خطر گسترش ویروس کرونا در هوا و به صورت ذرات معلق بسیار بیشتر از آن چیزی است که تصور میشود؛ این هشدار تعداد زیادی از دانشمندان برجسته بینالمللی بوده که در آستانه کاهش محدودیتهای جهانی، منتشر شده است.
تعداد 239 دانشمند برجسته بینالمللی به تازگی در مورد خطر گسترش ویروس کرونا در هوا هشداری جدی دادهاند؛ این در حالی بوده که کشورهای مختلف و مناطقی که تا چند ماه پیش شدیدا درگیرد مقابله با کووید 19 بودند، هماکنون در حال کاهش محدودیتها و بازگرداندن تدریجی شرایط زندگی به حالت عادی هستند.
دانشمندان مورد نظر معتقدند که این کار اشتباه بوده و ذرات معلق ویروس کرونا میتوانند بسیار بیشتر از فاصله دو متری توصیه شده در مورد فاصلهگذاری اجتماعی، در هوا منتقل شود. هدف اصلی این محققان اقدامی در مقابل بیمیلی اخیر سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای بهروزرسانی توصیههای خود در ارتباط با گسترش ویروس کرونا در هوا بوده است.
این دانشمندان میگویند که برای مقابله با چنین مشکل جدی باید عمل تهویه هوا در داخل منازل و فضاهای جدی گرفته شود، از لامپهای ماورا بنفش برای تشخیص آلودگی استفاده شود، جدیدترین و پیشرفتهترین نسخههای فیلتر هوا در مکانهای حساس نصب شده و همچنین به شکلی بسیار جدی با تراکم جمعیت در ساختمانها و وسایل حمل و نقل عمومی مقابله شود.
تیم بینالمللی دانشمندان به سرپرستی لیدیا موراوسکا (Lidia Morawska) از دانشگاه تکنولوژی کوئینزلند اظهار کردهاند که پتانسیل ورود ذرات تنفسی میکروسکوپی آلوده به ویروس کرونا، به داخل سیستم تنفسی افراد سالم بسیار بالا بوده و این مشکل بیشتر از همه به فاصلههای چندین متر و در مقیاس فضای داخل اتاقها مربوط میشود.
گسترش ویروس کرونا در هوا
موراوسکا و همکارانش معتقدند که شستشوی مداوم دستها و فاصلهگذاری اجتماعی به نوبه خود موثر هستند، اما اگر اقدامی برای مهار و مقابله با گسترش ویروس کرونا در هوا صورت نگیرد، این نوع کارها تاثیر چندانی در توقف پاندمی کووید 19 نخواهند داشت.
در مقاله این دانشمندان که توسط ژورنال دانشگاه آکسفورد، “Clinical Infectious Diseases” منتشر شده، به بحث نوع ذرات تنفسی آلوده پرداخته شده است؛ گفته شده که به هنگام صحبت کردن، تنفس، عطسه و سرفه افراد آلوده، ذرات تنفسی حاوی ویروس کووید 19 با ابعاد گوناگون وارد هوا میشوند. ذرات بزرگتر از 5 تا 10 میکرومتر که کمی از ضخامت موی انسان کوچکترند، بلافاصله پس از ورود به هوا و پس از طی کردن یک تا دو متر، به پایین آمده و به واسطه سنگینی خود روی زمین قرار میگیرند.
با این حال نکته نگران کننده در مورد گسترش ویروس کرونا در هوا این بوده که ذراتی کوچکتر از این ابعاد، به شکل آئروسل در هوا باقی مانده و تا چندین ساعت، میتوانند فاصلههایی در حد چند ده متر را طی کنند.
توصیههای گوناگون
از همان ابتدای گزارش اولین موارد ابتلا به کووید 19، جنجالها و صحبتهای مختلفی در رابطه با توانایی ذرات آئروسل و میکرو قطرات تنفسی در آلوده کردن افراد وجود داشت. هماکنون سازمان بهداشت جهانی روی این موضوع تاکید میکند که پتانسیل ذرات مورد نظر تنها به شرایط خاص محدود میشود و آئروسلها تنها میتوانند در شرایطی غیر عادی افراد را آلوده کنند. شرایطی که معمولا در بیمارستانها شاهد آن هستیم و بیشتر از همه به بیمارانی که در دستگاه تنفسی آنها لوله گذاشته شده محدود میشود.
توصیههای WHO در حالی بوده که دانشمندان دیگر به جدیتر بودن نقش گسترش ویروس کرونا در هوا اعتقاد دارند و میگویند که ذرات فوقالعاده ریز میتوانند در شرایط عادی به راحتی افراد را آلوده کنند؛ به عنوان مثال مقالهای که اخیرا در ژورنال “Emerging Infectious Diseases” منتشر شده بود، نشان داد که در ژانویه گذشته سیستم تهویه هوای داخل یک رستوران آئروسلهای آلوده به کووید 19 را روی میزهای غذاخوری داخل رستوران نشانده بود و بعدها دیده شد که مشتریان این رستوران به بیماری کرونا مبتلا شدند.
مقاله دیگری که توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای آمریکا به آن ارجاع داده شده بود، نشان داد که در ماه مارس گذشته خوانندگان یک گروه کر ساکن ایالت واشینگتن از طریق ذرات آئروسل منتشر شده به هنگام آواز خواندن به کووید 19 آلوده شده بودند؛ در این مورد خاص 53 نفر بیمار شدند و دو نفر از اعضای گروه کر هم جان خود را از دست دادند.
انتشار گسترده
این در حالی بوده که بحث گسترش ویروس کرونا در هوا مخصوصا به مشروبفروشیها و بارها با وجود مکانهای نسبتا فشرده آنها برای سرویسدهی به مشتریان ارتباط داده شده است؛ محققان میگویند که در چنین مکانهایی انواع ذرات تنفسی با ابعاد کوچک و بزرگ وجود دارند و به همین دلیل، مکانهای مورد نظر به عنوان مراکز حساس انتشار کووید 19 شناخته میشوند.
کت نوکس (Cath Noakes)، استاد رشته مهندسی محیط زیست در دانشگاه لیدز بریتانیا که جزوی از تیم 239 نفره دانشمندان بینالمللی بوده، میگوید که کووید 19 نمیتواند مانند ذرات سرخک یا سل در هوا منتشر شود؛ با این حال نباید توانایی گسترش ویروس کرونا در هوا دستکم گرفته شود.
نوکس معتقد است که کرونا تحت برخی شرایط ویژه به شکل ذرات آئروسل محیط را آلوده میکند و بیشتر از همه، کسانی که برای مدت طولانی در محیطهای بسته قرار دارند در معرض خطر چنین شکلی از آلودگی هستند.
با این حال دانشمندان تاکید دارند که توصیههای حال حاضر سازمان بهداشت جهانی، هم با توصیههای مرکز کنترل بیماریهای آمریکا و هم با صحبتهای مقامات بهداشتی اروپا مغایرت دارد. اخیرا کارشناسان WHO در واکنش به مقاله منتشر شده توسط موراوسکا و همکارانش اعلام کردهاند که در حال بررسی تحقیقات مورد نظر هستند.
شواهد کم گسترش ویروس کرونا در هوا
تیم دانشمندان تایید کردهاند که شواهد مربوط به آلودگی در اثر تنفس ذرات آئروسل کووید 19 کامل نیستند؛ با این حال شواهد انتقال بیماری کرونا با ذرات درشت تنفسی و همچنین گسترش ویروس از طریق سطوح آلوده هم تا به امروز کامل نبودهاند، اما دیدهایم که مقامات سازمان بهداشت جهانی و بسیاری از کارشناسان جهان شواهد ناکافی مورد نظر را مبنای توصیههای خود قرار دادهاند.
در همین رابطه، در مقاله تیم تحقیقاتی نوشته شده که با در نظر گرفتن لزوم رعایت جوانب احتیاط و پیشگیری، باید تمامی راههای گسترش ویروس کرونا در هوا همانند روشهای انتقال از سطح، جدی گرفته شوند و نمیتوان به این شکل از گسترش آلودگی بیاعتنایی کرد.
به بیان دیگر و طبق صحبتهای جولیان تنگ (Julian Tang) از دانشگاه لیچستر که در تحقیقات اخیر شرکت داشته، نبود شواهد کافی نشان دهنده نقض یک مسئله نیست؛ یعنی اگر طبق صحبتهای کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، مدارکی کافی برای اثبات انتقال ویروس از طریق ذرات فوقالعاده ریز آئروسل وجود ندارد، نمیتوان نتیجه گرفت که این روش انتقال به هیچ وجه ممکن نیست.