اخیرا اخبار بسیار خوشحال کنندهای در مورد واکسن کووید 19 آکسفورد که با نام آسترازنکا (AstraZeneca) هم شناخته میشود، منتشر شده است. به نظر میرسد که پایان پاندمی کرونا نزدیک است.
واکسن کووید 19 آکسفورد که توسط محققان بریتانیایی، در همان اوایل پاندمی کرونا خبرساز شد، هماکنون در مراحل پایانی کسب تاییدیههای لازم قرار دارد و اخبار خوشحال کنندهای در مورد تاثیر داروی مورد نظر در پایان همهگیری اخیر به گوش میرسد.
با وجود اینکه بیش از 10 ماه از شروع پاندمی کووید 19 میگذرد و سال 2020 به عنوان یکی از بدترین سالهای تمام عمر بسیاری از ساکنان زمین به حساب میآید، ماه نوامبر 2020 با اخبار امیدوار کنندهای همراه بود؛ در 9 نوامبر شرکت آمریکایی فایزر (Pfizer) نتایج اولیه فاز سوم آزمایشهای خود را منتشر کرد و نشان داد که واکسن کرونا ساخت آن، در جلوگیری از ابتلای افراد بیش از 90 درصد کارایی دارد.
چند روز پس از این، دانشمندان روسی اعلام کردند که واکسن کووید 19 ساخت این کشور که اسپاتنیک 5 (Sputnik V) نام دارد، در نهاییترین مراحل آزمایش کارایی 92 درصدی از خود نشان داده است. شرکت آمریکایی مدرنا (Moderna) هم که پا به پای فایزر، مشغول ساخت واکسنی برای مقابله با کووید 19 بود، پس از اخبار امیدوار کننده محققان روس، اعلام کرد که داروی ساخت آن در حدود 95 درصد موارد از ابتلای افراد به این بیماری مرگبار دستگاه تنفسی جلوگیری میکند.
با این حال، تازهترین اخبار خوشحال کننده منتشر شده در رابطه با همهگیری کرونا، به واکسن کووید 19 آکسفورد مربوط میشود؛ این داروی جالبتوجه که با نام آسترازنکا (AstraZeneca) هم شناخته میشود، یکی از اولین واکسنهایی بود که خبر موفقیت آن در هفتههای ابتدایی همهگیری باعث امیدواری جهانیان شد.
موفقیت واکسن کووید 19 آکسفورد
دانشگاه آکسفورد به تازگی در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که این دارو در فاز سوم آزمایشهای انجام شده کارایی 70 درصدی داشته است؛ البته شاید چنین عددی در مقایسه با آمار کمپانیهای آمریکایی کمی پایین به نظر بیاید، اما جالب است بدانید که واکسنهای آنفولانزایی که هماکنون در دسترس عموم مردم قرار دارند، کارایی حداکثری 60 درصدی داشته و همچنین، نتایج دانشگاه آکسفورد هم نهایی نبوده و احتمال دارد که در بررسیهای بعدی و نهایی، این کارایی بیشتر شود.
به عنوان مثال دانشمندان بریتانیایی میگویند که در اوایل تحقیقات، دو دوز استاندارد به داوطلبان داده شد و این آزمایش نشان داد که در 62 درصد موارد، واکسن کووید 19 آکسفورد موثر عمل میکند؛ حال در مراحل دیگر، محققان میزان دوزهای تزریق شده را تغییر دادند و با کاهش میزان داروی موجود در تزریق اول، کارایی مورد نظر به 90 درصد رسید.
پروفسور اندرو پولارد (Andrew Pollard)، از محققان اصلی پروژه ساخت این واکسن میگوید که دلیل چنین تغییراتی در کارایی داروی مورد نظر مشخص نیست، اما اگر کم کردن دوز اولیه باعث بهتر شدن نتایج میشود، چنین مسئلهای باعث خواهد شد تا میزان بیشتری از واکسن در دسترس عموم قرار بگیرد.
پولارد میگوید که در میان داوطلبان مورد بررسی، هیچ شخصی دچار علائم شدید کووید 19 نشد و به نظر میرسد که واکسن مورد نظر در افراد مسن ایمنی قابل توجهی را به وجود میآورد؛ با این حال باید برای رسیدن به نتایج قطعیتر، منتظر انتشار اطلاعات نهایی در مورد بررسیهای فاز سوم آزمایش روی واکسن کووید 19 آکسفورد باشیم.
کارایی تنها فاکتور مهم نیست
با وجود پایینتر بودن کارایی واکسن آسترازنکا نسبت به داروهای فایزر و مدرنا، یکی از فاکتورهایی که در بحث ساخت داروهای جدید مهم بوده، ایمنی استفاده از دارو است؛ محققان آکسفورد اعلام کردهاند که واکسن آنها تا به این لحظه مشکل سلامتی خاصی را در داوطلبان به وجود نیاورده و بروز تاثیرات جانبی خطرناکی گزارش نشده است.
به علاوه نکته مهمی که باعث برتری واکسن کووید 19 آکسفورد نسبت به رقبای آمریکایی میشود، دمای نگهداری آن بوده و گفته شده که داروی آسترازنکا را میتوان در یخچالهای معمولی هم نگهداری کرد. با این وجود واکسن کرونا فایزر و مدرنا باید به هنگام نگهداری و جابهجایی از کارخانه تا کلینیک، در شرایط فوق سرد نگهداری شوند و این مسئله چالشهای مهمی را به خصوص برای کشورهای فقیرتر جهان به وجود میآورد.
از طرف دیگر جالب است بدانید که این واکسن بریتانیایی بسیار ارزانتر است؛ در حالی که واکسنهای فایزر و مدرنا که از فناوری آر ان ایهای پیامرسان (mRNA) استفاده میکنند، بین 20 تا 33 دلار قیمت دارند، واکسن آسترازنکا حدودا 4 دلار قیمت دارد.
با این تفاسیر، همانطور که میدانیم بحث توزیع عادلانه و یکسان دارو بین مناطق مختلف جهان بسیار مهم بوده، چرا که کشورهای متوسط و کمدرآمد مطمئنا با تهیه دارویی که گران قیمت بوده و نگهداری از آن هم کار دشواری است، مشکل خواهند داشت. خوشبختانه دانشگاه آکسفورد و شرکت آسترازنکا پیش از این تعهد دادهاند که از طریق ساخت واکسن خود سودی کسب نکنند و به علاوه، چیزی در حدود یک میلیارد از واکسن را برای کشورهای فقیر جهان تولید کنند.
واکسن کووید 19 آکسفورد برای جهانیان
گفته شده که طبق تعهدات موجود، حدودا 400 میلیون دوز از واکسن کووید 19 آکسفورد تا قبل از پایان سال 2020 ساخته خواهد شد. به علاوه آسترازنکا اطمینان داده که بیشتر از رقبای آمریکایی خود برای کشورهایی که خارج از اروپا قرار دارند، واکسن تولید کند.
چنین تعهداتی برای پوشش دادن تمامی ساکنان سیاره کافی نخواهد بود، اما مطمئنا کمپانی مانند آسترازنکا شروع خوبی برای رسیدن به این هدف خواهد داشت. تخمین زده میشود که حدودا 9 درصد مردم جهان در فقر مطلق زندگی میکنند و سیستم بهداشت و درمان در اطراف آنها فوقالعاده ضعیف است.
به این ترتیب وقتی قولهایی در مورد توزیع عادلانه واکسن کرونا مطرح میشود، میتوان تا حدی امیدوار بود که چنین مناطق فقیر و محرومی از سایر کشورهای پیشرفته و ثروتمند جهان عقب نمیمانند. البته باید همچنان یادآوری کنیم که نتایج منتشر شده در مورد واکسنهای فایزر، آسترازنکا و مدرنا در مراحل ابتدایی هستند و هنوز هیچ یک از سازمانهای دولتی مسئول تایید صلاحیت، سلامت این داروها را رسما تایید نکردهاند.
حتی اگر واکسن کووید 19 آکسفورد و سایر داروهای آمریکایی با موفقیت و به سرعت تاییدیه های لازم را کسب کنند، واکسینه کردن کل جهان چالش بسیار بزرگی بوده که برای برطرف کردن آن باید از موانعی مانند اختلافات سیاسی، بحث مسافت، فاکتورهای لجستیکی و همچنین اعتماد مردم به واکسنها عبور کرد.
در نهایت باید گفت که پاندمی کرونا هنوز تمام نشده، اما نور امید برای رسیدن به انتهای این مسیر روز به روز روشنتر میشود.