طبق مصوبه جدید مجلس از این پس مسئولیت نظارت بر فضای مجازی و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر بر عهده سازمان صدا و سیما خواهد بود.
نمایندگان کمیسیون تلفیق مجلس در ارتباط با لایحه بودجه برای تأمین نظر شورای نگهبان صدا و سیما را در راستای حفظ و مراقبت از ارزشهای ایرانی ـ اسلامی و نظام خانواده به عنوان مسئول نظارت بر فضای مجازی برگزیدند.
طبق جدیدترین گزارشها نمایندگان مجلس در نشست علنی صبح ۲۴ اسفند ماه مجلس در جریان گزارش کمیسیون تلفیق مجلس در ارتباط با اصلاح لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ به منظور تأمین نظر شورای نگهبان با تمامی بندها به غیر از بند ۲ (ی) تبصره شش موافقت نمودند.
بر همین اساس تصویب شد که منابع به دست آمده از حقالسهم دولت از اپراتورها و شرکتهای ارائه کننده خدمات اینترنت مازاد بر ۶۹ هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال ردیف ۱۳۰۴۰۴ برای توسعه زیرساخت ۵ میلیون پورت اینترنت ثابت پرسرعت توسط شرکت مخابرات ایران که امکان ارائه خدمات صوت و تصویری پیشرفته را دارا باشد و حمایت از تولید محتوا در فضای مجازی هزینه شود.
نظارت بر فضای مجازی توسط صدا و سیما
طبق جدیدترین مصوبه مجلس، صدا و سیما (ساترا) به عنوان مسئول نظارت بر فضای مجازی منصوب شد. در حقیقت ساترا وظیفه دارد که تمامی مراحل تولید آثار حرفهای در فضای مجازی را تحت نظارت خود قرار دهد و علاوه بر بهبود کیفیت آثار تولید شده از تأثیرات مخرب آن در جامعه جلوگیری کند. با تصویب این طرح صداوسیما کنترل بیشتری بر روند تولیدات هزاران سریال و برنامه اختصاصی VOD پیدا کرده و بر خلاف اظهارات قبلی ساترا دیگر یک نظارت پسینی تنها مطرح نیست.
البته بر اساس این لایحه نظارت محدود بر تولیدات حرفهای خواهد بود و به احتمال فراوان اظهارات مذکور این معنی را در پی خواهد داشت که نظارتها بیشتر بر تولیداتی خواهد بود که توسط VODها انجام خواهد شد و تولید محتوای کاربران عادی که در شبکههای متعددی مانند آپارات یا فیلیمو به نمایش در میآید مشمول آن نمیشود. البته هنوز معلوم نشده که این قاعده پخش برنامهها از شبکههای جهانی مانند اینستاگرام، تلگرام و یوتیوب را نیز شامل میشود یا خیر؟
صادق امامیان رئیس ساترا در خصوص این موضوع اظهار کرد که این سازمان بر کانالهایی نظارت میکند که مشغول به تولید منظم صوت و تصویر هستند. برای نمونه قبلا کانالهایی در تلگرام فعالیت داشتند که اکنون در پلتفرمهای دیگر مشغول تولید محتوای صوتی و تصویری منظم هستند. مجموعههای اینچنینی هستند که از ساترا مجوز دریافت کردهاند. ما با تولیدکننده یک محتوا کاری نداریم؛ اما وقتی که این محتوا در قالب یک سرویس به تولید برسد، بدین معنا است که کانال و وبسایت دارد و در حال تولید خدمات رسانهای روزانه و منظم است، یک رسانه محسوب میشود و لازم است که از ما مجوز دریافت کند.
سانسور و ممیزی پیش از پخش
امامیان قبل از این سخنان نیز عنوان کرده بود که ساترا نمیخواهد که ممیزی و سانسور قبل از پخش را عملی کند. این سازمان مسئولیت تنظیمگری و نظارت بر فضای مجازی را بر عهده دارد؛ اما مکانیزم آن سانسور و ممیزی قبل از پخش نیست.
ما به این مفهوم ممیزی و سانسور نداریم و مواردی مانند اصلاح محتوا، حذف محتوای نامناسب و انتخاب محتوای مناسب باید به وسیله خود رسانه انجام شود. ساترا نه امکانات آن را دارد و نه قصد آن را دارد که تمامی محتوا را مورد نظارت و سانسور قرار دهد. این کارها جزو وظایف یک سازمان تنظیمگر نیست و اگر قرار باشد که اصلاحی مطابق با مقررات صورت گیرد باید توسط خود رسانهها انجام شود و ساترا اطمینان حاصل میکند که رسانه صلاحیت و ظرفیت این کار را داشته باشد.
لازم به ذکر است که در سالهای گذشته نیز مجلس در تلاش بود تا با استناد به نص صریح اصل چهل و چهارم قانون اساسی صداوسیما را به عنوان مسئول اینترنت برگزیند. این بند عنوان میکند که رادیو و تلویزیون دولتی محسوب میشوند و راهاندازی شبکههای خصوصی رادیویی و تلویزیونی با قانون مغایرت دارد؛ اما عده زیادی از کارشناسان حقوقی معتقد هستند که این قوانین باید مورد بهروزرسانی قرار گیرد.
تا قبل از این نوا صمدی وکیل فعال حوزه سایبری بیان کرده بود که اجرای مصوبههای اینچنینی باعث از بین رفتن کسب و کارهای زیادی خواهد شد. به وقوع پیوستن این اتفاق نیازمند تعیین مصادیق و مدل اقتصادی تعریف شده است و باید دید که چه توجیه اقتصادی قابل قبولی برای آن وجود دارد. این محتواها منبع درآمد گروهها و شرکتهای زیادی هستند و یک شبکه نمیتواند آنها را از یک قالب به قالب دیگر منتقل کند. بیش از ۸۳ درصد دادههای اجتماعی، دادههای ویدیویی است و این حجم از دیتا نمیتواند حتی دست یک پلتفرم بزرگ مانند آپارات باشد و در خود فضای وب نیز در میان چندین پلتفرم تقسیم شده است.
تا مدتی قبل کار مجوزها و نظارت بر فضای مجازی اینگونه بود که مجوز تولید و ساخت توسط سازمان سینمایی وزارت فرهنگ صادر شود و همچنین پروانه نمایش را هم در دستور کار خود قرار دهد و در کنار آن ساترا نیز بر تولیدات نمایش خانگی نظارت کند و مجوز دیگری را صادر نماید تا محتوای مذکور بتواند در پلتفرمها به نمایش در بیاید.
اما در مهر امسال صدور پروانه ساخت توسط سازمان سینمایی متوقف شد و این احتمال داده شد که قرار است ساترا پروانههای ساخت را صادر نماید. چیزی که توسط مدیران سازمان سینمایی اعلام شد این بود که دلیل توقف صدور پروانههای ساخت، سریالسوزی است؛ اما میتوان گفت که علت اصلی این توقف از نظر بعضی از نهادهای نظارتی حجم محتوای مغایر با اخلاق، فرهنگ و سبک زندگی اصیل ایرانی بوده است. گزارشهای اخیر بعضی از رسانههای اصولگرا مبنی بر خشن بودن سریالهای موجود در این پلتفرمها یا عدم همخوانی آنها با پلتفرمهای ایرانی میتواند مهر تأییدی بر این اظهارات باشد.