درمان های شبه علم و عجیب و غریب برای مقابله با ویروس کرونا

درمان های شبه علم برای مبارزه با بیماری کووید 19 از همان ابتدای پاندمی توجه بسیاری را به خود جلب کرده بودند و در ادامه به بررسی لزوم مقابله با این اطلاعات غلط می‌پردازیم.

درمان های شبه علم راه‌ها و روش‌هایی برای مقابله با بیماری‌های گوناگون هستند که توسط افراد مختلف تجویز می‌شوند؛ این افراد که در بحث پزشکی و سلامت تخصص خاصی ندارند، به دنبال اهداف مختلف، تکنیک‌ها و روش‌هایی عجیب و غیر اصولی را به دیگران توصیه می‌کنند. در مورد بیماری کووید 19 هم افراد مورد نظر از همان ابتدای شروع پاندمی اطلاعات غلط خود را به هر شکلی با مخاطبان و علاقه‌مندان نگران به اشتراک می‌گذاشتند. در همین رابطه، قصد داریم تا این موضوع را از نگاهی دقیق‌تر مورد بررسی قرار دهیم.

درمان های شبه علم و کووید 19

ادرار گاو، سفید کننده و کوکائین جزو موادی هستند که تاکنون به عنوان داروی مقابله با ویروس کرونا تجویز شده‌اند و به علاوه، دیده‌ایم که برخی آنتن‌های شبکه ارتباطی 5 جی (5G) را به این بیماری ویروسی ارتباط داده‌اند و حتی عده‌ای گفته‌اند که ویروس مورد نظر جزو یک برنامه سلاح‌های بیولوژیکی بوده که تصادفا یا عمدا به خارج از آزمایشگاه درز کرده است.

خوشبختانه این انفجار اطلاعات غلط باعث شده تا تعداد قابل توجهی از دانشمندان و صاحب‌نظران از سراسر جهان برای مقابله با درمان های شبه علم مورد نظر دست به دست هم دهند و به منظور افزایش آگاهی جمعی و جلوگیری از فریب مخاطبان تلاش‌های قابل توجهی داشته باشند. به علاوه قانون‌گذاران اقداماتی را برای جلوگیری از فروش محصولات عجیب و غریب به اسم روشی برای درمان کووید 19 انجام داده‌اند و سرمایه‌گذاران هم با حمایت از محققان، به دنبال پیدا کردن بهترین راه برای مبارزه با این اطلاعات غلط هستند.

البته نکته مهم این بوده که تا پیش از این هم تلاش قابل توجهی در سطح جهانی برای جلوگیری از گسترش اطلاعات نادرست انجام شده بود، اما قبل از وقوع پاندمی کرونا سابقه نداشته که تا این حد عزم جمعی برای مبارزه با درمان‌های عجیب و غریب و شبه علم صورت بگیرد. می‌توان گفت که دلیل چنین اتفاقی مقیاس عظیم پاندمی اخیر و همچنین نفوذ اطلاعات نادرست در میان مخاطبان مختلف بوده است؛ مخاطبانی از جمله سیاست مداران فوق‌العاده برجسته که گاهی اوقات در جلوی دوربین و در حضور میلیون‌ها تماشاچی، از درمان‌های عجیب و غریبی مانند تزریق سفید کننده به بدن حمایت می‌کنند!

کسب درآمد از پاندمی کرونا

برای مبارزه با درمان های شبه علم موجود در مورد کووید 19، می‌توان اقدامات مختلفی را انجام داد؛ به عنوان مثال کارشناسان تاکید می‌کنند که بیمارستان‌ها، مراکز درمان و همچنین دانشگاه‌ها نباید به هیچ شکلی به چنین درمان‌هایی اعتبار ببخشند. جالب است بدانیم که اخیرا کلینیکی در کلیولند اوهایو روش انرژی‌درمانی را برای تقویت سیستم ایمنی بیماران توصیه کرده و جلسات درمانی این روش شبه علم برای این منظور انجام می‌شوند.

در انرژی‌درمانی فرد درمانگر بدون تماس بیمار، با تکان دادن دست‌ها در جلوی قسمت‌های مختلف بدن ادعا می‌کند که انرژی حیات موجود در جسم فرد را تحت تاثیر قرار داده و از این طریق سیستم دفاعی بدن را تقویت می‌کند. در حالی که یک مرکز درمانی به اعتبار کلینیک کلیولند چنین درمان‌هایی را ارائه می‌کند، تعجبی ندارد که عده قابل توجهی از مخاطبان به سمت این روش‌ها سوق داده شوند.

هم‌اکنون در کشوری مثل کانادا قانون‌گذاران و مجریان قانون مشغول وارد کردن فشار به کسانی هستند که از طریق درمان های شبه علم کسب درآمد می‌کنند؛ افرادی مانند فروشندگان داروهای گیاهی، انرژی درمانگرها، متخصصان کایروپراکتیک و کسانی که با شروع پاندمی کووید 19، با دادن وعده‌های مختلف از مخاطبان نگران که از ابتلا به ویروس کرونا می‌ترسند، کسب درآمد می‌کنند. به عنوان مثال برخی متخصصان کاروپراکتیک ادعا می‌کنند که تنظیم استخوان‌های ستون فقرات می‌تواند در تلاش سیستم دفاعی بدن برای مبارزه با ویروس کرونا کمک کند.

تاثیرات روانی

در حالی در بهترین حالت، هر نوع درمان مرتبط با موضوعات شبه علم، تنها به واسطه تاثیرات روانی به وجود آمده در مورد تاثیرگذار بودن روش درمانی، می‌تواند به برخی از افراد کمک کند، دانشمندان به خوبی می‌دانند که نتایج به دست آمده از این درمان‌ها مفید نیستند. به بیان دیگر وقتی خود فرد به قابلیت یک داروی گیاهی خاص برای در امان ماندن از کووید 19 باور داشته باشد، این احتمال وجود دارد که تاثیر روانی به وجود آمده تا حدی مفید واقع شود؛ اما می‌توان اطمینان داشت که چنین فایده‌ای شامل حال اکثر مخاطبان نخواهد شد و اثر معجزه‌آسای ماده گیاهی مورد نظر هم در بهترین حالت یک فریب است.

از طرف دیگر کارشناسان فعال در زمینه مبارزه با دروغ‌پراکنی افراد سودجو معتقدند که دانشمندان و صاحب‌نظران سراسر جهان باید نقشی فعال‌تر در این رابطه داشته باشند و به شکلی جدی با تمامی اشکال مختلف شبه علم که از اصطلاحات علمی برای دروغ‌پردازی خود استفاده می‌کنند، مقابله کنند.

به عنوان مثال انرژی درمانگرها تاثیرات روش‌های خود را به فیزیک کوانتوم ارتباط می‌دهند و روش‌های درمانی شستشوی روده بزرگ که طبق ادعای درمانگران شبه علم «کولون تراپی» تاثیرات شگفت انگیزی در سلامت ما دارد، اصطلاحات دانش میکروبیولوژی را برای توجیه روش‌های خود و اعتبار بخشیدن به این تکنیک‌های بی‌پایه و اساس به کار می‌برند.

در واقع کارشناسان مورد نظر معتقدند که دانشمندان حوزه‌های مختلف، از فیزیک کوانتوم گرفته تا میکروبیولوژی، باید به صورت فعال توضیحات ساده و قابل فهمی را برای عموم مخاطبان فراهم کرده و از استفاده نادرست از اصطلاحات علمی برای گول زدن مخاطبان توسط طرفداران درمان های شبه علم جلوگیری کنند.

نیاز به تلاش جمعی دانشمندان

در جهانی که هنوز عده‌ای موضوعاتی مانند تئوری تکامل یا گرمایش زمین را انکار می‌کنند، تلاش برای مبارزه با مباحث شبه علم و روش‌های درمانی دروغین به نظر کار دشواری بوده و می‌توان اطمینان داشت که راه حل ساده‌ای برای برطرف کردن این مشکل وجود ندارد. با این حال اگر دانشمندان بیشتری در این مبارزه شرکت کرده و به صورت فعال با باورهای غلط، خرافات، درمان‌های عجیب و غریب و ادعاهای دروغ افراد سودجو مقابله کنند، شانس پیروزی علم بر شبه علم بیشتر خواهد بود.

جالب است بدانیم که در حال حاضر تنها یک فیزیکدان وجود دارد که به صورت علنی ارتباط انرژی‌درمانی و فیزیک کوانتوم را زیر سوال برده، ولی مطمئنا صحبت‌های این دانشمند در راستای نظر عموم محققان حوزه فیزیک کوانتوم است. کلیر واردل (Claire Wardle) کارشناس شبه علم از دانشگاه هاروارد آمریکا در این رابطه می‌گوید که بهترین راه مبارزه با اطلاعات غلط، به راه انداختن سیلی از اطلاعات دقیق و معتبر بوده و مباحث علمی باید به شکلی ساده و قابل درک، به راحتی در اختیار عموم مردم قرار داشته باشند و بتوان این مباحث را روی تلفن‌های هوشمند به راحتی به اشتراک گذاشت.

اهمیت مبارزه با درمان های شبه علم

اقداماتی مانند توییت کردن، نظر دادن، سخنرانی کردن، شرکت در بحث‌های مختلف و به اشتراک گذاشتن هرگونه اطلاعات علمی درست و معتبر توسط دانشمندان و صاحب‌نظران به هر طریق ممکن می‌تواند چنین سیلی را به راه بیندازد. حتی برخی متخصصان معتقدند که جامعه علمی باید به مبارزه مورد نظر با درمان های شبه علم به چشم یک وظیفه اخلاقی نگاه کند و حتی برخی جوامع آکادمیک هم‌اکنون هم در راستای ایجاد این احساس وظیفه قدم برداشته‌اند.

در نهایت امید است که یکی از تاثیرگذارترین نتایج به دست آمده پس از پایان پاندمی کووید 19، تلاش گسترده‌تر و کارآمدتری از سوی جامعه علمی برای مبارزه با شبه علم باشد و از طرف دیگر، عموم مردم هم نسبت به چنین اطلاعات غلط و گمراه کننده‌ای شکاک‌تر باشند.

به علاوه، به وضوح می‌بینیم که واکنش نشان ندادن به موضوعات شبه علم و همچنین نادیده گرفتن این مباحث تنها به ابراز عقیده و اعتقادات افراد مربوط نمی‌شود و در دوران همه‌گیری کرونا چنین اطلاعات غلطی می‌توانند جان مردم را بگیرند. به بیان کلی ارزشمندترین ابزار برای مبارزه با مباحث شبه علم و خرافات، دانش خوب، قابل فهم، در دسترس و کاربردی بوده که عموم مردم به آن اعتماد دارند.