کمبود ویتامین B3 ؛ علائم ، روش های درمان و مواد غذایی سرشار از آن

کمبود ویتامین B3 می‌تواند مشکلات متعددی را در بدن ایجاد کند، بنابراین باید به اندازه کافی مصرف شود. با بررسی اطلاعاتی کامل در این زمینه همراه ما باشید.

کمبود ویتامین B3 می‌تواند ده‌ها فرآیند را در بدن مختل کرده و به بیماری پلاگر منجر شود. ویتامین B3 که با نام نیاسین هم شناخته می‌شود، نقش مهمی در سلامت پوست، گوارش و سلامت روان داشته و از عملکرد بیش از 200 آنزیم در بدن پشتیبانی می‌کند. B3 ترکیبی از دو ماده شیمیایی به نام نیکوتین اسید و نیکوتین آمید بوده که پس از تجزیه، دو ماده شیمیایی اضافی به نام‌های NAD و NADP تولید می‌شوند. NAD و NADP در انواع مختلف واکنش‌های شیمیایی در بدن نقش داشته و از سوخت و ساز سلولی هم پشتیبانی می‌کنند، بنابراین، افرادی که به اندازه کافی ویتامین B3 مصرف نمی‌کنند، ممکن است دچار طیف وسیعی از مشکلات سلامتی شوند. در ادامه به بررسی علائم، علل، روش‌های درمان و منابع غذایی سرشار از ویتامین B3 خواهیم پرداخت.

اطلاعاتی مختصر درباره ویتامین B3

B3 یک ویتامین محلول در آب به حساب می‌آید، یعنی بدن قادر به ذخیره‌سازی آن نیست و همچنین نمی‌تواند این ویتامین را بسازد. گوشت و جایگزین‌های گوشتی همانند سویا، غنی‌ترین منابع ویتامین B3 محسوب شده و افرادی که دچار کمبود آن هستند، باید از مکمل های ویتامین B3 استفاده کنند.

انسان به چه میزان ویتامین B3 نیاز دارد؟

میزان مصرف توصیه شده ویتامین B3 به صورت روزانه با توجه به سن، جنس، شرایط سلامتی و سابقه کمبود ویتامین B متفاوت است. میزان ویتامین B3 بر اساس معادل نیاسین (NE) اندازه گیری می‌شود. در اکثر افراد، رعایت دستورالعمل روزانه زیر معمولا از کمبود نیاسین جلوگیری خواهد کرد:

• نوزادان از بدو تولد تا 6 ماهگی: NE 2
• نوزادان 7 تا 12 ماهه: 4 NE
• کودکان 1 تا 3 سال: 6 NE
• کودکان 4 تا 8 سال: 8 NE
• کودکان 9 تا 13 سال: 12 NE
• کودکان 14 تا 18 سال: 16 NEبرای پسران و 14 NE برای دختران
• بزرگسالان 19 سال و بالاتر: 16 NE برای مردان  و 14 NE برای زنان
• زنان باردار: 18 NE
• زنان شیرده: 17 NE

منابع غذایی ویتامین B3

طیف گسترده‌ای از غذاها سرشار از نیاسین هستند. در ادامه به معرفی این مواد غذایی و میزان نیاسین موجود در آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• قارچ پورتوبلو: 6 NE در هر نصف فنجان
• سیب زمینی پخته: 3 تا 4 NE در هر عدد سیب زمینی متوسط
• غلات 100 درصد سبوس‌دار:  3 تا 6 NE در هر وعده 30 گرم
• غلات جوانه گندم تست شده: 4 NE در هر یک چهارم فنجان
• بلغور جو دو سر پخته: 3 تا 5 NE در هر سه چهارم فنجان
• پنیر خامه‌ای: 5 تا 6 NE در هر فنجان
• شیر سویا: 3 NE در هر فنجان
• جگر: 10 تا 17 NE در هر 2.5 اونس
• ماهی تن پخته یا کنسروی: 10 تا 20 NE به ازای هر 2.5 اونس
• همبرگر سویا: 10 NE در هر 2.5 اونس
• دانه کدو تنبل: 8 NE در هر یک چهارم فنجان
• نخود سیاه: 3 NE در هر سه چهارم فنجان

اگرچه بدن قادر به تولید ویتامین B3 نیست، اما می‌تواند یک اسید آمینه به نام تریپتوفان را به ویتامین B3 تبدیل کند. غذاهای سرشار از تریپتوفان همانند بوقلمون و تخم مرغ هم حاوی مقدار زیادی ویتامین B3 هستند، بنابراین افزودن این غذاها به رژیم غذایی ممکن است در جلوگیری از کمبود ویتامین B3 موثر باشد.

علائم کمبود ویتامین B3

کمبود شدید ویتامین B3 در بدن می‌تواند باعث ایجاد وضعیتی به نام پلاگر شود. پلاگر بر روی پوست، سیستم عصبی، سیستم گوارشی و غشاهای مخاطی همانند چشم و بینی تاثیر می‌گذارد. علائم این بیماری به شرح ذیل است:

جراحت‌های متقارن در هر دو طرف بدن: جراحات معمولا در نقاط قابل رویت و نواحی از پوست که در معرض آفتاب قرار دارند، دیده می‌شود. این آسیب‌ها در برخی افراد به اندازه‌ای است که تمام دست و پاهای آن‌ها را می‌پوشاند.

زخم‌های پروانه‌ای شکل: این زخم‌ها معمولا پس از ماندن در معرض نور آفتاب بر روی صورت، گردن یا نواحی آن ایجاد می‌شوند.

درد، تورم و سوزش در ناحیه دهان یا سایر غشاهای مخاطی همانند واژن یا مجرای ادراری: کمبود شدید ویتامین B3 می‌تواند باعث قرمزی و التهاب زبان شود. برخی افراد ممکن است در زیر زبان یا لب‌هایشان، دچار زخم شوند.

درد و سوزش در ناحیه گلو، سینه یا معده: فرد ممکن است در ناحیه گلو، سینه یا معده خود احساس درد یا سوزش کند.

دردهای گوارشی همانند التهاب، استفراغ، حالت تهوع، اسهال و یبوست: برخی افراد ممکن است دچار زخم روده و در نهایت اسهال خونی شوند.

تغییر در شخصیت و اختلال در سلامت روان: روان پریشی، سردرگمی، مشکلات حافظه، افسردگی و پارانویا برخی از علائم این وضعیت برشمرده شده و ممکن است گاهی به عنوان بیماری روانی تشخیص داده شوند.

در برخی موارد کمبود ویتامین B3 ممکن است علائم جدی‌تری در پوست، سیستم عصبی، دستگاه گوارش یا غشاهای مخاطی ایجاد کند که البته بسیار کمتر از موارد دیگر است. در ادامه به این علائم اشاره خواهیم کرد:

• خارش و قرمزی پوست
• سر درد
• خستگی
• مشکلات گوارشی غیرطبیعی
• اضطراب یا افسردگی
• تغییر در تفکر یا عدم توانایی در تمرکز
• سرگیجه
• گردش ضعیف خون

جالب است بدانید که برخی مطالعات میان مصرف بیش از حد نیاسین با بیماری سرطان علی‌الخصوص در زنان، ارتباط‌هایی پیدا کرده‌اند، بنابراین هرگونه تغییر در میزان مصرف نیاسین می‌تواند در رشد سلول‌ها، سوخت و ساز بدن و تولید مثل تاثیر بگذارد. این تغییرات با گذشت زمان می‌تواند باعث ایجاد تغییرات سلولی شده و در نهایت منجر به سرطان شود.

دلایل ایجاد کمبود ویتامین B3

دو علت اصلی برای کمبود ویتامین B3 وجود دارد که در زیر به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:

کمبود ویتامین B3 اولیه

این نوع از کمبود ویتامین B3 زمانی رخ می‌دهد که فرد به اندازه کافی ویتامین B3 یا تریپتوفان مصرف نکند. افرادی که از مواد غذایی سالم و رژیم‌های غذایی متنوع استفاده می‌کنند، معمولا در معرض کمبود ویتامین B3 اولیه نیستند. در مناطقی از جهان که ذرت بخش عمده‌ای از رژیم غذایی محسوب می‌شود، ممکن است افراد به اندازه کافی ویتامین B3 دریافت نکنند، زیرا بدن قادر به جذب B3 موجود در ذرت نیست.

کمبود ویتامین B3 ثانویه

کمبود ویتامین B3 ثانویه هنگامی به وجود می‌آید که شرایطی همانند اسهال، بیماری هارت ناپ، بیماری کبد یا الکلیسم در توانایی بدن برای جذب ویتامین B3 اختلال ایجاد کنند.

روش‌های درمان کمبود ویتامین B3

افرادی که نگران کمبود جزئی ویتامین B3 در خود هستند، اما علائم قابل توجهی را تجربه نمی‌کنند، می‌توانند با تغییر در رژیم غذایی خود، این شرایط را درمان کنند. مصرف مکمل‌ های ویتامین B3 می‌تواند عوارض جانبی زیادی از جمله شرایط زیر را ایجاد کند:

• فشار خون پایین
• ضربان نامنظم قلب
• بدتر شدن بیماری کبد
• مشکلات کیسه صفرا
• نقرس

توجه داشته باشید که افراد مبتلا به بیماری کلیوی ممکن است بیش از حد نیاسین را در بدن خود ذخیره کنند. بنابراین مصرف مکمل‌ های ویتامین B3 باید حتما تحت نظارت پزشک باشد. هنگامی که کمبود این ویتامین به اندازه‌ای شدید باشد که منجر به ایجاد بیماری پلاگر شود، باید علاوه بر مصرف ویتامین B3 از مکمل‌های نیکوتین آمید هم مصرف کرد، البته انجام این کار هم باید به دستور پزشک انجام شود. مصرف نیکوتین آمید هم ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی شود، اما کمتر علائمی همانند خارش یا سوزش پوست را ایجاد خواهد کرد. دوز ایده‌آل برای مصرف این دارو، 250 تا 500 میلی‌گرم در روز است.

زمان مناسب جهت مراجعه به پزشک

هر کسی که دچار علائم کمبود ویتامین B3 شود، باید به پزشک مراجعه کند. تشخیص کمبود این ویتامین از طریق آزمایش خون و ادرار قابل تشخیص است. با این حال، پزشک ممکن است برای افرادی که دچار علائم بیماری پلاگر هستند، بلافاصله مصرف مکمل‌ها را توصیه کند. در حالت کلی، پزشک تاریخچه پزشکی فرد را بررسی کرده و در مورد رژیم غذایی و شیوه زندگی از فرد سوالاتی خواهد پرسید.

جمع‌بندی

کمبود ویتامین B3 در صورت مراجعه سریع به پزشک، قابل درمان است. بسیاری از افرادی که دچار کمبود ویتامین B3 هستند، دارای کمبود ویتامین‌های دیگری هم هستند. این مسئله می‌تواند به دلیل رژیم غذایی ضعیف یا بروز مشکل در جذب ویتامین‌ها باشد. افرادی که دچار کمبود این ویتامین هستند، ممکن است به آزمایشات بیشتر برای بررسی کمبود احتمالی سایر ویتامین‌ها نیاز داشته باشند. توجه داشته باشید که گاهی ممکن است لازم باشد تا تغییرات قابل توجه در رژیم غذایی و شیوه زندگی افراد ایجاد شود.