پهپاد اوریون یک هواگرد بدون سرنشین روسی با قابلیت رزمی است که در آزمایش اخیر خود موفق شد یک هدف پرنده دیگر را با موشک ضد تانک شکار کند.
اوریون نخستین پهپاد رزمی ساخته شده توسط صنایع نظامی روسیه است که توسط کمپانی کرونشتاد واقع در مسکو تولید میشود. این پهپاد از سال 2020 وارد خدمت در نیروی زمینی روسیه گردید و نخستین نمونه در کلاس خود است که به خدمت نیروهای مسلح این کشور در میآید.
در زمینه پهپادهای رزمی امروزی که اصطلاحا به آنها UCAV گفته میشود، MQ-1 پریدیتور (Predator) آمریکایی نخستین نمونه بود که در سال 1995 وارد خدمت شد. پس از آن MQ-9 ریپر (Reaper) در سال 2007 به خدمت در آمد و امروزه کاملا جایگزین پریدیتور شده است. این دو هواگرد به الگویی برای ساخت هواپیمای رزمی بدون سرنشین در دنیا تبدیل شده و کشورهای دیگر نیز به تقلید از آنها پهپادهایی با شکل و شمایل مشابه ساختند.
از جمله پهپادهای مشابه میتوان به اوریون روسی اشاره کرد که همانند پریدیتور بدنهای خطی به طول 8 متر، بالهایی صاف و طویل، دم V شکل و یک موتور با پروانه پیشران در پشت خود دارد. این پهپاد که 3 متر نیز ارتفاع دارد، نخستین پرواز خود را سال 2016 انجام داد.
اوریون که یک پهپاد با ارتفاع پروازی متوسط و پیوستگی پروازی بالا محسوب میشود. برای دستیابی به پیوستگی پروازی بالا طراحان روس دهانه بال این پهپاد که عبارت است از فاصله بین دو سر بال از یکدیگر را به 16.3 متر رساندهاند. موتور روسی APD-110/120 که بر اساس موتور استرالیایی روتاس 914 ساخته شد نیز وظیفه چرخاندن پروانه 1.9 متری آن جهت تامین رانش را دارد. این موتور از نوع پیستونی و توربوشارژ است.
پهپاد اوریون علاوه بر قابلیت رزمی، میتواند ماموریتهای دیگر مانند اطلاعاتی، شناسایی، دیده بانی، هدف یابی و تعقیب آن، نقشه برداری هوایی و حتی عملیات جاسوسی الکترونیک و شنود سیگنالهای دشمن را نیز انجام دهد.
بیشینه وزن این هواپیما هنگام برخاستن 1 تن است که 200 کیلوگرم آن مربوط به بار و مهمات است و در مقایسه با پریدیتور 140 کیلوگرم کمتر بار و مهمات میبرد. در ماموریتهای غیر رزمی، این هواگرد میتواند یک برجک حاوی دوربین تلویزیونی و دید در شب به همراه فاصله یاب و نشانه گذار لیزری است را با خود حمل کند که برای جستجوی سطح به منظور یافتن اهداف در شب و روز، بدست آوردن فاصله تا هدف و مشخص کردن آن به کار میرود. بد نیست بدانید لیزر این برجک برای چشم انسان بی خطر است.
برای عملیاتهای تصویربرداری هوایی میتواند یک ماژول شامل شش دوربین دیجیتال با کیفیت بالا زیر دماغه خود حمل کند. هنگامی که پهپاد برای نقشه برداری عازم ماموریت شود، یک رادار چند حالته با خود میبرد که قادر است جهت نقشه برداری در حالت روزنه ساختگی کار کند. به منظور شناسایی تاسیسات و همچنین سوژههای متحرک نیز در حالت جستجوی سطحی تنظیم میشود.
هنگامی که نیاز به جاسوسی الکترونیکی و شوند سیگنالهای دشمن باشد، ماژولی که پهپاد همراه خود میبرد قادر است تا امواج منتشر شده توسط فرستندههای دشمن را کشف و تحلیل کند. همچنین میتواند محل رادارهای زمینی را پیدا نماید.
و اما برای ماموریت رزمی، پهپاد علاوه بر برجک زیر دماغه که پذیرای دوربینهای مورد نیاز است، مهمات نیز زیر بالهایش حمل میکند. روسیه برای این پهپاد یک موشک هوا به سطح به نام Kh-50 ساخته که 100 کیلوگرم وزن و 1.8 متر طول دارد. سرجنگی 20 کیلوگرم این موشک برای درگیری با تانکها و حتی شناورهای سبک کافی است. از نوع جستجوگر موجود در دماغه موشک اطلاعاتی نیست، ولی با توجه به شفاف بودن دماغه و البته تجهیزاتی که پهپاد با خود حمل میکند میتوان گفت جستجوگر لیزری یا فروسرخ دارد. برد موشک نیز به نظر میرسد زیر 8 کیلومتر باشد.
سلاح قابل حمل دیگری که برای پهپاد اوریون توسعه یافته بمب سبک KB-20 است که تنها 21 کیلوگرم وزن داشته و یک کلاهک 7 کیلوگرمی از نوع به شدت انفجاری و ترکش زا دارد. این بمب برای نابودی اهداف سبک نظیر خودروهای غیر زرهی و همچنین سامانه پدافند هوایی بسیار مناسب است. این بمبهای 90 سانتیمتری دارای هدایت لیزری یا ماهوارهای هستند. همچون موشک Kh-50، پهپاد میتواند هدف را با نشانگر لیزری موجود در برجک زیردماغه برای KB-20 نشانهگذاری کند تا بمب به سمتش برود.
این دو سلاح، مهمات اصلی قابل حمل توسط اوریون هستند. با این حال ارتش روسیه اخیرا آزمایشی با موشک ضدزره 9M113 کورنت نیز انجام داد. در آزمایش مذکور که گویا در ماه میلادی جاری بر فراز شبه جزیره کریمه انجام شد، با استفاده از یک نمونه موشک کورنت که Kh-BPLA نام دارد، یک هلیکوپتر بدون سرنشین که نقش هدف تمرینی را بازی میکرد از فاصله 4 کیلومتری مورد اصابت قرار گرفت و قابلیت این موشک برای نقش هوا به هوا جهت شکار پهپادهای دشمن بررسی شد.
موشک کورنت در نمونه زمین پرتاب از هدایت موج سواری لیزری بهره میبرد. برخلاف موشکهای هدایت لیزری که جستجوگر آنها در نوک بدنه است، جستجوگر کورنت در انتهای بدنه قرار دارد. در هدایت لیزری بازتاب لیزر کدگذاری شده از هدف توسط جستجوگر کشف میشود، اما در موج سواری لیزری، جستجوگر امتداد پرتوی لیزر را گرفته و به سمت هدف میرود. با این حال در نمونه هوا به هوا یک جستجوگر حرارتی و تلوزیونی در موشک تعبیه شده بود.
برد این موشک که پیشتر توسط هلیکوپترهای تهاجمی روسی نیز تست شده بود به 10 کیلومتر میرسد و علاوه بر اهداف پرنده کم سرعت و کم ارتفاع، میتواند تانکها را هدف قرار دهد. در آزمایش هوا به هوای اخیر، با توجه به تصویر موجود از لحظه پیش از برخورد موشک به هدف مشخص است که سرجنگی موشک همان سرجنگی نمونه به شدت انفجاری ضدتانک و از نوع خرج گود است. به بیانی آزمایش اخیر به این منظور بود که بررسی کرد آیا پهپاد با حمل تنها یک نوع موشک، میتواند انعطاف پذیری عملیاتی داشته و آیا امکان نابودی یک هدف پرنده با همان موشک ضد تانک مقدور است یا خیر.
این آزمایش یک پیام نیز برای کییف داشت. اوکراین مدتی پیش از ترکیه پهپادهای بیرقدار TB2 را دریافت کرد که قابلیت رزمی نیز دارند و از آنها علیه جدایی طلبان و نیروهای روسی که در شرق خاکش حضور دارند استفاده میکند. وزارت دفاع روسیه پس از آزمایش موشک کورنت در نقش به هوا اظهار داشت اوریون قادر است با این موشک پهپادهای TB2 ترکی را نیز شکار کند.
و اما یک ایراد اوریون در این است که فاقد ارتباط ماهوارهای بوده و از این رو برد آن محدود است. این پهپاد با حمل 60 کیلوگرم بار/مهمات میتواند تا 24 ساعت پیوسته پرواز کند، اما شعاع عملیاتیاش به 300 کیلومتر محدود است، زیرا مستقیما توسط ایستگاه زمینی کنترل میشود. در حالی که پریدیتور با 26 سال سن از همان ابتدا هدایت ماهوارهای داشت.
همانطور که در ابتدا گفته شد اوریون نخستین پهپاد رزمی روسیه است که به صورت بومی ساخته شد. این کشور پیشتر پهپادهای سرچر را از صنایع هوافضای اسراییل خریداری و تحت لیسانس با نام فورپست نیز تولید کرده بود که کوچکتر از اوریون است و توان حمل مهمات پایینتری دارد. برای مقایسه بد نیست بدانید پهپادهای رزمی و بزرگ ابعاد ساخت ایران نظیر فطرس، شاهد 129، کمان 22 و شاهد 149 عملکردی برابر و حتی برتر از اوریون دارند.
روسها مشغول کار روی پهپاد جدیدی موسوم به هلیوس هستند که اوریون 2 نیز نامیده میشود و در سال 2023 نخستین پروازش را انجام میدهد. هلیوس بزرگتر از اوریون است و دهانه بالش به 30 متر افزایش مییابد. این هواگرد 5 تن وزن داشته و پهپادی با ارتفاع پروازی بالاست. نمونهای دو موتوره از اوریون به نام سیروس نیز در دست توسعه است که پیوستگی پروازی و برد بالاتر در کنار توان حمل مهمات بیشتری دارد.
البته روسیه یک پهپاد دو موتور دیگر به نام آلتیوس نیز در دست توسعه دارد که به لطف سیستم هدایت ماهوارهای تا 10 هزار کیلومتر برد دارد. پیوستگی پروازی این پهپاد 48 ساعت است و برخلاف خانواده اوریون که موتور پیستونی دارند، از موتور توربوپراپ که عضوی از خانواده موتورهای توربینی است نیرو میگیرد. این پهپاد علاوه بر بمبهای هدایتی کوچک، میتواند نمونه هوا به هوای کورنت را نیز با خود حمل کند.
تا اینجای کار فقط اوریون و فروپست عملیاتی شده و مابقی در دست توسعه هستند. روسیه همچنین دو پهپاد رزمی با فناوری پنهانکاری و رادارگریزی دیگر در دست تکمیل دارد که یکی اوختونیک و دیگری گروم نام دارد. اوختونیک که پیکربندی بال پرنده دارد، چندی پیش به طور رسمی در سیبری رونمایی شد. هر دو پهپاد موتور جت داشته و میتواند تا 2 تن مهمات، اعم از هوا به هوا و هوا به سطح در دهلیز داخلی خود حمل کند. ناگفته نماند گروم عملا یک کپی از پهپاد آمریکایی ولکری است، با این حال رادارگریزی و عملکرد پروازشاش در مقایسه با ولکری که 4 هزار کیلومتر برد دارد در جایگاه بسیار پایینتری قرار میگیرد.