نگاهی به عملکرد بمب خلا و استفاده روسیه از آن‌‌ها در جنگ با اوکراین

روسیه توسط اوکراین به استفاده از بمب خلا متهم شده است. در ادامه به سلاح ترموباریک و مسئله بهره‌گیری روسیه از این سلاح ویرانگر می‌پردازیم.

درحالی که تهاجم روسیه به اوکراین روز به روز گسترش پیدا می‌کند، «اوکسانا مارکارووا» (Oksana Markarova)، سفیر اوکراین در آمریکا، مدعی شده است که روس‌ها از بمب خلا استفاده کرده‌اند. با توجه به گزارشات، پایگاه نظامی ارتش اوکراین در اوختیرکا هدف حمله بوده و 70 نفر بر اثر انفجار جان باخته‌اند.

استفاده از بمب خلا توسط روسیه هنوز توسط سایر منابع مورد تایید قرار نگرفته، اما به گزارش CNN، اعضای تیم آن خودروهای نظامی روسی مجهز به لانچر بمب‌های خلا را نزدیک مرز اوکراین رویت کرده‌اند.

بمب خلا چگونه کار می‌کند؟

بمب‌های خلا، سلاح‌های گرمافشاری یا سلاح‌های ترموباریک، در دو مرحله کار می‌کنند. در مرحله اول، ابر عظیمی از مواد قابل اشتعال شامل سوخت یا ذرات ریز آهنی نظیر آلومینیوم ایجاد می‌شود. سپس در مرحله دوم، با اشتعال این مواد، انفجاری صورت می‌گیرد که یک گلوله آتشین عظیم و موج ضربه‌ای را به دنبال خواهد داشت. اثر این بمب مشابه انفجارهای گرد و غبار تصادفی در معادن زغال‌سنگ یا کارخانه‌های آردسازی است. طی این انفجارها، ذرات قابل اشتعال آنقدر پراکنده می‌شوند تا مشتعل شوند و انفجار بزرگی را شکل بدهند.

سلاح‌های گرمافشاری به این دلیل بمب‌های خلا نامیده می‌شوند که انفجار آن‌ها تمام اکسیژن موجود در محدوده بمب را می‌مکد. طی این پروسه، افراد نزدیک به محدوده انفجار، نمی‌توانند نفس بکشند و بر اثر آسفیکسی یا خفگی کشته می‌شوند. جدا از خفگی، فشار حاصل از انفجار می‌تواند فرد را در حد مرگ له کند و آسیب‌های داخلی جدی به اعضای بدن وارد کند؛ به‌عنوان مثال، منجر به ترکیدن ریه‌ها می‌شود.

اثرات سلاح‌های گرمافشاری یا ترموباریک بسیار شدیدتر و مخرب‌تر از بمب‌های مرسوم است. انفجار بمب‌های خلا برای مدت زمان طولانی‌تری پابرجا می‌ماند و همچنین در دمای بسیار بالاتری رخ می‌دهد. در نتیجه، این سلاح‌ها می‌توانند بخش عظیمی از خاک و ساختمان‌ها را ویران و حتی بدن انسان را بر اثر گرمای شدید، تبخیر کنند. همچنین مواد مورد استفاده اغلب به شدت سمی هستند و می‌توانند به اندازه سلاح‌های شیمیایی خطرناک باشند.

بمب‌های خلا در برابر اهداف با محافظت بسیار بالا آنچنان موثر نیستند و از این رو، برای اهدافی نظیر تانک مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. در عوض برای تخریب زیرساخت‌ها یا کشتار نظامیان و غیرنظامیان به کار گرفته می‌شوند.

آیا روسیه مرتکب جنایت جنگی شده است؟

حالا استفاده بمب‌های خلا توسط روسیه نگرانی‌هایی را بابت پیامدهای قانونی آن به وجود آورده است. به گفته سفیر اوکراین در آمریکا، حمله مذکور با استفاده از بمب‌های خلا، خلاف مقررات کنوانسیون ژنو است. در عین حال، «جن ساکی» (Jen Psaki)، سخن‌گوی کاخ سفید متذکر شده که اگر این ادعاها و همچنین ادعاهای دیگر مبنی بر استفاده روسیه از بمب‌های خوشه‌ای صحت داشته باشند، روسیه مرتکب یک جنایت جنگی بین‌المللی شده است.

این اولین باری نیست که روسیه این سلاح‌ها را به کار گرفته است. دیده‌بان حقوق بشر در سال 1999 روسیه را محکوم به استفاده از بمب‌های خلا در چچن کرد و اظهار داشت که این سلاح‌ها به شیوه‌ای وحشیانه‌ای باعث جراحت و کشتار انسان می‌شوند. روسیه در سال 2007 بزرگ‌ترین بمب خلا تاریخ که لقب «پدر تمام بمب‌ها» را به او داده بود، آزمایش کرد.

علاوه بر روسیه، کشورهای دیگری نیز از بمب‌های خلا بهره گرفته‌اند. به‌عنوان مثال، ایالات متحده آمریکا نه‌تنها در جنگ خلیج فارس بلکه در ویتنام و علیه القاعده در افغانستان از سلاح‌های ترموباریک استفاده کرده بود.

با توجه به سابقه روسیه در استفاده از بمب‌های خلا، جای تعجبی ندارد اگر در جنگ با اوکراین نیز از آن‌ها استفاده کرده باشد. با این حال، این حرکت نشانه‌ای از تشدید درگیری بین این دو کشور است که خبر به شدت نگران‌کننده‌ای خواهد بود. احتمالاً روسیه در تلاش است تا با بهره‌گیری از سلاح‌های خطرناک‌تر و مخرب‌تر به‌جای بمب‌های مرسوم، بر سرعت حمله خود به اوکراین بیفزاید.