جت North American X-15 به عنوان سریعترین هواپیمای جهان شناخته میشود ولی حقایق بسیار جذاب دیگری هم در مورد پرنده آمریکایی ناسا وجود دارد.
همکاری ناسا و ارتش آمریکا در سال 1954، به یکی از سریترین پروژههای تاریخ بشریت منجر شد. هدف این پروژه بسیار ساده و مشخص بود؛ بررسی ساختار، هندلینگ و در کل، رفتار هواپیماها در ارتفاع بسیار زیاد و سرعت هایپرسونیک. البته این پروژه فقط با همکاری این دو موسسه آغاز نشد و طی یک مناقصه بزرگ، شرکت نورث امریکن توانست جلوتر از شرکتهای داگلاس (Douglas)، بل (Bell) و ریپابلیک (Republic) برنده آن باشد.
این برنامه، فراتر از تصورات آژانسهای فضایی و نیروی هوایی دیگر کشورها بود و سرانجام، جت North American X-15 متولد شد. این پرنده توانست در روز سوم اکتبر سال 1967 میلادی (برابر مهر 1346 شمسی) به خلبانی شوالیه سرهنگ ویلیام پت (William Pete)، بیشترین سرعت ثبت شده در آسمان را به نام خود ثبت کند. او توانست رکورد سرعت 7275 کیلومتر بر ساعت (معادل 4520 مایل بر ساعت) را تجربه کند. از آن زمان تا به امروز، این پرنده سیاه پوش توانسته تا در بیش از 199 پرواز تحقیقاتی (اعم از مقاصد نظامی تا تجاری و فضایی) شرکت و سنگ بنای پروازهای فضایی نسل بعدی را محکم کند.
هرچند که بیشتر پروازهای X-15، تقریبا کوتاه بودند و اکثر آنها کمتر از 10 دقیقه طول میکشیدند، اما فشار وارد شده بر خود جت و خلبان، بسیار شکننده بود. به همین خاطر بشریت، همیشه به یاد خدمتهای جت ایکس 15 و خلبانان فداکار آن خواهد ماند. در ادامه به معرفی جذابترین و هیجان انگیزترین حقایق آن خواهیم پرداخت.
حقایق شگفت آور در مورد جت North American X-15
9- تانک سوختی به بزرگی نیمی از بدنه
شاید عجیب باشد اما دقیقا بیش از نیمه از بدنهی عظیم جت North American X-15، به تانکهای سوخت متعدد آن تعلق داشت. وزن بالا در کنار موتورهای قدرتمند و نیاز به پرواز در ارتفاع بالا با سرعت هایپرسونیک، سوخت بسیار بالایی را میطلبد. به همین دلیل است که نیمی از طول 15 متری آن به تانکهای سوخت اختصاص داده شده بود.
اما این حقیقت جذاب به ابعاد و حجم سوخت مورد نیاز محدود نمیشود. بد نیست بدانید که تمام این سوخت، حداکثر در دو دقیقه ابتدایی پرواز مصرف میشد و بعد از آن، موتور به حالت خاموش شدن میرفت. بنابراین یک اشتباه محاسباتی در طول پرواز، میتوانست تمامی برنامهها و اهداف را نابود کند.
8- حداکثر سرعت 7275 کیلومتر بر ساعت
پروژه جت X-1، اولین پرندهای بود که توانست تقریبا کمی از سرعت صوت پیشی بگیرد و به سرعت هایپرسونیک نزدیک شود. پروژه جت North American X-15 با یک هدف دیگر هم به روی کار آمد و آن چیزی نبود جز شکستن رکورد X-1 و موفق شد تا 6 برابر رکورد پرنده قبلی را بشکند. نتایج به قدری شگفت آور بود که این پرنده توانست در اکثر پروازهای خود به سرعت 7275 کیلومتر بر ساعت (معادل 6.7 ماخ) برسد.
مسائل مالی و عدم نیاز به چنین پروژههایی باعث شد تا تاج پادشاهی رکورد سرعت در آسمان، تا به امروز هم بر روی سر جت X15 باقی بماند. البته شایعاتی از طرح جدید ناسا به گوش میرسد که احتمالا سرعت باورنکردنی جدیدی را ثبت کند.
7- میزان تلفات؟ فقط یک عدد
در تمام 199 پروازی که X-15 در شرایط بسیار سخت و نامطلوب به ثمر رساند، فقط یکی از آنها با تلفات همراه بود و در موارد دیگر، خلبانان با موفقیت به زمین نشستند؛ حال چه اهدافِ ماموریت حاصل شده باشند یا خیر.
در یکی از ماموریتهای سال 1967، خلبان ارتش آمریکا، سروان مایکل آدامز (Michael Adams) در زمان بازگشت به جو دچار حادثه و هواپیمای او متلاشی شد. بشریت تا ابد به یاد فداکاری او خواهد ماند.
6- خلبان نه، بلکه فضانورد
شاید سرعت سرسام آور و رکوردهای دست نیافتنی جت North American X-15، اولین چیزی باشد که به یاد آن بیفتد. اما در اصل، این هواپیما، یک سفینه فضایی ابتدایی بود. در حقیقت میتوان گفت که X-15، اولین هواپیمایی محسوب میشود که به این ارتفاع و لایههای رقیق جو میرسید.
این مسئله باعث شد تا لباسهای ضد فشار مخصوص فضانوردان، برای اولین بار به کابین هواپیماها راه پیدا کنند. جالب است بدانید که 13 مورد از پروازهای این پرنده، در ارتفاع بیش از 80 کیلومتری از سطح زمین انجام میشدند. این ارتفاع، حتی در پروازهای آزمایشی فضایی آن زمان هم دیده نمیشد. بنابراین رسم جدیدی صورت گرفت و خلبانان جت X-15، با اینکه به طور فنی از جو زمین خارج نشده بودند، به عنوان فضانورد افتخاری انتخاب شدند.
5- طراحی و ساختار منحصر به فرد
هواپیمایی را در نظر بگیرید که مستقیما از ارتفاع 80 کیلومتری از سطح دریا، مستقیما به جو زمین شیرجه میزند و میتواند سختترین فشارهای وارد شده و دمایی مانند 1000 درجه سانتیگراد را تحمل کند. جت X-15 دقیقا چنین ساختاری دارد. بدنه این جت از آلیاژ مخصوصی از نیکل تشکیل شده بود و رنگ انحصاری Inconel X آن را پوشش میداد.
جدا از مقاومت دمایی بالای بدنه، طراحی بدنه این جت، الهام بخش پروژههای فضایی دیگری هم بود.
4- سیستم تاکسی و ارابه فرود منحصر به فرد جت North American X-15
ناسا تصمیم گرفت تا یک فرودگاه انحصاری متفاوت را برای پروژه نورث امریکن ایکس 15 فراهم کند؛ بنابراین بستر یک دریاچه خشک شده را انتخاب کردند. همچنین ارابه فرود جمع شونده آن از یک ارابه در جلو و دو ارابه در عقب بهره میبرد که با سیستمهای فرود آن زمان بسیار متفاوت بود.
عملیات فرود به قدری سریع اتفاق میافتاد که خلبان، برای تماس چرخهای جلو با زمین، فرصت زیادی نداشت. بنابراین باید چترهای ترمز، عملکرد ترمز بالهای عقب و باله شکمی، بدون نقص انجام میشدند تا برای تماس ارابه جلو با باند فرود، فرصت مناسبی وجود داشته باشد.
3- گرمای بیشتر بدنه، سرعت کمتر جت
تمام مواد از جمله پوشش رنگ Inconel X و آلیاژ بدنه ایکس 15 سرانجام در دمایی مشخص ذوب میشوند. اما مهندسان ناسا با علم بر این موضوع، قصد داشتند تا به سرعت و ارتفاعات بالاتری برسند. هرچند که با افزایش سرعت، دمای بدنه هم بیشتر میشد و خلبانان نمیتوانستند ریسک کنند.
ناسا برای حل این مشکل از یک رنگ پوششی دیگر استفاده کرد که میتوانست در برابر دماهای بیش از 2 هزار درجه سانتی گراد هم مقاومت کند.
2- پرتاب به وسیله هواپیماهای دیگر
مسئله محدودیت سوخت جت X15 باعث شد تا مهندسین ناسا از نیروی هوایی ارتش آمریکا و هواپیمای بمب افکن B-52 کمک بگیرند. در این روش معمولا ایکس 15 نورث امریکن، در ارتفاع 12 کیلومتری از سطح دریا رها میشد تا ادامه پروژه با مصرف سوخت بهینهتری صورت بگیرد.
سوخت مرحله اولیه از آمونیاک بی آب و اکسیژن مایع تشکیل شده بود که به سرعت میسوخت. بنابراین روش حمل با هواپیما و پرتاب از ارتفاع 12 کیلومتری، کاملا اقتصادی و عاقلانه بود.
1- سیستم صندلی اجکت مستقل
شاید به نظر خنده دار باشد اما طراحی صندلی پیشرفتهترین و سریعترین هواپیمای فضایی جهان، از روی صندلی تراکتور الهام گرفته شده بود؛ زیرا مهندسان، طراحی صندلی تراکتور را با ستون فقرات انسان هماهنگ میدانستند.
اگرچه که سیستم اجکت ایکس 15 هیچ وقت در زمان پرواز به کار خلبانان نیامد و دست نخورده باقی ماند اما این سیستم میتوانست به طور کاملا مستقل و اتوماتیک، عملیات نجات خلبان را به پایان برساند.