حجم بسیار زیادی زباله پلاستیکی سالانه وارد اقیانوسهای جهان میشود و با اینکه تنها 1 درصد این زبالهها روی سطح آبها شناور میشوند، محققان سالهاست که به دنبال پیدا کردن مقصد نهایی مابقی پلاستیکها بودهاند؛ این جستجو بالاخره به نتیجه رسیده است!
در دهههای اخیر ریختن مقدار بسیار زیادی زباله پلاستیکی در اقیانوسهای زمین باعث شده تا این بخش از سیاره عملا به یک سوپ پر از آشغال تبدیل شود. سالانه مقدار زیادی محصولات پلاستیکی بیاستفاده از روشهای مختلف وارد اقیانوسها میشوند، اما نکته اینجاست که تنها درصد بسیار کمی از این زبالهها بر سطح اقیانوس شناور میشوند. چه بر سر مابقی آشغالها میآید؟ این سوالی است که سالها ذهن محققان را به خود مشغول کرده و اخیرا خبر رسیده که دانشمندان موفق به پیدا کردن جواب سوال شدهاند.
سرنوشت زباله پلاستیکی اقیانوسها
از آنجایی که تنها 1 درصد زباله پلاستیکی وارد شده به اقیانوسها بر روی آب شناور میشد، احتمالات مختلفی در مورد سرنوشت مابقی زبالهها مطرح شده بود؛ پیش از این محققان برای جواب به پرسش مطرح شده تمرکز اصلی خود را بر روی جستجوی جریانهای چرخشی اقیانوسی، کف اقیانوسها، داخل شکم جانداران آبزی و همچنین، بدنه آب یا همان قسمتی از آب که بین سطح و کف اقیانوسها وجود دارد، محدود کرده بودند.
با این وجود بررسیهای اخیر نشان میدهند که اکثر آشغالهای پلاستیکی تخلیه شده در آبهای زمین، پس از گذشت زمانی مشخص به خشکی بازمیگردند و از طریق امواج و جریانهای آبی به ساحلها میرسند. البته دهههاست که این زبالهها در شهرهای ساحلی مختلف دیده میشوند، اما تا قبل از این تمرکز محققان بر روی این مسئله نبوده که چرا و چگونه مناطق ساحلی به محل جذب زبالههای اقیانوسی تبدیل میشوند.
بررسیهای انجام شده توسط تیمی از پژوهشگران نشان میدهند که حدودا 90 درصد زبالههایی که وارد اقیانوسها میشوند، در ناحیه ساحلی (littoral zone) که تا فاصله 8 کیلومتری از ساحل گسترش مییابد، قرار دارند. در بین سالهای 2011 تا 2016، گروهی از دانشمندان بر روی میزان و محل زباله پلاستیکی که در هر 100 کیلومتر از کل ساحلهای کشور استرالیا قرار میگرفت، تحقیق کردند. چیزی در حدود 188 منطقه ساحلی گوناگون در این کشور محل جذب اشغالهای اقیانوسی بودند که 56 درصد این آشغالها پلاستیک و 17 درصد شیشه بود.
مواد مورد نظر ترکیبی از زبالههای انسانی و رسوبات اقیانوس بودند که بیشتر از همه در محلهای پرجمعیت و مکانهایی که دسترسی به ساحل در آنها راحت است، پیدا میشدند. همانطور که بسیاری از افراد ساکن شهرهای ساحلی میدانند، زبالههای پلاستیکی کوچک معمولا نزدیک به آب ساحل جمع میشوند و زبالههای بزرگتر، دورتر از ساحل و اکثرا در میان پوشش گیاهی گیر میکنند. این پدیده توسط تیم محققان هم مشاهده شد و فاکتورهای دیگری مثل وزش باد و وضعیت امواج آب هم مد نظر گرفته شد.
از طرف دیگر مقدار زیادی زباله پلاستیکی در نزدیکی مناطق شهری که اطراف رودها و جریانهای سرازیر شده به اقیانوس بودند، یافت شد. به نظر میرسد که این مسیرهای ورود آب، پیش از آلوده شدن اقیانوس مقادیر زیادی زباله را در خشکیهای اطراف خود پخش میکنند.
مقابله با آلودگی پلاستیکی اقیانوسها
مشکل زباله پلاستیکی به صورت کلی ضربه مهمی به موجودات آبزی میزند و در حالی که برخی آبزیان این مواد را با غذا اشتباه میگیرند و با خوردن آنها از بین میروند، موجودات دیگری هم هستند که دائما در بین حجم زیاد اشغالهای پلاستیکی گیر میکنند. از طرف دیگر وارد شدن این زبالهها به زنجیره غذایی میتواند به انسانها هم ضربه وارد کند و همچنین اکوسیستمهای حساس دریایی به دلیل خطرات آلودگی پلاستیکی، در معرض خطر نابودی هستند.
تخریب چهره طبیعی مناطق ساحلی هم میتواند باعث کاهش زیبایی منطقه و ضربه خوردن صنعت توریسمی شود که بسیاری از شهرهای ساحلی به آن وابسته هستند.
نتایج پژوهشهای اخیر نشان میدهند که مناطق ساحلی سراسر جهان باید از لحاظ تاثیر مسئله زباله پلاستیکی مورد بررسی قرار گیرند تا دید بهتر و گستردهتری در این رابطه، بین محققان و تصمیمگیرندگان به وجود بیاید. برای مقابله با بحث آلودگی پلاستیکی راهکارهای مختلف محلی و کشوری قابل استفاده هستند؛ در حالی که مردم محلی میتوانند به صورت گستردهتر از سطلهای زباله مخصوص استفاده کنند و در راستای آگاهی رسانی گام بردارند، مقامات تصمیمگیرنده هم میتوانند با اعمال سیاستهایی در مورد کاهش، استفاده مجدد و یا بازیافت زبالههای پلاستیکی، به بهبود وضعیت بحران آلودگی اقیانوسها کمک کنند.
در روزهای گذشته اجلاس ملی پلاستیکها (National Plastics Summit) در پایتخت استرالیا، مقامات دولتها، تصمیمگیرندگان حوزههای صنعت و روئسای سازمانهای غیردولتی را دور هم جمع کرد تا برای یافتن راهکارهای جدید مقابله با بحران زبالههای پلاستیکی، اقداماتی را انجام دهند. کارشناسان میگویند که قرارگیری حجم عظیمی از زبالههای اقیانوسی در شهرهای ساحلی باعث میشود تا فرصتی مهم برای برطرف کردن این مشکل به وجود بیاید.
از طرف دیگر بررسیها نشان میدهند که حجم پلاستیک موجود در اقیانوسهای جهان رو به افزایش است؛ به همین دلیل تعیین استراتژیهای مقابله با آلودگی پلاستیکی اقیانوسها باید جدیتر از گذشته باشد و حجم زیاد زبالههای موجود در آبها که از تخمینهای قبلی به مراتب بیشتر است هم باید در تصمیمگیریها لحاظ شود. با این وجود همچنان گفته شده که بهترین راه برای مقابله با مشکل آلودگی اقیانوسها، جلوگیری از ورود زبالهها به این آبهاست.