از زمانی که کشور روسیه برای اولین بار حدود سه هفته پیش تهاجم نظامی به کشور اوکراین را آغاز کرد، نگرانیها در مورد استفاده از بمبهای اتم افزایش یافته است. اکنون این سؤال پیش میآید که تعداد بمبهای اتم چقدر بوده و چه کشورهایی آن را در اختیار دارند؟
به گزارش آسوشیتد پرس، در تاریخ بیست و هفت فوریه، زمانی که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه اعلام کرد که نیروهای هستهای کشورش در حالت آماده باش قرار گرفتهاند، نگرانیها راجع به استفاده از بمبهای اتم به بالاترین حد خود رسید. بر اساس گزارش پژوهشنامه دانشمندان اتمی، وضعیت کنونی جهان موقعیت کابوسواری بوده که وقوع آن محتمل است.
بنابراین، هنگامی که پوتین عنوان کرد تسلیحات هستهای کشورش در حالت آمادهباش هستند، منظورش چه بود؟ همچنین، چه تعداد بمبهای اتم در جهان وجود دارد و در اختیار چه کشورهایی بوده و چقدر قدرتمند هستند؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤالها، تا انتها با گجت نیوز همراه باشید.
بر اساس گزارش انجمن کنترل تسلیحات، تحلیلگران تسلیحات هستهای تخمین میزنند که 9 کشور هستهای جهان شامل چین، فرانسه، هند، اسرائیل، کره شمالی، پاکستان، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده در مجموع حدود سیزده هزار کلاهک هستهای دارند؛ با این حال، این برآورد تنها بر اساس اطلاعاتی که به صورت عمومی منتشر شده بوده و ممکن است بسیاری موارد دیگر وجود داشته باشد که دولتها آنها را فاش نکرده باشند.
آن هرینگتون، مدرس ارشد روابط بین الملل در دانشگاه کاردیف بریتانیا، در گفتگو با وب سایت لایو ساینس گفت:
ما از این موضوع مطلع هستیم که چه کشورهای دارای سلاح هستهای هستند، اما لزوماً خبر نداریم که چه تعداد بمبهای اتم در اختیار دارند؛ برای مثال، کشور اسرائیل برنامههای هستهای خود را به صورت عمومی تصدیق نمیکند. همچنین تعداد سلاحهای هستهای که کشور چین نیز در اختیار دارد یک موضوع دعوی بزرگ است.
چه تعداد بمبهای اتم وجود دارد؟
از زمان پایان جنگ سرد، هم ایالات متحده آمریکا و هم روسیه زرادخانههای هستهای مربوطه خود را کاهش دادهاند و ذخایر هستهای آنها هماکنون بسیار کمتر از آن چیزی است که در اوج خود بودند. رسانه خبری هوم لاند سكيورتی گزارش داده بود که که در سال 1967، ایالات متحده آمریکا 31225 سلاح هستهای داشت. بر اساس گزارش مدرسه کندی هاروارد که توسط گراهام آلیسون، تحلیلگر امنیت ملی نوشته شده است، در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، حدود 35000 سلاح اتمی در هزاران مقر در سراسر خشکی وسیع اوراسیا که در یازده منطقه زمانی امتداد داشت، باقی مانده بود.
بر اساس برگ گزارشی که توسط انجمن کنترل تسلیحات در ژانویه 2022 منتشر گردید، امروزه روسیه اعلام کرده 6257 کلاهک هستهای دارد، در حالی که ایالات متحده آمریکا به داشتن 5550 کلاهک اعتراف کرده است؛ با این حال، سارا مدی جونز، یکی از مبارزان کمپین خلع سلاح هستهای (CND)، به لایو ساینس گفت، این کاهش شدید در تعداد بمبهای اتم عمدتاً به دلیل از بین بردن کلاهکهای از کار افتاده توسط روسیه و آمریکا است. جونز در ادامه صحبتهایش خاطر نشان کرد، در واقع افزایشی در کلاهکهای مستقر در سال گذشته [2021] وجود داشت و هر 9 کشور مجهز به سلاح هستهای یا در حال ارتقاء یا افزایش زرادخانههای خود بودند.
مت کوردا، عضو پژوهشی ارشد و مدیر پروژه اطلاعات هستهای در فدراسیون دانشمندان آمریکایی عنوان کرده:
اگرچه تشخیص قطعی و دقیق چگونگی تغییر زرادخانههای هستهای دشوار است، اما ما به این براورد رسیدهایم که کشورهای چین، هند، کره شمالی، پاکستان، بریتانیا و احتمالاً روسیه، همگی تعداد بمبهای اتم موجود در انبارهای نظامی خود را افزایش دادهاند.
همچنین بخوانید:
در صورت انفجار تمام بمبهای هستهای چه بلایی سر زمین میآید؟
بمبهای اتم چه مدت زمان میبرد تا به کار روند؟
مت کوردا در مورد اینکه چه مدت زمان میبرد تا از یک بمب اتم استفاده شود به وب سایت لایو ساینس گفت:
در مورد اینکه یک بمب اتم چه مدت زمان طول میکشد تا به کار رود و اینکه چه تعداد بمبهای اتم در حالت آمادهباش هستند، یک سری دیدگاههایی وجود دارد. ایالات متحده و روسیه بخشی از سلاحهای هستهای خود را در حالت آمادهباش نگه میدارند، به این معنی که میتوانند در کمتر از پانزده دقیقه آماده پرتاب شوند.
یک مقاله در سال 2015 توسط اتحادیه دانشمندان نگران تخمین زده است که ایالات متحده آمریکا و روسیه هر کدام حدود 900 سلاح هستهای در چنین حالت آماده باشی دارند. کوردا همچنین خاطر نشان کرد:« سایر کشورها از جمله چین، اسرائیل، هند و پاکستان تسلیحات هستهای خود را در انبار مرکزی نگهداری میکنند، به این معنی که آنها باید در شرایط بحرانی از انبار خارج شده و به سیستمهای حمل و نقل خود متصل شوند. ترتیب این کار ممکن است روزها یا حتی هفتهها طول بکشد.
کوردا در مورد باقی کشورهایی که سلاح هستهای در اختیار دارند گفت:« سایر کشورها مانند بریتانیا، دارای تسلیحات هستهای هستند که همیشه روی زیردریاییهای موشکهای بالستیک مستقر شدهاند، اما این سلاحها در حالت هدفگیری نگهداری میشوند و ساعتها یا روزها نیاز دارند تا به وضعیت آماده پرتاب برسند».
بمبهای اتم به چه میزان قدرتمند هستند؟
بمبهای اتم از نظر قدرت تخریبی با یک دیگر متفاوت هستند. در زرادخانه هستهای کنونی ایالات متحده آمریکا، قوی ترین بمب B83 نام دارد که حداکثر بازده آن 1.2 مگاتن بوده که شصت برابر قوی تر از بمبی است که در ناکازاکی ژاپن در سال 1945 مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس آرشیو سلاحهای هسته ای، 650 فروند B83 در حالت آماده برای استفاده قرار دارند.
با این حال، قدرت تخریب بمب B83 در مقایسه با قویترین بمبی که تا به حال ساخته شده، بسیار ناچیز است. بمب تزار که توسط اتحاد جماهیر شوروی توسعه یاف، بازدهی پنجاه مگاتنی داشت؛ یعنی تقریباً 2500 برابر قویتر از سلاحی که ناکازاکی را نابود کرد. بمب تزار یک بمب منحصر به فرد بود که برای نمایش قدرت نظامی اتحاد جماهیر شوروی طراحی شد و تا به امروز هیچ نسخه دیگری از این سلاح توسعه نیافت.
بمب های هیدروژنی، مانند B83 یا بمب تزار، از همجوشی هستهای استفاده میکنند، در حالی که بمبهای اتمی بر شکافت هسته متکی هستند. از نظر قدرت تخریب، بمبهای هیدروژنی و بمبهای اتمی اصلاً قابل قیاس نیستند. طبق مقالهای که توسط مجله تایم منتشر گردید، بمبهای هیدروژنی این پتانسیل را دارند که هزار برابر قویتر از بمب اتمی باشند.
مت کوردا گفت که یکی دیگر از تمایزات کلیدی این است که آیا یک سلاح هستهای به عنوان استراتژیک یا غیر استراتژیک طبقه بندی میشود یا خیر.
ساموئل هیکی، تحلیلگر پژوهشی در مرکز غیرانتفاعی کنترل تسلیحات و عدم تکثیر، عنوان کرده:« سلاحهای استراتژیک میتوانند از مسکو به واشنگتن دی سی برسند، در حالی که سلاحهای هستهای غیراستراتژیک و تاکتیکی برد کوتاهتری دارند». کوردا در این مورد گفت:«در ظاهر، منطقی به نظر میرسد که فرض کنیم سلاحهای غیر استراتژیک بازده کمتری دارند و سلاحهای “استراتژیک بازده بالاتری دارند، اما معمولاً همیشه اینطور است».
با این حال، حتی سلاحهای کم بازده نیز این ظرفیت را دارند که به طور باورنکردنی مخرب باشند. کلاهک جدید کم بازده مبتنی بر زیردریایی W76-2 ایالات متحده آمریکا، که در دولت ترامپ پیشنهاد و توسعه یافته است، تقریباً پنج کیلوتن بازده دارد. در مقایسه، بمب مرد چاق که ایالات متحده آمریکا روی ناکازاکی انداخت، قدرت انفجاری بیست و یک کیلوتن داشت و تخمین زده میشود که فوراً حدود چهل هزار نفر را کشته است؛ هزاران نفر دیگر نیز در نتیجه اثرات طولانی مدت سلامتی، مانند سرطان خون، که مستقیماً به بمب نسبت داده میشود، جان خود را از دست دادند.
ساموئل هیکی راجع به اثرات استفاده از بمبهای اتم گفت به وب سایت لایو ساینس گفت:
هیچ راهی برای استفاده از یک [سلاح هستهای] بدون تشدید بحران و کشتار غیرنظامیان وجود ندارد. درست در ژانویه گذشته، رهبران چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده با هم تأیید کردند که در یک جنگ هستهای نمیتوان پیروز شد و هرگز نباید در آن جنگید، زیرا عواقب انفجار یک سلاح فاجعه بار خواهد بود.
بمبهای اتمی چگونه نگهداری میشوند؟
ساموئل هیکی راجع به نگهداری بمبهای اتمی گفت:
در حالی که هر کشور سیستم نگهداری مختص به خود را دارد، اما انبارها معمولاً در برابر انفجار مقاوم هستند و اغلب در زیر زمین مدفون میشوند تا آسیب ناشی از انفجار تصادفی محدود گردد و از حمله محافظت شود.
طبق گفتههای هیکی، در ایالات متحده آمریکا، سلاحهای هستهای تحت قفل ترکیبی رمزنگاری برای جلوگیری از استفاده غیرمجاز نگهداری میشوند. از لحاظ نظری، تنها رئیس جمهور آمریکا این اختیار دارد تا فرمان استفاده از آنها را صادر کند، اما به گفته هیکی، اگر کد رمزگذاری وارد یا دور زده شود، سلاحهای هستهای میتوانند در عرض چند دقیقه مسلح شوند. با این حال، هیکی همچنین تأیید کرد که این سلاحها برای پرتاب باید به یک موشک چسبانده شوند یا در هواپیما مستقر شوند.
با توجه به اینکه پرتاب یک سلاح هستهای، به احتمال زیاد، با واکنش تلافی جویانه فوری مواجه خواهد شد و ممکن است منجر به جنگ هستهای همه جانبه جهانی گردد، آیا این احتمال وجود دارد که همه سلاحهای هسته ای برای صلاح بشریت از رده خارج شوند؟ آیا هرگز میتوان آیندهای بدون سلاح هستهای داشت؟
هولگر نهرینگ، مدیر گروه تاریخ معاصر اروپا در دانشگاه استرلینگ اسکاتلند، راجع به این موضوع اظهار نظر کرد:
فکر نمیکنم همچین اتفاقی قرار باشد رخ بدهد. سلاحهای هستهای عمدتاً نوعی بازدارندگی در برابر حمله هستهای هستند، بنابراین دولتها علاقهاز ته دل به خلاص شدن از شر آنها ندارند. خلاصی کامل از سلاحهای هستهای به معنای سطح بسیار بالایی از اعتماد بین همه دولتها در نظام بینالملل است و بعید است که این امر محقق شود.
اندرو فوتر، استاد سیاست بینالملل در دانشگاه لستر انگلستان، با این موضوع موافق است. وی در گفتگو با وب سایت لایو ساینس گفت:« احتمالاً اکنون به نقطهای رسیدهایم که احتمال کاهش بیشتر در تعداد بمبهای اتم دیگر وجود ندارد».