محققان اخیرا توانستند با استفاده از تکنولوژیهای بسیار پیشرفته، یک طرح پنهان شده در نقاشی بانوی صخره ها که یکی از مشهورترین آثار لئوناردو داوینچی است، پیدا کنند.
اگر نگوییم لئوناردو داوینچی به تنهایی بزرگترین نابغه تاریخ بشریت است، دیگر در کمترین حالت ممکن میتوانیم از او به عنوان یکی از نابغهترین انسانهای تاریخ یاد کنیم! آنقدر نبوغ داوینچی به طرز حیرتانگیزی بالا بوده که هنوز هم که هنوز است و پس از گذشت بیش از 5قرن از وفات او، دانشمندان و محققان در پی یافتن رازهای بیشتری در رابطه با کارهای او هستند؛ چه کارها و طراحیهای علمی او و چه شاهکارها و طراحیهای هنری او! تابلو نقاشی بانوی صخره ها (The Virgin of the Rocks) که در ایران به نامهای دوشیزه صخره ها، عذرای صخره ها و نام صحیحترش، باکره صخره ها هم شناخته میشود، بدون شک یکی از همین شاهکارهای لئوناردو داوینچی است.
نکته بسیار جالب در رابطه با تابلوی بانوی صخره ها این است که دو نسخه متفاوت از آن وجود دارد که هرکدام هم در یک موزه بزرگ و بینالمللی متفاوت نگهداری میشوند. یکی از این نسخهها، در موزه مشهور لوور (Louvre) در شهر پاریس و دیگری در نگارخانه ملی لندن (The National Gallery) نگهداری میشوند. در هردو نسخه، شاهد حضور مریم مقدس در مرکز تصویر و روحالقُدُس که در قالب یک دختر ظاهر شده، در سمت راست تصویر هستیم. کودکی که در سمت راست نقاشی در کنار روحالقُدُس حضور دارد، عیسی مسیح و کودکی که در سمت چپ تصویر حضور دارد هم یحیی، ملقب به یحیی تعمید دهنده (Saint John the Baptist) است.
نقاشی بانوی صخره ها موجود در موزه لوور
تصویری که در ادامه مشاهده میکنید، نسخهای است که در موزه لوور فرانسه نگهداری میشود:
به عقیده محققان، صفر تا صد این اثر را خود شخص داوینچی نقاشی کرده و از کمک هیچ یک از شاگردان و دستیاران خودش استفاده نکرده است. اکثریت قریب به اتفاق محققان، معتقدند که این نسخه، قبل از نسخهای که در نگارخانه ملی لندن نگهداری میشود، نقاشی شده است. به عقیده آنها، داوینچی این اثر را برای استفاده در کلیسایی واقعا در شهر میلان ایتالیا نقاشی کرده بود؛ اما او بنا به دلایلی با کلیسا به مشکل میخورد و این نقاشی را به یک مشتری حقیقی میفروشد.
نقاشی بانوی صخره ها موجود در نگارخانه ملی لندن
تصویری که در ادامه مشاهده میکنید، از نسخهای که در نگارخانه ملی لندن نگهداری میشود، تهیه شده است؛ این نسخه، 8سانتیمتر کوتاهتر از نسخه موجود در موزه لوور است:
وقتی اولین بار از این نقاشی رونمایی شد، برخی محققان گمانهزنی کردند که شاید این اثر توسط خود شخص داوینچی نقاشی نشده است. اما با بررسیهای دقیق و علمیای که انجام گرفت، اکثر محققان راضی شدند که بخش اعظم این اثر توسط خود شخص داوینچی نقاشی شده؛ هرچند احتمالا بعضی بخشهای کوچک و سادهتر آن توسط شاگردان و دستیاران او نقاشی شدهاند.
هنوز به طور قطعی مشخص نشده که این اثر، واقعا پس از اثری که در موزه لوور فرانسه قرار دارد نقاشی شده اما اکثریت قریب به اتفاق محققان معتقدند که این نسخه از بانوی صخره ها پس از نسخه موزه لوور نقاشی شده است. آنها معتقدند پس از فروش نسخه قبلی به یک فرد حقیقی، داوینچی و کلیسا با یکدیگر به تفاهم رسیدند و داوینچی این نسخه را برای کلیسا کشیده و در نهایت هم به خود کلیسا فروخته است.
طراحی پنهان شده در تابلو بانوی صخره ها
اولین بار در سال 2005 بود که محققان توانستند یک طراحی متفاوت از نقاشی بانوی صخره ها را داخل نسخهای که در نگارخانه ملی لندن نگهداری میشد، پیدا کنند. این طراحی پنهان شده، درواقع آثار طرحی است که داوینچی در ابتدا کشیده بوده ولی بعدها بنا به دلایلی، تصمیم گرفته در نسخه نهایی، آن را تغییر دهد. در سال 2005، محققان تنها توانستند تفاوتهای اندکی بین طرح اولیه داوینچی و طرح نهایی او پیدا کنند. به عنوان مثال، یکی از این تفاوتها، متفاوت بودن مکان قرارگیری چشمهای مریم مقدس بود
اما به تازگی محققان بار دیگر سراغ این نقاشی مهم و شناخته شده رفتند و اینبار با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفتهتر، سه تکنیک متفاوت را بکار گرفتند. ابتدا از همان تکنیک بکارگیری اشعه مادون قرمز که در سال 2005 هم مورد استفاده قرار گرفته بود، استفاده کردند. با استفاده از این تکنیک، آنها توانستند آثار ضربات قلمموی داوینچی که بر روی اثر باقی مانده بود و با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نبود را مشاهده کنند.
تکنیک دوم، استفاده از اسکن فلورسنت اشعه ایکس، یا به اختصار XRF بود. با استفاده از این تکنیک، محققان توانستند جنس مواد بکار گرفته شده در طراحی اولیه را بیابند. ظاهرا طراحی اولیه توسط مادهای کشیده شده بود که دارای فلز زینک بوده.
تکنیک سوم هم استفاده از تصویربرداری فراطیفی بود. با استفاده از این تکنیک، محققان توانستند با بررسی انرژی الکترومغناطیسی اثر به جزییاتی پی ببرند که تا پیش از این غیرممکن بود.
اما درنهایت و با استفاده از تمامی این تکنیکها، محققان به تصویری که در ادامه مشاهده میکنید، دست پیدا کردند:
همان گونه که در تصویر بالا هم مشاهده میکنید، طراحی اولیه داوینچی، تفاوتهای قابل توجهی با نسخه نهایی باکره صخره ها یا همان بانوی صخره ها دارد. به عنوان مثال، در طراحی اولیه، سر مریم مقدس به سمت روحالقُدُس و عیسی مسیح بوده اما در نسخه نهایی، داوینچی، سر و نگاه او را به سمت یحیی تغییر داده است. یا نگاه روحالقُدُس هم در نسخه اولیه مستقیما به سمت عیسی مسیح بوده است. ضمن اینکه روحالقُدُس در طراحی اولیه، بیشتر شبیه یک فرشته بوده تا یک انسان (هرچند در نسخه نهایی هم میتوان بالهای او را مشاهده کرد)
شاید این تصویر یافت شده به اندازه تصاویر پنهان شده در تابلو بسیار معروف شام آخر که اثر همین داوینچی است، جنجالی و بحثبرانگیز نباشد اما باز هم میتوان گفت تفاوت 180درجهای زاویه دید مریم مقدس در طراحی اولیه با نسخه نهایی، میتواند در نوع خودش جالب باشد. برخی افراد معتقدند داوینچی علاقهای به نقاشی برای کلیسا نداشته و به همین علت در دل نقاشیهایش، به گونهای اعتراضات خودش را مطرح میکرده. این موضوع در تابلوی شام آخر، به مراتب بیشتر به چشم میآید. اگر به این موضوع و راز و رمزهای نقاشیهای لئوناردو داوینچی علاقهمند هستید، میتوانید سری فیلمهای راز داوینچی یا The Da Vinci Code با بازی تام هنکس را تماشا کنید!
در آخر هم اینکه هنوز محققان درحال بررسی بیشتر تصاویر پنهان شده در نقاشی بانوی صخره ها هستند و ممکن است به جزئیات بیشتری از طراحی اولیه داوینچی هم پی ببرند. قرار است از تاریخ 9نوامبر 2019 تا 12ژانویه 2020 (18آبان تا 22دی سال 1398) این طراحی اولیه در کنار نسخه نهایی در نگارخانه ملی لندن برای عموم علاقهمندان به نمایش گذاشته شود.