنند، از احتمال بیشتری برای ابتلا به هیپرناترمی برخوردار هستند؛ این افراد ممکن است به دلیل سکته دچار وضعیت ذهنی متغیر باشند، همچنین برخی از افراد بسیار جوان و مسن هم امکان دارد قادر به تامین آب مورد نیاز بدنشان نباشند. افراد سالمند به مراتب بیشتر از سایر افراد، مستعد ابتلا به هیپرناترمی هستند، زیرا مکانیسم تشنگی، عملکرد کلیه و هورمون‌های تنظیم‌کننده تعادل نمک و آب کارآمدی ندارند.
بهترین روش درمانی هیپرناترمی را می‌توان مصرف مایعات دانست؛ در حقیقت یک فرد مبتلا به هیپرناترمی خفیف، معمولا با مصرف مایعات بهبود خواهد یافت، اما آب و مقدار اندکی سدیم در موارد شدیدتر باید به صورت کنترل‌شده مصرف شوند تا کمبود سدیم را رفع کنند.
دکتر مونت در این رابطه اظهار داشت:
برقراری آرام تعادل آب بدن به منظور جلوگیری از خطر ادم مغزی بوده که یک وضعیت خطرناک به حساب می‌آید و باعث تورم مغز خواهد شد.
هیپرناترمی می‌تواند زندگی افراد را تهدید کند و اگر به خوبی درمان نشود، ممکن است موجب آسیب دائمی مغز شود؛ برخی مطالعات نشان می‌دهند که میزان مرگ و میر در بیماران بستری شده با این اختلال، بیشتر از 50 درصد است.
