مصرف بیش از حد الکل مشکلی بوده که قرنها گریبان گیر بشر است و تازهترین بررسیها خطرات این کار برای سلامت عقل و حافظه انسان را به وضوح نشان دادهاند.
اخیرا دانشمندان در تحقیقی گسترده، نشان دادهاند که مصرف بیش از حد الکل میتواند شانس بروز زوال عقل و از دست رفتن حافظه و حتی دیوانگی افراد را تا دو برابر افزایش دهد.
نوشیدن الکل تا سرحد بیهوشی رفتاری خطرناک بوده که به هیچ وجه توصیه نمیشود، با این حال میبینیم که بسیاری از افراد هر چند وقت یک بار با چنین زیادهرویهایی تا حدی مینوشند که بدن آنها دیگر توان پردازش این مقدار الکل را نداشته و در نهایت بیهوش میشوند.
حالت خاصی که صبح فردا به فرد دست میدهد، شامل سردرد، سرگیجه و نوعی احساس خستگی بوده که به سختی از بین خواهد رفت؛ اما تازهترین تحقیقات دانشمندان که مجموعه نتایج بررسیهای پیشین را کنار هم گذاشتهاند، نشان داده که تاثیرات منفی چنین کاری تنها به خستگی و سردرد روز بعد محدود نمیشود.
مصرف بیش از حد الکل و زوال عقل
دانشمندان در اقدامی کلی و گسترده، تعداد بسیار زیادی تحقیق در رابطه با مصرف بیش از حد الکل و نوشیدن تا سرحد بیهوشی را بررسی کردهاند و تاریخچه استفاده از الکل در 130 هزار نفر را برای رسیدن به نتایجی نگران کننده، آنالیز کردهاند. این بررسیها نشان داده که بیهوش شدن در اثر مصرف الکل میتواند ریسک بروز زوال عقل و از دست رفتن حافظه و فراموشی را در مراحل بعدی زندگی افراد تا دو برابر افزایش دهد.
البته میدانیم که تاکنون تعداد زیادی پژوهش در این رابطه انجام شده و ارتباط زیادهروی در نوشیدن و زوال عقل مدتها پیش اثبات شده است؛ با این حال همچنان اطلاعات زیادی در مورد دلیل بیولوژیکی و فرآیندهای زیستی بروز چنین مشکلی در دست نیست و دانشمندان دقیقا نمیدانند که چرا الکل بیش از حد میتواند شانس بروز مشکلاتی مانند آلزایمر را در افراد بیشتر کند.
با این حال پژوهشهای گستردهای این موضوع را مورد بررسی قرار دادهاند و در حالی که حجم دادههای جمعآوری شده در رابطه با خطرات مصرف بیش از حد الکل به هیچ وجه کم نیست، همچنان میتوانیم به روشهایی خلاقانهتر و هوشمندانهتر، این دادهها و اطلاعات را بررسی کنیم. یکی از اصلیترین محدودیتهای موجود بین تحقیقات پیشین، تاکید دانشمندان روی بررسی مصرف الکل به صورت میانگین بوده است.
به بیان دیگر دانشمندان در تحقیقات پیشین روی این مسئله که در یک بازه زمانی چه مقدار الکل مصرف میشود، مانور دادهاند و الگوهای موجود در این رابطه کمتر بررسی شدهاند.
بررسی دادهها از دیدی متفاوت
یکی از این الگوها تفاوت بین مصرف 14 لیوان نوشیدنی الکلی در یک شب و پخش کردن این 14 لیوان در یک بازه زمانی دو هفتهای است؛ در واقع تفاوت بسیار زیادی بین زیادهروی در یک روز و مصرف مقداری متعادل در یک بازه زمانی بلند مدت وجود دارد و آثار مخرب چنین رفتاری مطمئنا در حالت زیادهروی، بسیار بیشتر از رعایت اعتدال هستند.
میکا کیویماکی (Mika Kivimaki)، اپیدمی شناسی از کالج دانشگاهی لندن در این رابطه میگوید که مصرف بیش از حد الکل میتواند سطح مسمومیت عصبی موجود در خون را بیشتر کرده و در حالتی که همان مقدار نوشیدنی در بازه زمانی طولانیتری پخش شود، شاهد چنین مشکل خطرناکی نخواهیم بود.
کیویماکی و همکارانش معتقدند که رابطه بین نوشیدن تا سر حد بیهوشی و زوال عقل به خوبی بررسی نشده و به همین دلیل، این دانشمندان با کنار هم گذاشتن دادههای مربوط به 7 تحقیق قدیمی، میزان مصرف الکل در 131415 نفر را در کشورهای فرانسه، بریتانیا، سوئد و فنلاند، با در نظر گرفتن مسئله بروز زوال عقل در این افراد آنالیز کردند.
در حالی که تمامی این 130 هزار نفر تا سرحد بیهوشی الکل مصرف نکردهاند، 96 هزار نفر آنها گفته بودند که حداقل یک بار چنین تجربهای از بیهوشی را گذراندهاند. به علاوه 10 هزار نفر از این افراد هم در 12 ماه قبلتر از نظرسنجی، تا مرز از دست دادن هوشیاری الکل مصرف کرده بودند.
وقتی افراد مورد نظر در مراحل بعدی زندگی تحت نظر گرفته شدند، الگویی نگران کننده و خطرناک پدیدار شد.
خطر بیهوشی مصرف بیش از حد الکل
طبق صحبتهای کیویماکی، بررسی دادهها نشان داد که شانس بروز زوال عقل در کسانی که بیهوشی ناشی از مصرف بیش از حد الکل را تجربه کرده بودند، دو برابر بود و این مسئله ارتباط چندانی با میزان میانگین نوشیدن الکل توسط این افراد نداشت.
گفته شده که 10 هزار نفری که در 12 ماه قبل از نظرسنجی تا سرحد بیهوشی نوشیده بودند، نسبت به سایر افرادی که چنین تجربهای نداشتند، دو برابر بیشتر در معرض از دست دادن حافظه و دچار شدن به زوال عقل بودند. محققان میگویند که چنین الگویی در افراد جوان و داوطلبان مسنتر زن و مرد دیده شد و به صورت کلی، هر نوعی از زوال عقل با هر شدتی، شامل بیماری آلزایمر، به عنوان شکلی از بروز مشکل حافظه در این افراد مدنظر گرفته شده بود.
کیویماکی میگوید که طبق دادههای جمعآوری شده، صرف نظر از عادتهای هر فرد و صرف نظر از اینکه شخص به صورت میانگین چقدر الکل مصرف میکند، بیهوش شدن در اثر نوشیدن بیش از حد خطر زوال عقل فرد را دو برابر میکند.
به صورت کلی بر اساس استانداردهای بریتانیا، مصرف کمتر از 14 واحد نوشیدنی الکلی در یک هفته به عنوان حالت میانگین در نظر گرفته میشود؛ بررسیها نشان داده که گذشتن از این استاندارد و مصرف بیش از حد الکل باعث میشود تا فرد 1.2 برابر بیشتر از کسانی که در حالت میانگین هستند، در خطر ابتلا به مشکلاتی مثل آلزایمر یا اشکال مختلف زوال عقل باشد.
محدودیتهای تحقیقاتی
البته کیویماکی و همکارانش اعلام کردهاند که چنین بررسیهایی به صورت کلی شامل محدودیتهای مختلفی میشوند و روشهای جمعآوری داده در آنها کاملا بیعیب و نقص نیستند.
مهمترین نکتهای که در مورد محدودیتهای چنین تحقیقاتی باید در نظر گرفت، به بحث علت و معلول مربوط میشود؛ در واقع تمامی نتایج به دست آمده در بررسیهای کیویماکی و دانشمندانی که قبل از او و همکارانش در مورد مصرف الکل تحقیق کردهاند، یک ارتباط بین زوال عقل و نوشیدن را نشان میدهند و ثابت نمیکنند که چنین رفتاری مستقیما باعث تخریب حافظه افراد در آینده خواهد شد.
بحث علت و معلول در بسیاری از جنبههای زندگی ما دیده میشود و متاسفانه بسیاری از مواقع ارتباط داشتن دو پدیده با هم به عنوان رابطه دلیل و معلولی اشتباه گرفته میشود؛ به همین ترتیب تنها میتوان نتیجه گرفت که بیهوشی ناشی از مصرف بیش از حد الکل ویژگی مشترک بین کسانی بوده که در آینده بیشتر از بقیه حافظه خود را از دست دادهاند.
محققان در مورد فرآیندهای بیولوژی تاثیر الکل روی سلولهای مغزی میگویند که این ماده میتواند به عنوان یک مسمومیتزای عصبی از مرز بین مغز و خون عبور کرده و مستقیما به عصبها دست پیدا کند؛ حال اگر میزان الکل بیش از حد باشد، در یک فرآیندی بیولوژیکی سلولهای مغزی از بین رفته و عملا آسیب مغزی در فرد مصرف کننده به وجود میآید.
مشکلات دیگر مربوط به مصرف بیش از حد الکل
البته باید در نظر داشته باشیم که هر مرتبه زیادهروی در نوشیدن به بروز مشکلات دیگری در بدن افراد هم کمک میکند که مشخصا دو مورد از آنها، مشکلات کلیوی و کبدی هستند. به علاوه چنین رفتاری شانس بروز دیابت، مشکلات قلبی و عوارض دیگری که به نوبه خود باعث بروز زوال عقل میشوند را بیشتر میکند.
در نهایت میتوان گفت که نادانستههای ما در این رابطه همچنان بسیار زیاد هستند، اما چیزی که از آن اطمینان داریم، آثار فوقالعاده مخرب زیادهروی در مصرف الکل بوده که در کوتاه مدت دردی را دوا نمیکنند و به علاوه، در بلند مدت باعث افزایش رفتارهای مخرب و بروز مشکلات بسیار زیادی در زندگی میشوند.
معمولا کسانی که هرچند وقت یک بار تا سرحد بیهوشی مینوشند، در جنبههای دیگر هم تلاش چندانی برای سالم نگهداشتن زندگی خود نمیکنند و با مصرف غذاهای مضر و فعالیت بدنی کم، سلامت خود را تا حد ممکن تحت تاثیر قرار میدهند. همچنین، رفتارهای مورد نظر زندگی اجتماعی فرد و میزان دستیابی او به موفقیت را هم تحت تاثیر قرار داده و در نهایت مشکلات روانی بسیاری را برای او به وجود میآورد.
در واقع عادت زیادهروی در مصرف الکل یا هر رفتار مخرب دیگری با نفوذ به سایر جنبههای زندگی کل حیات فرد را تحتالشعاع قرار داده و سبکی از زندگی را به وجود میآورد که در انتهای آن چیزی جز نابودی وجود ندارد.
مقاله تیم کیویماکی در ژورنال “JAMA Network Open” منتشر شده است.