خیز بلند نیروی دریایی ژاپن برای دفاع از جزیره آغاز شد

نیروی دریایی ژاپن برای دفاع از کشور جزیره‌ای خود اقدامات خیره کننده جدیدی انجام داده تا امنیت خود مقابل چین را تضمین کند.

نیروی دریایی ژاپن از دیرباز تا کنون همواره بسیار قدرتمند بوده و در نبردهایی که تجربه کرده، حتی در جنگ‌هایی که در نهایت به شکست ژاپن ختم شد، توانست ضربه‌های سهمگینی بر پیکر دشمن وارد کند. نیروی دریایی امپراتوری ژاپن در جنگ جهانی دوم نبردهای مهیبی با نیروی دریایی آمریکا داشت و حتی پیشتر در طول تاریخ چند بار نیروی دریایی روسیه را با قدرت در هم کوبید و تا مرز نابودی کامل آن نیز پیش رفت.

امروزه نیروی دریایی دفاعی ژاپن که از آن با عنوان JMSDF یاد می‌شود، خود را در مقابل دشمنی جدید می‌بیند که با حرص و اشتهایی انتها ناپذیر مشغول تصرف آب‌ها و منابع آزاد و مورد مناقشه است. این دشمن کشوری نیست جز چین که نیروی دریایی آن با سرعت در حال گسترش است.

نیروی دریایی ژاپن همواره قدرت و آمادگی خود را حفظ کرده و از نظر کارشناسان توانمندی بالاتری نسبت به نیروی دریایی چین دارد. اما ژاپن برای این که بتواند برتری دریایی خود مقابل چین را حفظ کند، اقدامات جدیدی انجام داده که توان رزمی‌اش را بسیار بیش از پیش افزایش داده و آن را به لقمه‌ای بسیار بزرگتر از دهان چین تبدیل می‌کند.

اگر به خاطر داشته باشید تقریبا دو سال پیش در نوشتاری که دی ماه سال 1396 در گجت نیوز تقدیم شما عزیزان کردیم، اشاره شد که ژاپن به احتمال زیاد ناوهای هلیکوپتربر خود را تغییر کاربری داده و به ناو هواپیمابر تبدیل می‌کند. همچنین مطرح شد که نیروی دریایی این کشور برای ناوهای هواپیمابر جدید خود نیاز به جنگنده عمود پرواز دارد و از بین گزینه‌های موجود، جنگنده چندمنظوره نسل 5 آمریکایی F-35B لایتنینگ 2 (Lightning II) بهترین و منطقی‌ترین گزینه برای خرید است.

و اما وزارت دفاع ژاپن سال گذشته به طور رسمی درخواست خود برای خرید جنگنده‌های عمود پرواز و کوتاه خیز F-35B را به کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی آمریکایی لاکهید مارتین (Lockheed Martin) ارائه و به موجب آن قرار است 42 فروند جنگنده پنهانکار و رادارگریز F-35B تحویل بگیرد که هر یک 130 میلیون دلار قیمت داشته و توان رزمی نیروی دریایی ژاپن به شدت افزایش می‌دهند.

جنگنده F-35 پیشرفته‌ترین جنگنده ساخته شده تا به امروز بدست بشر است و مجموعه‌ای از فناوری‌های آینده در آن بکار رفته‌اند. ضمن اینکه توسعه این جنگنده همچنان ادامه دارد و در آینده شاهد تکامل بیشتر آن هستیم. بد نیست بدانید ژاپن جنگنده‌های F-35A نیروی هوایی و F-35B نیروی دریایی خود را در خاک خود توسط کمپانی‌های میتسوبیشی و IHI تولید و مونتاژ می‌کند؛ مثلا موتور از جمله بخش‌هایی است که IHI آن را تحت لیسانس کمپانی هوافضای آمریکایی پرت اند ویتنی (Pratt & Whitney) که سازنده موتور F135 است، تولید می‌کند. F135 موتور جنگنده F-35 است و پیشرفته‌ترین و همچنین قدرتمندترین موتور جت توربوفن ساخته شده تا به امروز است.

ژاپن از پیشگامان در زمینه ساخت و به خدمت‌گیری ناوهای هواپیمابر است. ایده ناو هواپیمابر اولین بار از سوی غربی‌ها مطرح شد و آمریکا اولین کشوری بود که با تبدیل یک رزم ناو به ناو هواپیمابر، از آن در نقش هواپیمابر در نیروی دریایی خود استفاده کرد.

همچنین اولین تلاش‌ها برای ساخت یک ناو هواپیمابر واقعی از سوی انگلیسی‌ها صورت گرفت، با این حال ژاپن اولین کشوری بود که یک ناو هواپیمابر که از ابتدا به عنوان یک ناو هواپیمابر طراحی شده بود را وارد خدمت کرد؛ این ناو هوشو نام داشت و در سال 1922 وارد خدمت شد. جالب است بدانید انگلیسی‌ها 2 سال پیش از ژاپنی‌ها کار ساخت اولین ناو هواپیمابر را آغاز کردند، اما ژاپنی ناو خود را 2 سال زودتر از انگلیسی‌ها عملیاتی کردند.

و اما امروزه این کشور 4 ناو هلیکوپتربر دارد که دو فروند از کلاس هیوگا و دو شناور دیگر از کلاس ایزومو هستند. ناوهای هیوگا با عرشه‌ای به طول 200 متر، کوچک‌تر بوده و به اندازه کلاس ایزومو، مناسب نقش هواپیمابری نیستند. البته ناوهای هیوگا نیز می‌توانند با اعمال تغییر به ناو هواپیمابر تبدیل شوند، اما تعداد هواگردهایی که حمل می‌کنند کمتر خواهد بود. ضمن اینکه در حال حاضر کره جنوبی مشغول تبدیل ناوهای هیلکوپتربر کلاس دوکدو خود به ناو هواپیمابر است؛ ناوهای دوکدو ابعاد و وزنی مشابه هیوگا دارند.

اما دو شناور کلاس ایزومو به شدت بزرگ بوده و در نیروی دریایی ژاپن با عنوان ناوشکن هلیکوپتربر شناخته می‌شوند. این دو کشتی که ایزومو و کاگا نام دارند، می‌توانند با اعمال یک سری تغییرات به ناو هواپیمابر تبدیل شوند.

پیشتر گمان می‌شد اعمال تغییر روی این کشتی‌ها برای حمل جنگنده‌های پنهانکار و رادارگریز نه تنها از نظر سیاسی کاری ریسک‌دار است،‌ بلکه هزینه مالی زیادی نیز می‌طلبد. البته چین درباره تبدیل کشتی‌های کلاس ایزومو به ناو هواپیمابر و خرید F-35B برای استقرار روی آن‌ها، به ژاپن هشدار داده است. با این حال ژاپن در اجرای تصمیم خود مصمم است و توجهی به هشدارهای خارجی ندارد.

ایزومو و کاگا همچون یک ناو هواپیمابر کوچکند. این شناورها دارای جزیره،‌ عرشه پرواز تمام طول با درازای 248 متر، آشیانه بزرگ و بالابرهای هواپیما هستند که می‌توانند هواپیما را بین بخش جزیره و عرشه پرواز و برعکس، جابه‌جا کنند. ناوهای کلاس ایزومو 27 هزار تن وزن دارند که 3.7 بار سبک‌تر و تقریبا 90 متر کوتاه‌تر از یک ابر ناو هواپیمابر آمریکایی از کلاس جرالد آر. فورد (Gerald R. Ford) یا نیمیتز (Nimitz)‌ هستند.

شناورهای کلاس ایزومو هر یک در حالت استاندارد بیش از 14 هلیکوپتر جستجو و نجات مدل/ضد زیردریایی آمریکایی SH-60K سی‌هاوک (Seahawk) و هواپیمای پروانه چرخان آمریکایی V-22 آسپری (Osprey)‌ که نقش ترابری دارند، با خود حمل ‌می‌کند. این کشتی‌ها به صورت کلی می‌توانند بیش از 28 هواگرد شامل هواپیما و هلیکوپتر همراه خود داشته باشند. وظیفه این هواگردها پویش آب‌های اطراف ژاپن و جستجو برای یافتن زیردریایی‌ها دشمن و نابودی آن‌هاست. آسپری‌ها نیز وظیفه انجام ماموریت ترابری بین خاک ژاپن و کشتی‌ها را دارند.

شناورهای کلاس ایزومو توان پذیرایی از هواپیماهای عمود پرواز و کوتاه خیز همچون F-35B لایتنینگ 2 را دارند. این جنگنده ضمن داشتن قابلیت نشست و برخاست عمودی همچون یک هلیکوپتر، در حالت بارگذاری فوق سنگین می‌تواند با زاویه دار کردن خروجی موتورش و استفاده از فن برا ساز وسط بدنه خود، از باندهای بسیار کوتاه همچون عرشه پرواز ناوهای ایزومو نیز بلند شود یا اصطلاحا خیز کوتاه بردارد.

همانطور که گفته شد، نیروی دریایی ژاپن می‌بایست تغییراتی در دو شناور کلاس ایزومو خود اعمال کند. برای مثال، عرشه پرواز نیازمند یک پوشش ضد حرارت جدید خواهد بود تا بتواند در برابر گرمای بالایی که هنگام نشست و برخاست عمودی و خیز کوتاه از موتور F-35B خارج می‌شود، مقاوم باشد.

سامانه پدافند هوایی کوتاه برد و دفاع نقطه‌ای فالانکس (Phalanx) که در نوک کشتی نصب شده است می‌بایست برداشته یا جابه‌جا شود تا خطر برخورد هواپیماها به آن برطرف شود؛‌ هر کشتی کلاس ایزومو 2 سامانه فالانکس و همچنین 2 سامانه موشکی سی‌رم (SeaRAM) با کاربری مشابه فالانکس دارد. این دو سامانه ضمن دفاع در برابر هواگردهای دشمن و حتی شناورهای سبک، در اصل برای مقابله با موشک‌های بالستیک و کروز فراصوت و فروصوت ضد کشتی طراحی شده‌اند.

زیر عرشه پرواز نیز می‌بایست دستخوش تغییر شده و فضایی اضافی برای نگه‌داری سوخت،‌ مهمات و قطعات مورد نیاز هواپیما و همچنین سامانه‌های مورد نیاز برای نگه‌داری و پشتیبانی لجستیکی از جنگنده‌ها در نظر گرفته شود که این امر خود سبب کوچک شدن آشیانه می‌شود.

اما چرا ژاپن در نظر دارد صاحب ناو هواپیمابر شود؟‌ عامل اصلی آن چین است. افزایش پروازهای جنگنده‌های چینی در جنوب سلسله جزایر ریوکیو و همچنین بر فراز این جزیره‌ها، که متعلق به ژاپن هستند، سبب نگرانی دولت ژاپن می‌شود. مجموعه جزیره‌های سن‌کاکو در دریای چین شرقی که تحت مالکیت ژاپن هستند نیز از دیگر جزایری است که چین ادعای مالکیت آن‌ها را دارد و این ادعا ژاپن را نگران می‌کند.

درحالی که چین دارای چندین پایگاه هوایی مهم در منطقه است، ژاپن فقط یک پایگاه هوایی به نام ناها در اوکیناوا دارد که البته دو منظوره است و به عنوان فرودگاه غیرنظامی نیز استفاده می‌شود. پایگاه هوایی ناها تقریبا پذیرای 40 فروند جنگنده برتری هوایی نسل 4 آمریکایی F-15J ایگل (Eagle) متعلق به نیروی هوایی ژاپن است و هنگام جنگ در خط مقدم مقابله با تهاجم جنگنده‌ها و بمب افکن‌های چینی قرار دارد.

به همین دلیل در همان ابتدای جنگ، این پایگاه مورد حمله موشک‌های بالستیک و کروز چینی قرار خواهد گرفت و در صورت وارد شدن خسارت سنگین به آن، جنوبی‌ترین بخش ژاپن فاقد دفاع هوایی می‌شود. پس داشتن ناو هواپیمابر که همچون یک پایگاه هوایی متحرک و شناور عمل می‌کند و هدف قرار دادن آن سخت است، سبب افزایش توان هوایی در آن ناحیه می‌شود. البته ناگفته نماند آمریکا نیز دارای یک پایگاه هوایی در اوکیناوا است و هنگام جنگ احتمالی، این پایگاه نیز در خط مقدم نبرد خواهد بود.

توسعه توان موشکی کره شمالی نیز عامل دیگری است که ژاپن را به فکر تغییر کاربری شناورهای کلاس ایزومو انداخته است. البته یک مسئله دیگر در این میان وجود دارد. بر اساس قانون ژاپن داشتن جنگ افزارهای تهاجمی ممنوع است و ناو هواپیمابر نیز یک جنگ افزار تهاجمی محسوب می‌شود. با این حال یک ناو هواپیمابر ایزومو که پذیرای جنگنده‌های F-35B باشد، از نظر تکنیکی یک جنگ افزار دفاعی به شمار می‌رود که برای حفاظت از حریم هوایی ژاپن استفاده می‌شود.

ژاپن همچنین مشغول خرید موشک‌های کروز دوربرد و ضدکشتی هواپرتاب و کشتی پرتاب AGM-158C LRASM و AGM-158B JASSM-ER با بردهای 1000 تا 1600 کیلومتر از آمریکا است تا بتواند با تهدید کره شمالی مقابله کند. این کشور همچنین به خرید موشک‌های کروز تاماهاوک با برد بیش از 1700 کیلومتر نیز علاقه‌مند است.

و اما پیشرفته‌ترین جنگنده‌های دنیا هنگامی که در خدمت ژاپن باشند به چه تسلیحاتی مجهز می‌شوند؟ ژاپنی‌ها از گذشته موشک‌های بسیار توانمندی طراحی و تولید کرده و امروزه نیز دستشان مقابل چینی‌ها پر است.

برای نقش هوا به هوا و سرنگونی هواپیماهای جنگنده و بمب افکن‌ها چینی، ژاپن جنگنده‌های F-35B خود را علاوه بر موشک هوا به هوای دوربرد آمریکایی AIM-120C آمرام (AMRAAM) با برد حدود 140 کیلومتر، به موشک‌های هوا به هوای بومی AAM-4 ساخت میتسوبیشی مسلح ‌می‌کند. AAM-4B که نخستین موشک دارای رادار آرایه فازی فعال در دنیاست، همچون آمرام هدایت راداری فعال دارد. این موشک از سال 2010 وارد خدمت شد و برد آن نیز بیش از 120 کیلومتر است.

موشک AAM-4B سرعت هایپرسونیک (بیش از 5 ماخ) داشته و پس از شلیک نیز می‌تواند پیوسته اطلاعات موقعیتی جدید هدف را از طریق پیوند داده دریافت کند. همچنین به دلیل آرایه فازی فعال بودن رادار آن، در برابر جنگ الکترونیک مقاوم است و دقت بسیار بالایی دارد. رادار این موشک در باند موج میلی‌متری Ka کار کرده و با تکنولوژی نوین ماژول‌های نیترید گالیم (GaN) ساخته شده است.

این موشک آنقدر توانمند است که کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی اروپایی MBDA، طی توافقی با سازنده ژاپنی مشغول توسعه موشکی جدید بر اساس AAM-4B و موشک هوا به هوای اروپایی متئور (Meteor؛ به جرات می توان آن را برترین و مرگبارترین موشک هوا به هوا دانست) است. موشک جدید که JNAAM نام دارد، ترکیبی از رادار و سیستم هدایتی AAM-4B با بدنه و موتور رم جت متئور است که سبب می‌شود ناحیه غیر قابل گریز موشک بسیار گسترده‌تر شود؛ در این ناحیه هدف دیگر راه فراری ندارد و محکوم به نابودی است. موشک جدید همچنین به دلیل کوچکتر بودن نسبت به AAM-4B، همچون متئور با سهولت بیشتری در جایگاه داخلی حمل مهمات F-35 جای می‌گیرد. این موشک تا سال 2023 آماده می‌شود.

و اما تیغ مرگبار دیگری که سامورایی‌های ژاپنی با خود حمل می‌کنند، موشک کروز ضدکشتی ASM-3 Kai ساخت میتسوبیشی است. این موشک که فراصوت است، بیش از 400 کیلومتر برد داشته و بالای 3 ماخ سرعت دارد. برد بسیار بالای این موشک در ترکیب با پنهانکاری و رادارگریزی فوق العاده F-35B به جنگنده این امکان را می‌دهد تا بدون کشف شدن، تا نزدیکی شناورهای چینی رفته و موشک مهلک خود را به سوی آن‌ها شلیک کند. ناوهای هواپیمابر چین از جمله اهداف اصلی این موشک قدرتمند هستند.

این موشک یک موتور راکتی یکپارچه با رم جت دارد و می‌تواند به صورت سینه مال (در ارتفاع 5 متری از سطح آب) به سمت هدف پیشروی کند تا با استفاده از کروی بودن زمین از دید رادار و سیستم‌های آشکارساز حرارتی پنهان مانده و یا در ارتفاع بالا پرواز و در فاز پایانی حمله با سرعت و زاویه تند به سمت هدف شیرجه بزند. سرجنگی این موشک در ترکیب با انرژی جنبشی بالای آن توان تخریب زیادی به موشک داده و ASM-3 Kai قادر است سنگین‌ترین شناورها را نیز غرق کند. البته این موشک را می‌توان همچون یک موشک کروز تهاجمی علیه اهداف در خشکی نیز بکار گرفت.

موشک ASM-3 Kai هدایت ترکیبی دارد. پس از شلیک با کمک سیستم هدایت داخلی (اینرسایی)، هدایت ماهواره‌ای GPS و دریافت اطلاعات لحظه‌ای هدف، به سمت آن رفته و در فاز پایانی حمله نیز با رادار خود روی آن قفل و به روش هدایت راداری فعال به طرف هدف می‌رود. همچنین می‌تواند امواج منتشر شده از هدف را کشف و با قفل روی منشا امواج، به روش غیر فعال و بی نیاز از فعال کردن خود، به سمت هدف پیشروی کند.

در حال حاضر شناورهای چینی دارای سامانه پدافند هوایی HHQ-9 هستند که 200 کیلومتر برد دارد و جنگنده‌های ژاپنی با کمک موشک ASM-3 Kai می‌توانند از فاصله امن و دور ایستا موشک‌های خود را به سمت آن‌ها شلیک کنند. ناگفته نماند 200 کیلومتر برای درگیری با جنگنده و به خصوص جنگنده پنهانکار نیست، بلکه برای هدف قرار دادن هواپیماهای بسیار بزرگ و کند است. برد درگیری این سامانه برای جنگنده بسیار کمتر و محدود به چند ده کیلومتر است.

دلیل دیگر برد بالای موشک ضدکشتی ژاپنی نیز ساخت ناوهواپیمابر از سوی چین است. چین در حال حاضر دو ناو هواپیمابر دارد و ناو سوم نیز در دست ساخت است. این ناوها با خود جنگنده حمل و این جنگنده‌ها نیز به موشک‌های هوا به هوای دوربرد مسلح هستند. پس هرچه برد موشک ژاپنی بیشتر باشد، هواپیما با امنیت بیشتری آن را شلیک می‌کند. البته F-35 جنگنده‌ای رادارگریز و پنهانکار است که دید اول و شلیک اول را دارد و کشف و شکار آن برای چینی‌ها به شدت سخت است.

و اما نیروی دریایی ژاپن برای جنگنده‌های F-35B خود موشک دیگری نیز در آستین دارد. این کشور چندی پیش طی قرارداری با کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی نروژی کونگزبرگ (Kongsberg)، نمونه‌ای از موشک‌های ضدکشتی فوق پیشرفته NSM موسوم به JSM را نیز خریداری کرد. این موشک‌ها که خود پنهانکار و رادارگریز هستند، در جایگاه داخلی F-35 سوار می‌شوند.

این موشک نروژی تقریبا بیش از 560 کیلومتر برد دارد و با سرجنگی 125 کیلوگرمی خود، علاوه بر توان نابودی سنگین‌ترین شناورها، علیه اهداف در خشکی نیز شلیک می‌شود. هر F-35 می‌تواند تا 6 موشک JSM در ترکیب با 4 موشک هوا به هوا همراه خود حمل کند.

بر خلاف ASM-3 Kai که فراصوت است و موتور راکتی و رم جت دارد، JSM موتور توربوجت داشته و پرسرعت اما فروصوت است تا پنهانکاری آن افزایش و اثرگرمایی‌اش کاهش یابد. این موشک نیز دارای روش‌های حمله متفاوت است و می‌تواند به صورت سینه مال پرواز کند. همچنین برای دوری از پدافند دشمن، می‌تواند از مسیرهای مختلف رفته و خطر را دور بزند.

این موشک هدایت سیستم هدایت داخلی (اینرسایی)، هدایت ماهواره‌ای GPS و دریافت اطلاعات لحظه‌ای هدف از طریق پیوند داده دارد. همچنین به سیستم هدایتی تطبیق ناهمواری‌های سطحی TERCOM مجهز است و در فاز پایانی حمله نیز به کمک سنسور تصویرساز فروسرخ خود و حافظه اطلاعاتی خود از اهداف، به صورت غیرفعال روی کشتی مورد نظر قفل و به سمت آن حمله‌ور می‌شود. بدین ترتیب هدف متوجه قفل موشک روی خود نمی‌شود.

البته مزایای خرید F-35B توسط نیروی دریایی ژاپن تنها به اینجا ختم نمی‌شود. این جنگنده‌ها با حضور در آب‌های اطراف کشور جزیره‌ای ژاپن، سرعت عمل ژاپن برای پاسخ در مقابل تهاجم هوایی را نیز افزایش می‌دهند. ژاپن همچنین هواپیماهای پیش اخطار و کنترل هوایی (آواکس‌) E-2D ادونسد هاوک آی را نیز از آمریکا خریداری کرده و تحویل گرفته است. این هواپیماها قادر به کشف هواپیماهای پنهانکار رادارگریز هستند و با برد راداری بسیار بالای خود، در صورت کشف هدف سریعا اطلاعات را به F-35Bهای حاضر در دریا داده تا به سرعت با هدف درگیر شوند.

حسن دیگر F-35 برای ژاپن، قابلیت یکپارچه شدن آن با سیستم پدافند پاد بالستیک این کشور است. F-35 دارای سیستمی به نام AN/AAQ-37 DAS است که آرایه‌ای متشکل از 6 سنسور در سراسر بدنه این جنگنده است. این سنسورهای پوششی کروی شکل و 360 درجه برای جنگنده پدید می‌آورند و قادر به کشف اهداف مختلف هستند. در آزمایش‌های صورت گرفته، سیستم AN/AAQ-37 DAS موفق شد تا موشک بالستیک را از فاصله 1300 کیلومتری کشف کند.

بدین ترتیب F-35 با قابلیت کشف موشک‌های بالستیک، به عنوان یک سامانه پیش اخطار در حلقه دفاع پاد بالستیک ژاپن قرار گرفته و جنگنده‌های F-35B که به گشت زنی در آب‌های ژاپن می‌پردازند، در صورت کشف موشک بالستیک مهاجم از سوی چین یا کره شمالی، سریعا اطلاعات آن را به ناوشکن‌های کلاس کنگو،‌ مایا و آتاگو نیروی دریایی ژاپن که به سامانه‌های موشکی پادبالستیک RIM-161 SM-3 و RIM-174 SM-6 ERAM مسلح هستند مخابره تا شناورها موشک را شکار کنند.

ژاپن همچنین سامانه پدافندی ایجیس ساحلی نیز خریداری کرده که آن سامانه نیز به موشک‌های SM-3 مسلح می‌شود و می‌تواند اطلاعات هدف را از F-35 دریافت کند.

و اما موارد عنوان شده تنها بخشی از گام بلند نیروی دریایی ژاپن برای تقویت خود به منظور ایستادگی در برابر تهدید چین است. ژاپن در این راه علاوه بر توان مالی و فنی، دانش و همچنین پشتیبانی نظامی و فناوری آمریکا، یک خوش شانسی نیز دارد و آن این است که در مقایسه با ژاپن، چین از ضعف تکنولوژیکی رنج برده و نیروی دریایی‌اش توانمندی و آمادگی کمتری دارد. همچنین سطح آموزش چینی‌ها نیز بسیار پایین‌تر از استاندارد آموزش ملوانان ژاپنی است. با این حال نباید از یاد برد نیروی دریایی چین از نظر کمیتی بسیار وسیع است و روز به روز بر شمار شناورهایش افزوده می‌شود. البته ژاپن نیز نیروی دریایی بسیار بزرگی دارد و مشغول توسعه آن است.