گجت نیوز آخرین اخبار تکنولوژی، علم و خودرو 
محققان دانشگاه ام آی تی (MIT) با ساخت وسیله‌ای برای دستکاری رویاها در حال کار روی ایده فیلم شگفت‌انگیز اینسپشن یا همان تلقین هستند؛ آیا چنین ایده‌ای می‌تواند عملی شود؟
دستکاری رویاها ایده اصلی فیلم علمی تخیلی و فوق‌العاده دیدنی اینسپشن یا تلقین (Inception) بود؛ فیلمی که در سال 2010 سر و صدای بسیار زیادی به پا کرد و هنوز می‌بینیم که بعد از گذشت ده سال از ساخت آن، محققان دانشگاه برجسته ام آی تی (MIT) مشغول کار روی عملی کردن ایده‌های آن هستند.
در واقع دانشمندان ام آی تی وسیله‌ای آزمایشی را ساخته‌اند که می‌تواند محتوی خواب‌ها و رویاهای افراد را تغییر دهد. چنین کاری با تحریک افراد برای یادآوری خاطرات مشخص انجام می‌شود و از این طریق، می‌توان به نوعی جرقه‌های لازم برای به یادآوردن وقایع خاص را ایجاد کرد و عملا تجربه‌ای مشخص را در آن‌ها به وجود آورد.
البته باید بگوییم که ایده‌های مطرح شده در فیلم اینسپشن در مورد نبود هیچ حد و مرزی برای به وجود آوردن اتفاقات گوناگون درون رویاها، همچنان در دنیای علمی تخیلی فیلم باقی مانده‌اند و هنوز تا عملی کردن این ایده باید زمان بسیار زیادی طی شود. با این حال دانشمندان از مدت‌ها پیش نشان داده‌اند که دانش دستکاری رویاها به هیچ وجه تخیلی و غیر قابل بررسی نیست و می‌توان فرآیند پردازش اطلاعات توسط مغز ما به هنگام خواب را از بیرون مهندسی کرد. تحقیقات جدید دانشگاه ام آی تی هم در این رابطه بوده و به نظر می‌رسد که این دانشمندان به پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه کنترل رویاها دست یافته‌اند.
تحقیقات ام آی تی در مورد دستکاری رویاها
به تازگی مقاله‌ای از طرف دانشمندان ام آی تی به سرپرستی عصب شناس برجسته، آدام هار هوروویتز (Adam Haar Horowitz) منتشر شده که در آن، به ساخت دستگاهی آزمایشی با نام دورمیو (Dormio) اشاره شده است؛ دورمیو در واقع یک گجت الکتریکی پوشیدنی بوده که به گفته هوروویتز و همکارانش، امکان انجام فرآیند «برخوابش هدفمند رویا» (TDI) را فراهم می‌کند.
هوروویتز در این رابطه می‌گوید که شروع فرآیند TDI به وسیله گجت ساخت تیم او به مرحله اولیه خواب افراد مربوط می‌شود. مرحله‌ای سیال، انعطاف پذیر و واگرا که فرد در آن بین هوشیاری و رویا دیدن بوده و می‌توان گفت که خواب فرد در این مرحله به هیچ وجه سنگین نیست. این عصب شناس در مصاحبه خود گفته که قرار گرفتن در مرحله مورد نظر همانند این بوده که فرد هیچ کنترلی روی پردازش ذهنی خود نداشته باشد و سرگردانی فکری او به وضعیت شدیدی برسد.
این سرگردانی فکری با احساسات و محرک‌های مختلف قابل دستکاری بوده و در حالی که فرد در مرحله مورد نظر کنترل افکارش را دائما به دست می‌گیرد و از دست می‌دهد، شرایط لازم برای فرآیند برخوابش هدفمند رویا فراهم می‌شود.
گجت پوشیدنی دورمیو برای دستکاری رویاها
مرحله ابتدایی مورد نظر با نام هیپنوگوگیا (Hypnagogia) شناخته می‌شود و تقریبا می‌توان گفت که این مرحله به حالت خواب آر ای ام (REM) شبیه است؛ البته تفاوت اصلی هیپناگوگیا با خواب آر ای ام، توانایی فرد در شنیدن و پردازش صداها بوده و در حالی که خواب آر ای ام به عنوان خواب عمیق شناخته می‌شود، وقتی فرد در وضعیت هیپناگوگیا قرار دارد، هنوز خواب عمیق نشده و می‌توان از طریق تکنیک‌هایی مشخص و با استفاده از گجت‌هایی مانند دورمیو، رویاهای فرد را دستکاری کرد.
مزایای روش جدید دانشمندان ام آی تی
در گذشته هم دانشمندان در تحقیقات مختلف تلاش‌های گوناگونی برای دستکاری رویاها و تحت تاثیر قرار دادن فرآیند پردازش اطلاعات به هنگام خوابیدن داشته‌اند؛ با این حال نکته مهم در مورد گجت دورمیو این بوده که این وسیله را می‌توان به راحتی روی دست پوشید و برخلاف تجهیزات عجیب و غریب و پیچیده‌ای که معمولا در آزمایش‌های مربوط به خواب آن‌ها را می‌بینیم، گجت دانشگاه ام آی تی در نوع خود بسیار ساده و جم و جور است.
به علاوه یکی از جالب‌توجه‌ترین کاربردهای گجت دورمیو و ایده برخوابش هدفمند رویا، کمک به فرآیند یادگیری و تثبیت اطلاعات به هنگام خواب دیدن است.
در یکی از آزمایش‌هایی که هوروویتز و همکارانش برای بررسی عملکرد گجت دورمیو انجام دادند، 49 داوطلب گجت را پوشیدند و از طریق اپلیکیشن مخصوص دورمیو، فرمان‌ها و محرک‌های صوتی مشخصی برای آن‌ها در هنگام خواب پخش شد. در این آزمایش فرمان صوتی به داوطلب می‌گفت که به یک درخت فکر کند.
در حالی که افراد در مرحله اولیه و انعطاف‌پذیر خواب قرار داشتند، گجت از طریق علائم حیاتی و سنسورهای موجود، تشخیص می‌داد که فرد در چه مرحله‌ای از رویا دیدن قرار دارد و خواب او تا چه حد عمیق است؛ با مشخص شدن این مسئله، اپلیکیشن به صورت خیلی جزئی افراد را از خواب بیدار می‌کرد و از آن‌ها می‌خواست که رویاهای خود را به زبان بیاورند. در عین حال اپلیکیشن گزارش افراد در مورد رویایشان را ضبط می‌کرد.
پس از این وقفه کوتاه، اپلیکیشن به داوطلبان اجازه می‌داد تا مجددا به خواب خود ادامه دهند و تنها بعد از مدتی کوتاه، چرخه بیدار کردن جزئی، بازگشت به خواب و پخش فرمان‌های صوتی تکرار می‌شد؛ از این طریق می‌توان افراد را در مرحله تاثیر پذیر هیپنوگوگیا حفظ کرد و عملا فرآیند دستکاری رویاها را به کار انداخت.
برخوابش هدفمند رویا
هوروویتز در این رابطه می‌گوید که در پروسه برخوابش هدفمند رویا، خواسته اصلی ما تحریک حافظه فرد برای به یادآوردن خاطرات مشخصی بوده که بتوان بعدا آن‌ها را به رویاهای فرد متصل کرد و از این طریق، باعث شد تا فرد در مورد آن خاطرات خاص رویا ببیند.
در واقع هدف اصلی تحقیقات اخیر دانشمندان ام آی تی آزمایش کارایی گجت دورمیو در تشخیص مراحل مختلف خواب است؛ هم‌اکنون و در مراحل ابتدایی تحقیقات، این دانشمندان قصد دارند تا از طریق دورمیو شروع مرحله هیپناگوگیا در کاربران را تشخیص داده و با پخش فرمان‌های صوتی بسیار ساده، خواب فرد را در این مرحله دستکاری کنند.
در حالی که گجت ساخته شده فعلا در مراحل ابتدایی قرار دارد و دانشمندان همچنان مشغول توسعه آن هستند، آزمایش‌های اولیه نشان داده که دورمیو در دستکاری رویاها و تشخیص مراحل خواب افراد بسیار خوب عمل می‌کند و همچنین، این گجت می‌تواند محتوی خواب را با جزئیاتی قابل قبول ثبت کند؛ در آزمایش مربوط به خواب دیدن در مورد درخت، 67 درصد داوطلبان پس از بیدار شدن از مرحله هیپناگوگیا گزارش کردند که خواب آن‌ها شامل درخت بود و همچنین اپلیکیشن هم رویا پردازی اشخاص در مورد درخت را ثبت کرده بود.
به عنوان مثال یکی از داوطلبان بعد از بیدار شدن تایید کرد که در خواب او درخت وجود داشت؛ این داوطلب گفت که در ابتدای رویا دیدن او مشغول دنبال کردن ریشه‌های یک درخت بود و در حالی که در طول رویا به دنبال این ریشه می‌رفت، به مکان‌های مختلف جابه‌جا می‌شد. این در حالی بود که گروه دیگری از داوطلبان به عنوان گروه کنترلی، هیچ فرمان صوتی در مورد درخت دریافت نکردند و همان‌طور که انتظار می‌رفت، در خواب آن‌ها هم درختی وجود نداشت.
کاربردها و آینده دستکاری رویاها
همان‌طور که اشاره شد، علاوه بر استفاده از گجت دورمیو برای دستکاری رویاها در کاربران، می‌توان از پروتکل توسعه یافته توسط دانشمندان ام آی تی برای کمک به یادگیری افراد در هنگام خوابیدن استفاده کرد. در حال حاضر تکنیک‌های مختلفی برای تثبیت خاطرات و مطالب یاد گرفته شده در هنگام خواب وجود دارند و گجت ساخت ام آی تی هم می‌تواند علاوه بر بهبود فرآیند ثبت اطلاعات جدید در مغز، به توانایی‌های خلاقانه افراد و همچنین قابلیت‌های آن‌ها برای ارائه راه‌حل برای مشکلات گوناگون کمک کند.
به بیان دقیق‌تر اگر بتوان از این طریق افراد را به نحوی تحریک کرد که در مرحله هیپنوگوگیا، در مورد چالش‌های خود فکر کنند، این احتمال وجود دارد که فرد راهکارها و راه‌حل‌های خلاقانه و هوشمندانه‌ای را در خواب پیدا کند و عملا بدون صرف وقت و انرژی در زمان بیداری، هم‌زمان با استراحت شبانه مشکلات جدی زندگی خود را هم به بهترین شکل ممکن حل کند.
هوروویتز در این رابطه می‌گوید که خواب دیدن در مورد موضوعات کارآمد حتی می‌تواند در هنگام بیداری هم به ما کمک کند و این احتمال وجود دارد که با دستکاری رویاها به وسیله گجت دورمیو، بتوان خلاقیت فرد در ساعت‌های بعد از خواب را افزایش داد.
به علاوه در طول تاریخ هم دیده‌ایم که هنرمندان برجسته‌ای مانند سالوادور دالی (Salvador Dalí) یا ماری شلی (Mary Shelley) ایده‌های بزرگ و خلاقانه خود را در رویاها می‌دیدند؛ با این وجود فرق چنین فرآیند طبیعی با آنچه مدنظر هوروویتز و همکارانش بوده، دستکاری فرآیند خواب دیدن و کمک به بهبود خلاقیت افراد با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن خواهد بود.
مقاله تیم دانشمندان ام آی تی در ژورنال “Consciousness and Cognition” منتشر شده است.
