موشک SM-3 بلاک IIA موفق به سرنگونی موشک بالستیک قاره پیما در خارج از جو شد

موشک SM-3 بلاک IIA یک پدافند پاد بالستیک دریاپایه محسوب می‌شود که برای نخستین بار موفق به شکار یک موشک بالستیک قاره پیما در فضا شد.

شکار موشک بالستیک توسط موشک SM-3 بلاک IIA (بلاک 2A) خبری بسیار مهم در عرصه نظامی محسوب می‌شود. این آزمایش که 11 روز پیش در تاریخ 17 نوامبر 2020 انجام شد، توانمندی سپر موشکی دریاپایه ایالات متحده آمریکا را به نمایش گذاشت.

موشک‌های سری RIM-161 Standard Missile 3 که به اختصار SM-3 محسوب می‌شود، بلندپروازترین عضو از خانواده موشک‌های متنوع استاندارد محسوب به شمار می‌روند. موشک‌های خانواده استاندارد توسط کمپانی هوافضا، امنیتی و دفاعی آمریکایی ریتیان – Raytheon، که بزرگترین و پیشرفته‌ترین سازنده موشک در دنیا تلقی می‌شود،‌ ساخته شدند.

خانواده استاندارد 3 منحصرا برای هدف قرار دادن موشک‌های بالستیک طراحی و ساخته شدند. نخستین نمونه از این موشک‌ها در اوایل دهه 2000 وارد خدمت شد. پس از آن این موشک‌ها پیوسته دستخوش بروزرسانی و بهسازی قرار گرفتند و مدل SM-3 بلاک IIA آخرین مدل وارد خدمت شده تا به امروز است. توسعه این مدل بدست ریتیان با همکاری صنایع سنگین میتسوبیشی – Mitsubishi Heavy Industries ژاپنی که از باسابقه‌ترین و بزرگترین موشک سازان دنیا محسوب می‌شود انجام شد و نیروی دریایی آمریکا و ژاپن دارندگان اصلی این موشک به شمار می‌روند.

در آزمایش صورت گرفته یک موشک بالستیک قاره پیمای فاقد سرجنگی موسوم به FTM-44 از آب‌سنگ حلقوی کواجالین واقع در جزایر مارشال در اقیانوس آرام به سمت آب‌های هاوایی شلیک شد. پس از کشف و رهگیری موشک توسط رادارهای زمینی و دریایی و سامانه‌های نظارتی و پیش اخطار فضایی، ناوشکن یواس‌اس جان فین – USS John Finn با شناسه DDG 113 که مجهز به سامانه رزمی یکپارچه ایجیس – Aegis است، موشک SM-3 بلاک IIA را به سمت موشک مهاجم شلیک و آن را سرنگون کرد.

FTM-44 یک موشک بالستیک آزمایشی محسوب می‌شود که ابعاد، سرعت، اندازه و ویژگی پروازی آن مشابه موشک‌های بالستیک واقعی است. گرچه کلاهک این موشک فاقد سرجنگی است و توان تخریب ندارد.

این آزمایش نکات قابل توجه بسیاری دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. یکی از آن نکات این است که در آزمایش صورت گرفته کنترل رزمی ناوشکن و شلیک آن از طریق سیستم ارتباطی مدیریت نبرد و فرماندهی و کنترل موسوم به C2BMC از راه دور انجام شد.

نکته دیگر این است که نیروی دریایی آمریکا نشان داد می‌تواند هر موشکی را صرف نظر از ارتفاع پروازی‌اش هدف قرار دهد. این قوا برای درگیری با موشک‌های کروز فراصوت و فروصوت که در هر ارتفاعی پرواز کرده و از توان مانور بسیار بالایی بهره می‌برند دارای سامانه‌های فرا افق و فوق دور برد RIM-174 Standard ERAM موسوم به SM-6، سامانه دور برد RIM-67 SM-1ER/SM-2ER،‌ سامانه دور برد تا میان برد RIM-66 SM-1MR/SM-2MR، سامانه میان برد تا کوتاه برد RIM-162 ESSM و دو سامانه دفاع نزدیک نقطه‌ای RIM-116 RAM و MK15 Phalanx است.

همانطور که گفته شد این سامانه‌ها هر موشک کروزی را هدف قرار می‌دهند. همچنین RIM-162 ESSM و RIM-66 SM-1MR/SM-2MR قادر به درگیری با موشک‌های بالستیک ضدکشتی و کوتاه برد نیز هستند. برای موشک‌های میان برد تا دوربرد نیز سامانه‌های RIM-67 SM-1ER/SM-2ER و RIM-174 Standard ERAM SM-6 وارد عمل می‌شوند؛ البته این موشک‌ها توان درگیری با موشک‌های بالستیک ضد کشتی و کوتاه برد را نیز دارند.

شلیک موشک SM-3 Block IIA از ناوشکن USS John Finn در آزمایش 18 نوامبر

و اما برای موشک‌های بالستیک قاره پیما بایستی از موشک‌های خانواده استاندارد 3 استفاده کرد. موشک‌های بالستیک بسته به بردی که دارند تا ارتفاع خاص از سطح زمین بالا رفته و از جو خارج می‌شوند. موشک‌های قاره پیما که به نمونه‌های زمین پرتاب آن‌ها ICBM و به نمونه زیردریایی پرتاب آن‌ها SLBM گفته می‌شود، پس از شلیک تا ارتفاع 2000 کیلومتر از سطح زمین بالا می‌روند و در حالی که زمین زیر آن‌ها می‌چرخد، هزاران کیلومتر مسافت را ظرف مدت چند دقیقه پیموده و در نقطه مورد نظر به زمین باز می‌گردند.

تمامی سامانه‌های گفته شده به علاوه آنچه که دیگر کشورها همچون روسیه، کشورهای اروپایی، اسرائیل و چین در اختیار دارند و همچنین سامانه‌های تاد و پاتریوت ارتش آمریکا، همگی موشک را در فاز پایانی حمله و هنگامی که شیرجه می‌زند مورد هدف قرار می‌دهند. در این مرحله موشک سرعت بسیار بالایی تا 24 برابر صوت داد و درگیری با آن بسیار سخت است.

از این رو آمریکا در دهه 1990 سامانه‌ای به نام GMD توسعه داد که موشک‌ها را پیش از رسیدن به فاز پایانی و قبل از شیرجه در فضا هنگامی که در میانه راه هستند هدف قرار دهد. این سامانه از آن زمان تا به امروز همچنان تحت بهسازی، ارتقا و آزمایش‌ قرار داشته و طی رزمایشی در سال 2017 برای اولین بار در تاریخ یک موشک بالستیک قاره پیما را هدف قرار داد. توجه داشته باشید GMD سامانه‌ای زمین پایه است و آزمایش اخیر موشک SM-3 بلاک IIA از دریا صورت گرفت؛ البته SM-3 از خشکی نیز شلیک می‌شود.

موشک‌های استاندارد 3 هر نوع موشک بالستیک، از کوتاه برد، ضد کشتی، میان برد، دوربرد و قاره پیما گرفته تا ماهواره‌ها را هدف قرار می‌دهند. این موشک در آزمایشی که در سال 2008 با نسخه‌های قدیمی‌تر آن صورت گرفت، موفق به سرنگونی یک ماهواره بر فراز اقیانوس آرام نیز شد. همچنین سابقه شکار موفق دیگر انواع موشک بالستیک را نیز در کارنامه خود دارد و اخیرا رهگیری و سرنگونی موفقیت آمیز موشک بالستیک قاره پیما را نیز به کارنامه درخشان خود افزود.

موشک SM-3 بلاک IIA

موشک SM-3 بلاک IIA بیش از 1200 کیلومتر برد دارد و تا ارتفاع 1050 کیلومتر از سطح زمین بالا می‌رود. این موشک در مقایسه با نسل‌های قبلی خود بسیار مانور دهنده‌تر شده و برد بیشتری دارد. موتور قدرتمندتری دارد از نظر نرم افزاری نیز ارتقا یافته است. سرعت این موشک بیش از 15.15 ماخ است که می‌توان گفت 15.15 برابر از صوت سریع‌تر است.

این موشک همواره مورد انتقاد روسیه بوده است. وزارت دفاع روسیه اعلام کرده که بر اساس شبیه‌سازی‌ها و بررسی‌های انجام شده توسط آنان، RIM-161 SM-3 بلاک 2A می‌تواند موشک های بالستیک قاره پیما و زیردریایی پرتاب روسیه را علاوه بر فاز میانی، حتی در فاز شلیک و سرعت گیری، در داخل خاک خود روسیه نیز هدف قرار دهند.

از این رو روسیه با استقرار نمونه خشکی پایه سامانه سپر موشکی ضد بالستیک ایجیس موسوم به ایجیس اشور – Aegis Ashore در اروپای شرقی و همچنین حضور کشتی‌های رزمی آمریکایی مجهز به سامانه ایجس در حوزه بالتیک شدیدا مشکل دارد. از آن‌جا که روسیه با ژاپن فاصله بسیار کمی دارد، استفاده از موشک‌های موشک SM-3 Block IIA توسط ژاپن نیز می‌تواند مشکلی مشابه سپر موشکی استاندارد 3 مستقر در اروپای شرقی برای روسیه ایجاد کند و در صورت شلیک موشک بالستیک از ناحیه شرقی روسیه و یا آب‌های شرقی روسیه، SM-3 با آن‌ها درگیر می‌شود.

شلیک موشک از ایجیس اشور واقع در هاوایی

در حال حاضر علاوه بر کشتی‌های جنگی آمریکا و ژاپن، دو سامانه ایجیس اشور آمریکا در رومانی و لهستان (دو کشور اروپای شرقی) نیز به زودی پذیرای این موشک می‌شوند. آمریکا همچنین قصد احداث یک سامانه ایجیس اشور مسلح به موشک‌های استاندارد 3 در جزیره گوام را نیز دارد. این کشور یک سامانه ایجیس اشور نیز در هاوایی دارد که آن نیز به زودی به موشک SM-3 بلاک IIA مسلح می‌شود.

هنگامی که یک موشک بالستیک شلیک می‌شود، بسته به اینکه موتور آن چند مرحله‌ای باشد، تا رسیدن به بالاترین ارتفاع پرواز و فاز میدکورس خود موتورهایش را رها می‌کند. در نهایت آنچه که در فضا برفراز زمین می‌چرخد سرجنگی موشک است که البته آن نیز خود پیشران دارد تا علاوه بر تغییر مسیر و اجرای مانور گریز، سرعتش را نیز افزایش دهد.

موشک SM-3 بلاک IIA که یک موشک پادبالستیک محسوب می‌شود نیز به همین صورت عمل می‌کند. این موشک یک موتور 4 مرحله دارد که تا رسیدن به ارتفاع هدف، هر موتور پس از تمام شدن سوختش رها می‌شود.

در نهایت آنچه که از موشک می‌ماند سرجنگی انرژی جنبشی برون جوی آن موسوم به EVK است. این سرجنگی دارای جستجوگر حرارتی است و ضمن داشتن اطلاعات لحظه‌ای از موقیت سرجنگی که توسط رادارها و سامانه‌های نظارتی و پیش اخطار فضایی و هوابرد به آن ارسال می‌شود، با جستجوگر خود سرجنگی بسیار داغ موشک را در فضای بسیار سرد پیدا می‌کند و با استفاده از پیشران خود به طرف آن می‌رود. این سرجنگی همچنین دارای الگوریتم‌هایی پیشرفته برای تشخیص سرجنگی است تا در صورتی که موشک اقدام به رهاسازی اهداف کاذب کرد، بتواند سرجنگی اصلی را از نمونه‌های غیرواقعی اطرافش تشخیص بدهد.

سر جنگی برون جوی انرژی جنبشی موسوم به EVK

این سرجنگی دقت فوق العاده بالا در کنار سرعت هایپرسونیک بسیار زیاد بیش از 15.15 ماخ دارد. سرجنگی موشک نیز خود سرعت بسیار زیادی دارد که سبب تخریب بیشتر هنگام برخورد به سرجنگی EVK می‌شود. سرجنگی انرژی جنبشی EVK خود را به سرجنگی موشک که حامل کلاهک اتمی یا شیمیایی است رسانده و با انرژی جنبشی بسیار بالایی که دارد خود را به آن کوبیده و نابودش می‌کند.

همانطور که گفته شد در حال حاضر تنها آمریکا و ژاپن کاربر این موشک هستند. موشک‌های مستقر شده در لهستان و رومانی نیز در خدمت ناتو و متعلق به آمریکا هستند. علاوه بر این کشورها، کره جنوبی نیز مشغول ساخت نسل دوم از ناوشکن‌های فوق پیشرفته سجونگ کبیر خود است و قصد دارد آن‌ها را به موشک استاندارد 3 مسلح کند. بلژیک و ترکیه نیز خواهان این موشک هستند.

در حال حاضر آمریکا و ژاپن تنها کشورهایی هستند که سپرموشکی آن‌ها قادر به هدف قرار دادن موشک‌های بالستیک قاره پیما است. اگر خاطرتان باشد در ابتدا گفته شد آمریکا سامانه دیگری برای هدف قرار دادن موشک‌های بالستیک قاره پیما در فاز میدکورس نیز دارد که نامش GMD است. اما GMD یک سامانه ثابت است و 44 سایت موشکی آن در ایالت‌های آلاسکا و کالیفرنیا مستقر هستد تا موشک‌هایی که از سمت غرب به آمریکا شلیک می‌شوند را رهگیری کنند. موشک‌های روسیه، چین و کره شمالی از سمت غرب آمریکا به خاک این کشور می‌رسند.

افزوده شدن موشک SM-3 بلاک IIA به سپر ضد ICBM آمریکا سبب می‌شود این کشور بتواند توان پاد بالستیک خود را در نقاط بیشتری مستقر کرده و بدین ترتیب این موشک در همکاری با GBD با نرخ موفقیت بیشتری با موشک‌های بالستیک درگیر می‌شود. موشک‌هایی که از شرق به آمریکا نزدیک می‌شوند نیز بایستی از بالای اروپا عبور کنند که مجددا ایجیس اشور مستقر در رومانی و لهستان و همچنین کشتی‌های رزمی مجهز به سامانه رزمی ایجیس که در دریای بالتیک، دریای سیاه، دریای مدیترانه، دریای شمال، دریای نروژ و اقیانوس اطلس قرار دارند به درگیری با آن‌ها می‌پردازند.