فرآیند تکامل انسان چیزی بین 5 تا 8 میلیون سال پیش راه ما را از میمونها جدا کرد و اکنون هم میبینیم که نشانههایی از ادامه این فرآیند در انسان امروزی یافت شدهاند.
به تازگی دانشمندان در رابطه با پروسه تکامل انسان تحقیقات جالبی انجام دادهاند؛ اینطور که به نظر میرسد، با گذر زمان تعداد انسانهایی که در دست خود یک سرخ رگ جدید دارند افزایش یافته و این موضوع به ما نشان میدهد که فرآیند تکاملی بشر از زمان زندگی اجداد مشترک ما با میمونها تا به امروز همچنان ادامه دارد.
با در نظر گرفتن قواعد نظریه تکامل و تغییراتی که در بدن انسانها و موجودات زنده دیگر در طول میلیونها و میلیاردها سال پیش رخ داده، تصور این موضوع که انسانها در آینده به چه شکلی درمیآیند کمی غیر منتظره است؛ برخی انتظار دارند که در سالهای آینده قد بشر کوتاهتر یا بلندتر شود و یا ابعاد مغز یا کیفیت پوست ما تغییر کند. تمامی این تغییرات کاملا قابل توجه هستند، اما همانطور که اشاره شد، اتفاقات نامحسوستری در بدن ما در جریاناند که نشان دهنده ادامه داشتن سیر تکامل بشری هستند.
ادامه فرآیند تکامل انسان
موضوع مدنظر ما پدیدار شدن یک سرخ رگ اضافی در دستان انسانهاست و محققان میگویند که تنها ظرف مدت کوتاه چندین نسل، این موضوع به یک ویژگی شایع در میان انسانهای کره زمین تبدیل خواهد شد. محققان استرالیایی در تازهترین پژوهشهای خود نشان دادهاند که یک رگ موجود در وسط ساعد دستان که معمولا پس از دوران جنینی از بدن ما ناپدید میشود، به تازگی در بسیاری از افراد باقی مانده و بحث پایداری این رگ در حال تبدیل شدن به یک ویژگی شایع است.
به بیان دیگر هرچه سالها و دهههای بیشتری در عصر مدرن سپری میشوند، تعداد بزرگسالانی که در مچ دست خود یک رگ اضافه برای خونرسانی دارند افزایش مییابد.
تیگان لوکاس (Teghan Lucas)، آناتومی شناسی از دانشگاه فلیندرز استرالیا میگوید که از قرن 18 میلادی آناتومی شناسان متوجه وجود این رگ در مچ دست بزرگسالان شدهاند و این شکل از ادامه فرآیند تکامل انسان برای بیش از دو قرن گذشته زیر نظر بوده است.
لوکاس اظهار کرده که در اواسط دهه 80 قرن هیجدهم تنها 10 درصد از بزرگسالان چنین رگ اضافهای را در دستان خود داشتند، اما بررسیهای اواخر قرن گذشته نشان داده که این عدد به 30 درصد رسیده است. چنین مدت زمانی از نظر سیر تکاملی موجودات زنده فوقالعاده کوتاه به حساب میآید. این سرخ رگ با نام شریان میانه (median artery) هم شناخته میشود و وظیفه آن در اوایل شکلگیری بدن انسان در رحم، خونرسانی به دستان در حال رشد جنین است.
انتخاب طبیعی
در تصویر زیر سه سرخ رگ اصلی مچ دست را میبینیم و شریان وسط با نام شریان میانه شناخته میشود. حدودا در هفته هشتم از شکلگیری جنین این شریان ناپدید میشود و وظیفه خونرسانی به دو سرخ رگ دیگر محول خواهد شد. یکی از این سرخ رگها همان شریانی بوده که نبض را از روی آن میگیریم.
البته آناتومی شناسان میدانند که مدت زمان 8 هفتهای مورد نظر قطعی نیست و در بسیاری از موارد این شریان یک ماه بیشتر از مدت مورد نظر باقی میماند. در برخی مواقع هم جنین با وجود این رگ از رحم خارج شده و متولد میشود.
با این تفاسیر همانطور که اشاره شد فرآیند تکامل انسان به شکلی بوده که سرخ رگ مورد نظر به راحتی از دوران حضور جنین در رحم گذر کرده و تا زمان بزرگسالی هم دوام میآورد. برای بررسی این مسئله لوکاس و همکارانش در دانشگاه آدلاید 80 جسد را که متعلق به استرالیاییهای اروپایی تبار بودند، تشریح کردند.
تمامی جسدهای اهدایی بین 51 تا 101 سال سن داشتند و عملا تمامی آنها در نیمه اول قرن بیستم به دنیا آمده بودند. با در نظر گرفتن آمار تعداد دستهایی این سرخ رگ میانی را در خود داشتند، محققان استرالیایی اعداد به دست آمده را با سوابق قدیمیتر موجود در مورد متولدین قرنهای گذشته مقایسه کردند.
تحقیقات نشان داده که در عصر حاضر احتمال باقی ماندن این سرخ رگ در مچ دست سه برابر بیشتر از یک تا دو قرن پیش است. این مسئله به خوبی نشان میدهد که تکامل انسان همچنان در حال انجام بوده و فرآیند انتخاب طبیعی به نفع کسانی عمل میکند که در طول زندگی این رگ را حفظ میکنند.
جستجو برای عوامل تغییرات تکاملی
لوکاس در مورد بروز چنین تغییری در فرآیند تکاملی بشر میگوید که به احتمال قوی یا تغییری در مشخصات ژنتیکی انسان در ارتباط با شکلگیری سرخ رگهای دست رخ داده و یا مشکلات سلامتی مادران باعث شده تا این مسئله بروز کند. البته احتمال وقوع هر دوی این تغییرات به صورت هم زمان هم وجود دارد.
شاید تصور کنیم که وجود یک سرخ رگ اضافه در دستها باعث میشود تا ما مهارتهای بیشتری در این مورد از اعضای بدن داشته باشیم و یا قدرت دستان ما به واسطه جریان خود بیشتر رسیده افزایش یابد؛ با این حال باقی ماندن سرخ رگ مورد نظر پس از تولد باعث میشود تا احتمال بروز سندروم تونل کارپ (carpal tunnel syndrome) در افراد بیشتر شده و در نهایت توانایی ما برای استفاده از دستهایمان را کمتر کند.
همانطور که انتظار میرود، مشخص کردن دقیق فاکتورهای دخیل در باقی ماندن سرخ رگ میانی دست در فرآیند تکامل انسان نیاز به تحقیقات بیشتری خواهد داشت. با این حال میتوان گفت که با گذر زمان تعداد کسانی که چنین ویژگی آناتومی دارند بیشتر هم میشود.
تکامل انسان در آینده
لوکاس میگوید که با ادامه یافتن روند اخیر، اکثر مردم جهان تا سال 2100 یک سرخ رگ اضافه در مچ دست خود خواهند داشت. اتفاق مشابهی که در پروسه تکامل بشری رخ داده، به وجود آمدن نوعی استخوان به نام فابلا (fabella) در قسمت زانو است؛ گفته شده که در حال حاضر تعداد کسانی که این استخوان ریز را در زانوی خود دارند، سه برابر بیشتر از همین تعداد در یک قرن گذشته است.
شاید چنین تغییراتی در تکامل انسان به نظر ناچیز باشند، اما اضافه شدن آنها به هم و گذر مدت زمانهای طولانی باعث بروز تغییراتی خواهد شد که گونههای جانوری را از هم جدا میکنند. میلیاردها سال پیش تمامی اشکال حیات روی زمین از یک شکل اولیه به وجود آمدند و در طول فرآیندی طولانی و شگفتانگیز، به تنوع زیستی رسیدند که هماکنون در سراسر جهان شاهد آن هستیم.
لوکاس و همکارانش در استرالیا مقاله خود را در ژورنال “Journal of Anatomy” منتشر کردهاند.